İran’da Bahaileri hedef alan yeni bir gözaltı furyası

19 Haziran 2011’de Rio de Janeiro’da Bahai tutuklularıyla dayanışma duruşu (AFP)
19 Haziran 2011’de Rio de Janeiro’da Bahai tutuklularıyla dayanışma duruşu (AFP)
TT

İran’da Bahaileri hedef alan yeni bir gözaltı furyası

19 Haziran 2011’de Rio de Janeiro’da Bahai tutuklularıyla dayanışma duruşu (AFP)
19 Haziran 2011’de Rio de Janeiro’da Bahai tutuklularıyla dayanışma duruşu (AFP)

İran’daki en büyük gayrimüslim azınlık olan Bahai dininin temsilcilerinin yaptığı açıklamaya göre, İranlı yetkililer, Bahailere karşı yeni bir tutuklama furyası başlattı.

Aktivistler, İran tarafından resmen tanınmayan Bahailerin 1979 devriminden bu yana baskılarla karşı karşıya kaldıklarını ve bu durumun geçtiğimiz yıl yoğunlaştığını söylüyorlar.

Şarku’l Avsat’ın Fransız haber ajansı AFP’den aktardığı habere göre Bahaileri Birleşmiş Milletler (BM) nezdinde temsil eden Uluslararası Bahai Topluluğu tarafından yapılan açıklamada, geçen hafta Tahran’ın batısındaki Hamedan ve başkent Tahran’ın çevresinde bulunan Kerec bölgesinde güvenlik güçleri tarafından evlerine düzenlenen baskınlarda en az 19 Bahai’nin tutuklandığı bildirildi.

Açıklamaya göre geçen ay İsfahan’ın merkezinde 10 Bahai kadınının tutuklanmasıyla geçtiğimiz aydan bu yana ülke çapında tutuklanan Bahailerin toplam sayısı 32’ye ulaştı.

Açıklamaya göre Hamedan’da baskın yapılan evler arasında biri Alzheimer hastası olan 70-90 yaşları arasındaki beş kadının evi de vardı.

Hedef alınan kadınlardan ikisi, devrimin patlak vermesinden sonra kocaları idam edilen dul kadınlardı.

Uluslararası Bahai Toplumu tarafından yapılan açıklamada “Son ev baskınları ve tutuklamalar, İran hükümetinin ülkede zulüm gören Bahai toplumuna karşı baskısını artırdığına ilişkin artan korkuları doğruluyor” ifadeleri kullanıldı.

Fotoğraf altı: Evin Hapishanesi’nde tutuklu olan aktivist Mehveş Sabit ve Fariba Kemalabadi, (Sosyal Medya)
Evin Hapishanesi’nde tutuklu olan aktivist Mehveş Sabit ve Fariba Kemalabadi, (Sosyal Medya)

ABD’deki Bahai toplumu, İsfahan’da tutuklanan ve kefaletle serbest bırakılan iki kadın dışında tutukluların hala hapiste olduğunu açıkladı.

“Geri kalanların hala tutuklu olduğu, ailelerinin onları ziyaret etmesine izin verilmediği ve birçoğunun tutuklanmaları sırasında tedavi için hastaneye kaldırıldığı” vurgulandı. Tutuklamalar uluslararası endişeye yol açtı.

ABD’nin mukim olmayan Uluslararası Dini Özgürlükler Büyükelçisi Reşad Hüseyin, X hesabında “İran’da Bahailere yönelik zulmün sona ermesi gerektiğini” yazdı. Hüseyin “Yetkililerin Bahai kadınlarını hedef alma konusundaki yaklaşımı çok endişe verici” ifadelerini kullandı.

Kanada İnsan Hakları Bürosu, İran’da Bahailere yönelik “tutuklamalar ve şiddet içeren muamele haberleri” hakkındaki endişelerini dile getirirken, Lüksemburg Dışişleri Bakanı Jean Asselborn tutuklamalarla ilgili “derin endişesini” dile getirdi.

Temmuz 2022’de tutuklanan ünlü şair Mehveş Sabit ve Fariba Kemalabadi hala cezaevinde ve demir parmaklıklar ardında 10 yıllık hapis cezasını çekiyor.

