ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Yakın Doğu’dan Sorumlu Yardımcısı Büyükelçi Henry Wooster, Şarku’l Avsat’a verdiği özel röportajda ülkesinin Gazze’deki 2 milyondan fazla Filistinli sivile insani yardım ulaştırılması amacıyla insani ateşkeslere destek verdiğini açıkladı. Wooster, aynı zamanda Hamas’a ‘silahlı bir terör örgütü olarak varlığını sürdürmesi ve İsrail’e karşı terörist saldırılar düzenlemeye devam etmesi’ için herhangi bir fırsat verilmeyeceğini vurguladı.
Uzun süredir Orta Doğu’da faaliyet göstermiş, kısmi Irak kökenli deneyimli bir üst düzey Amerikalı diplomat olan Wooster, Başkan Joe Biden yönetiminin savaşla ilgili politikalarının ve pozisyonlarının bazı yönlerini açıklığa kavuşturmak için bir propaganda kampanyası gibi görünen bir konuşma yaptı. ABD’li yetkililerin çok sayıda sivil kaybı nedeniyle halkın acısını ve ıstırabını anladığını ve İsrail’e tüm Gazze’ye yıkım topu atması için açık çek vermediklerini vurguladı. ABD’yi Filistinlilerin hayatlarına değer vermemekle suçlama konusunda sahte bölünme olarak adlandırdığı durumu sert şekilde reddeden Wooster, “Biz hiç de öyle değiliz” dedi.
Büyükelçi Wooster, ABD’nin açıkça İsrail’in yanında yer alması konusunda adaletin yanlış tarafında olduğunu öne sürmenin adaletsiz olduğunu dile getirirken, ancak ABD’li yetkililerin savaşın yayılmasını önlemek ve savaşa talip olanları zayıflatmak için ellerinden geleni yaptığını vurguladı.
Şu anda en önemli endişenin zararı insanlardan uzak tutmak ve yardım sağlamak olduğunu, Orta Doğu’daki normalleşme ve entegrasyon yaklaşımını, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’da takip edilen çizgiye benzettiğini söyledi. Aynı şekilde Ortadoğu’da barış ve normalleşme konusunda Birleşmiş Milletler’in (BM) olası rolüne ilişkin her türlü spekülasyondan da kaçındı.
İşte röportajın tamamı;
-Bakan Blinken’in ABD’nin Gazze’deki Filistinli sivillere daha fazla insani yardım gönderirken İsrail’i savunmaya devam etmek istediğine dair doğrudan bir mesaj iletmek için ABD’nin diplomatik çabalarına öncülük ettiğini söyleyerek başlayayım. Ancak dünyadan, BM’den ve bölgeden öldürmelere son verilmesi çağrısında bulunan birçok ses duyuyorum. Bu, ne zaman gerçekleşecek? ABD ne tür insani ateşkesleri kabul edebilir?
Dün Başkan’ın kamuoyu önünde konuştuğunu görmüşsünüzdür. Sanırım Minneapolis’e (Minnesota) gidiyordu. İnsani molayı desteklediklerini söyledi. Başkanın bu çatışmanın başladığı andan itibaren insan hayatının güvenliğini ve onurunu desteklediğimizi söylemesi gerekli değildi. Ama tabiri caizse bulmaca burada. İnsani ateşkes ve ateşlerin durdurulması konusunda sık sık soru alıyoruz, bunlar aynı anlama gelmiyor mu? Cevap, hayır. Burada bir fark var. Sakıncası yoksa, bu farkı açıklamak için biraz zaman istiyorum. İnsani mola, özellikle de diplomatik ifadelerin bazı inceliklerini incelememiş olanlar olmak üzere pek çok insan için önemli. Ne diyeceğinizi iyi düşünün. Neden ateşkesi desteklemiyorsunuz? Ateşkesle ilgili kaygımız ise savaşı uzatma arzumuzla ya da Filistinli, İsrailli ya da üçüncü bir ülkeden olsun geçmişi ne olursa olsun başka bir masum insana daha fazla zarar verildiğini görme arzumuzla ilgili değil. Ancak bizi endişelendiren şey eski statükoya dönmeyi göze alamamamızdır. Bu durum, Hamas’ın silahlı bir terör örgütü olarak kalacağı ve terör saldırıları düzenlemeye devam edeceği anlamına geliyor. Bu devam edemez. Bu nedenle ateşkes istemiyoruz çünkü bu, savaşçıların yeniden silahlanmasına ve yeniden yapılanmasına olanak tanıyacak. Fark bu. Ama insani ateşkes, deyim yerindeyse geçici bir süreliğine ateşkese izin veriyor, ilaç ve su şeklinde insani yardımların ulaştırılmasına ve insanların (umuyoruz ki) oradan ayrılmasına olanak tanıyor. Biz kesinlikle bunun yanındayız. Emin olmanızı istediğim fark bu.
Hamas’a tolerans yok
-Ama bir yandan da cinayetler yaşanıyor. ABD binlerce sivilin öldürülmesine son verilmesi çağrısında bulunmaya hazır mı? Ayrıca 7 Ekim öncesindeki halimize dönmek istemediğinizi söylüyorsunuz. Ama bazıları, bugün bizi sahada olup bitenlerin Hamas’ın ve diğer terör örgütlerinin ya da diğer isimlerin güçlenmesine yol açacağı ve nesiller boyu affedilemez kalacağı konusunda uyarıyor. Siz ne düşünüyorsunuz?
Ne söylenirse söylensin, İsrail’e söylediklerimizi, bahsettiğiniz basın açıklamalarından duyduklarınızı, Bakan Blinken’ı kastediyorum, tekrarlamak istiyorum. Bu, her egemen aktörün, her insanın kendini savunma hakkına sahip olduğunu tekrar tekrar vurguladığımız bir noktadır. Bu temel ve doğuştan gelen bir haktır. Ancak aynı zamanda savaşın nasıl yürütüleceğine dair açık bir kontrol de yok. Yani ayrımcılık var ve bu, ne yaparsanız yapın, tam yetki olarak, Gazze’ye attığınız şeyin sadece bir yıkım güllesi olduğu şeklinde anlaşılmamalı. Bu bizim konumumuz değil. Tekrar söylüyorum, Hamas devam edemez ve bir ülkeden buna tolerans göstermesini isteyemezsiniz. Kastettiğiniz Hamas, Hamas değil. Bu durumda konu İsrail’i ilgilendiriyor. Siz bunu yapamazsınız, çünkü ABD’den şunu söylemesini isteyemezsiniz; Hadi, DEAŞ’ı sınırınıza yerleştirelim. Buna tolerans göstermeyeceğiz. Sadece bunu yapmayacağız. Ama bir kez daha nasıl? Peki bu konuda ne yapacağız?
Bu konuşmaları yaptık. Dış politikamızla ilgili olarak bu pozisyonu kamuoyuna çok açıkladık.
Anlamaya çalışıyoruz
-Bakan Yardımcısı Barbara Leaf, bu savaş sonrasında Gazze’nin geleceğini görüşmek üzere bölgeye gitti. ABD’de yaptığınız bu çalışmaya biraz ışık tutabilir misiniz?
Bakan Yardımcısı Leaf, bölgedeki diplomatik faaliyetlerini yorulmadan sürdürüyor. Bazen burada olduğundan daha çok orada olduğu konusunda onunla şakalaşıyorum. Burada diplomasinin yoğun olduğu çok doğru. Dinleyicilerinize ve aynı zamanda size açık olmak isterim ki, emrinizde veya talep üzerine mevcut bir çözümün bulunmaması, hiçbir durumda ilgi eksikliği veya kayıtsızlık anlamına gelmez ve bu şekilde anlaşılmamalıdır. Bir kez daha halkın çektiği acılarla ilgili sorunuza döneyim. Bakan Leaf’in yardımının amacı, Arap dünyası liderlerinin ve halklarının ne söylediğini dinlemektir. Tabii ki İsrail için de geçerli. Dolayısıyla Washington’da, sahada neler olup bittiğini anladığımızdan eminiz. Elbette büyükelçiliklerimiz ve ekiplerimiz de bunu yapıyor. Ve tabii ki Washington’a gelen yabancı liderlerle de sohbetlerimiz oluyor.
Sahte bölünme
-ABD’nin beyaz İsraillilerin hayatına verdiği değer kadar Filistinlilerin hayatına değer vermediğini söyleyen Araplara nasıl tepki veriyorsunuz?
Bunun yanlış bir ikilem olduğunu düşünüyorum ve bunun yanlış bir ikilem olduğunu biliyorum. Basit gerçek şu ki hepimiz insanız. İster yurtdışındaki Amerikalı diplomatlar olalım ister burada Washington’da görev yapıyor olalım, hepimiz insanız. Biz de sizin gibi acı çekiyoruz. Hastalanıp ölüyoruz. Aile üyelerimiz var, çocuklarımız var. Erkek ve kız kardeşlerimiz var. Her birimiz aile üyelerimizi hastalıklardan kazalara, trajedilere kadar her şeyde kaybettik. Acının ve ıstırabın nasıl bir his olduğunu biliyoruz. Bunu kimse için dilemeyiz. Biz bunu Filistinliler için istemiyoruz. Masum İsrailliler için de bunu istemiyoruz. Yani biz hiç de öyle değiliz.
-Yani ABD’nin adaletin yanlış tarafında olabileceğinden endişelenmiyorsunuz?
Beni endişelendiren, ABD’nin az önceki yorumunuzda bahsettiğiniz pozisyonu aldığı algısıdır. Yanlış. Bu yanlış bir anlatıdır. Doğru değildir. Gazze’ye insani yardım ulaştırma diplomasisini kim yaptı? Bu çatışma başlamadan önce iki devletli çözümü savunan ABD’ydi. Bunu yapan devletin başkanı kim? Başkan Biden, yönetimi boyunca sözlerinde açık sözlü olmuştur. Bu, iki devletli çözümü desteklediğimiz, ABD’nin tutumudur. Her zaman olmayan konuşmalar da dahil, o zor konuşmaları yaptık. Bildiğiniz gibi diplomatik konuşmalarımızı kamusal alanda paylaşmıyoruz. Biz bunu yapıyorduk, hala da yapıyoruz ve bence suçlama açık, bilgisiz kişilerden geliyor. Bu aynı zamanda haksızlıktır.
Bir savaş nasıl yapılır
-Bu zor soruları soruyorum çünkü onlarla yüzleşiyoruz. Her gün bunları duyuyorum. Beni bağışlayın.
Bunu yapmak zorunda değilsin. Dışişleri Bakanlığı’na gelmeden önce Orta Doğu’da uzun yıllar geçirdim. Eskiden orada yaşıyordum, bu yüzden zor sorular sormanız gerektiğini anlıyorum. İfade özgürlüğüne, şeffaflığa ve gazetecilikte yaptığınız her şeye değer veriyoruz.
-Ben de bunu takdir ediyorum. BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri, Cibaliye mülteci kampında yaşananların savaş suçu teşkil edebileceği yönündeki endişesini dile getirdi. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Daha önce de söylediğim gibi savaşın nasıl yapıldığı önemlidir. İsrail dahil birlikte çalıştığımız her ülkeden, özellikle her türlü askeri yardımda onlarla çalıştığımızda bize güvence vermeleri gerektiğine dair güvenceler var. Bu güvenceler, herhangi bir yardım sağlamak için ABD yasalarına göre bir gerekliliktir.
Daha çok acı
-ABD, Gazze’deki çatışmanın Batı Şeria’ya, Lübnan’a, Suriye’ye, hatta İran’a yayılmasını engellemek için ne gibi çabalar gösteriyor?
Bu çatışmanın büyümesini istemediğimiz için her türlü çabayı gösteriyoruz. Daha büyük bir çatışma istemiyoruz. Neden? Okurlarınıza apaçık görünen tüm nedenlerden dolayı. Çünkü çatışmanın Gazze’nin ötesine, bölgeye yayılması yalnızca daha fazla acıya ve daha fazla istikrarsızlığa yol açacaktır. Burada peşinde olduğumuz şeyin bu olmadığını anlamalarını sağlamak için herkes dahil her türlü çabayı gösteriyoruz. Ancak aynı zamanda bu yola girmeyi tercih ederlerse, onların çabalarını zayıflatmak için her türlü çabayı göstereceğiz.
Normalleştirme ve entegrasyon
-Son sorum; Bunu size sorabilir miyim? ABD, hâlâ İsrail ile Filistinliler arasında barışı ve İsrail ile Suudi Arabistan dahil Arap ülkeleri arasında normalleşmeyi nasıl sürdürüyor?
Bugün burada oturup konuşurken en önemli konu Hamas’la ve Gazze’deki masum insanlarla yaşanan çatışma. Herkesin aklındaki en önemli konu bu: İnsanları zarardan uzak tutmak, yardım ulaştırmak. Bu temel görüntüdür. Daha geniş anlamda, yani normalleşme, entegrasyon vb. açısından, bu bölgesel entegrasyon uzun zamandır, aslında nesiller ve nesiller boyunca, diplomasimizin uzun vadeli bir hedefi olmuştur. Sadece Orta Doğu’da değil, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’da da takip ettiğimiz Marshall Planı ve benzeri şeyler bizi Avrupa Birliği’ne ulaştırdı. Yani biz bunun tamamen bilincindeyiz. Bunu gözden kaçırmak istemeyiz, ama artık en önemli konu bu. Bunu yaşatıyoruz. Bu yüzden bunu bir kenara bıraktığımızı düşünmenizi istemiyorum. Bunu yapmadık. Ama yine birinci mesele, insanları zarardan uzak tutmak, insanlara yardım ulaştırmak, bu çatışmaya son vermek ve daha da büyümemesini sağlamak...
-Bunda BM’nin bir rolü olduğunu düşünüyor musunuz? Yoksa Amerikalılar olarak bunu yapmaya devam mı edeceksiniz?
ABD’li bir diplomat olarak BM adına konuşmak benim görevim değil.
-Kastettiğim şu; BM’nin herhangi bir rol oynamasını bekliyor musunuz?
Bu konuda tahminde bulunmayacağım.
Bir Amerikan siber güvenlik şirketi, Sandworm siber hack grubunun faaliyetlerini tespit etti. (Reuters)
20 Mayıs 2025'te Tahran dışındaki Lar Barajı'nın uydu görüntüsü (Planet Labs - AP)