Bahailik, kökleri İran’da 19. yüzyılın başlarına kadar uzanan, nispeten yeni bir din. 12 İmamcı Şiiliğin altında kurulan Şeyhiyye tarikatı Şeyh Ahmed Ahsâî tarafından 1810’da kuruldu. Tarikatın Ahsai’den sonraki ikinci şeyhinin müridi olan Seyyid Kâzım Reştî’nin 1843’te ölümünün ardından tarikatın başına geçen Mirza Ali Muhammed Bab adını alarak 1844’te Mehdi ve Peygamber olduğunu ilan etti. Bab’ın öldürülmesinin ardından 1852’de Mirza Hüseyin Ali en-Nuri Bahaullah adını aldı ve  Bab’ın yerine geçerek Allah’ın kendisinde bedenlendiğini ve peygamber olduğunu iddia etti. İran tarafından Osmanlı topraklarına sürgün edilen Bahaullah Hayfa kentini kurduğu yeni dinin merkezi haline getirdi.

İran’daki Bahailer günlük yaşamlarında işlerini yapmalarını ve hatta cenazelerini gömmelerini zorlaştıran ayrımcılıktan şikayetçi.

Ayrıca İran’da yüksek öğrenime erişimlerinin sistematik olarak engellendiğinden de mustaripler.

İnançlarından ötürü İran’da büyük baskılara maruz kalan Bahailer, Tahran yönetiminin baskılarından dolayı ülkeyi terk etmek zorunda kalıyor. Dünya genelinde inanca mensup kişilerin sayısı ise 7 milyon 800 bin kişi olarak tahmin ediliyor.

Modern zamanın dini

Modern zaman dini olarak adlandırılan Bahailiğin yönetim merkezi, İsrail’in Hayfa kentindeki Ulusal Adalet Evi olarak kabul ediliyor. Tüm insanlığın tek bir aile olduğuna inanan Bahailer, sabah ve akşam olmak üzere günde iki vakit namaz kılıyor. 2-21 Mart arası oruç tutuyorlar. Bahailer, cennet ve cehennemin olmadığına inanırken ruhun, mükemmelliğe doğru sonsuz yolculuğu hedeflenir.

Bahailer, İran, ABD (10 bin Bahai bulunuyor), Avrupa, Pakistan, Irak, Suriye, Lübnan, İsrail, Uganda’nın aralarında olduğu bazı Afrika ülkelerinde de hissedilir bir ilerleme kaydetmişlerdir

1986 yılında Hayfa'da Bahai World Center tarafından yayımlanan istatistiklerde dünyada mevcut Bahailer'in sayısı 4 milyon 739 bin olarak gösterilmiştir.

Günümüzde ise dünya genelinde inanca mensup kişilerin 7 milyon 800 bin olarak tahmin ediliyor.



İsrail'in İran'a saldırısının sonuçları ve yansımaları

İsrail'in Tahran'a düzenlediği hava saldırısının ardından petrol rafinerisinde çıkan yangın sonucu yükselen duman (AFP)
İsrail'in Tahran'a düzenlediği hava saldırısının ardından petrol rafinerisinde çıkan yangın sonucu yükselen duman (AFP)
TT

İsrail'in İran'a saldırısının sonuçları ve yansımaları

İsrail'in Tahran'a düzenlediği hava saldırısının ardından petrol rafinerisinde çıkan yangın sonucu yükselen duman (AFP)
İsrail'in Tahran'a düzenlediği hava saldırısının ardından petrol rafinerisinde çıkan yangın sonucu yükselen duman (AFP)

Nebil Fehmi

İsrail'in İran’a saldırısı, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun açıkça ifade ettiği gibi tüm bölgeye şiddet uygulayarak veya şiddet uygulamakla tehdit ederek, Ortadoğu'yu yeniden şekillendirme kararlılığı çerçevesinde gerçekleşti. Askeri, güvenlik ve siyasi sonuçlar ile devam eden olaylar henüz tamamlanmadı. Nihayetinde tüm bunların dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekiyor.

İsrail'in İran'a yönelik son eylemlerinden anlaşıldığı kadarıyla hedeflerinin başında İran’ın nükleer programı ortadan kaldırmak, askeri kapasitesini sınırlandırmak, İsrail'in bölgedeki üstün ve ayırt edici askeri ve siyasi yeteneklerini teyit etmek, kendini savunma bahanesiyle önleyici güç kullanma hakkını pekiştirmek ve İsrail istihbarat teşkilatlarının bölgesel ve uluslararası saygınlığını geri kazanmak, İran rejimini değiştirmek ve içinde bölünmeler yaratmak geliyor. Peki, şimdiye kadar yaşanan gelişmelerden İsrail'in hedeflerine ulaştığı sonucuna varılabilir mi?

İsrail basını, saldırının ilk günlerinde İran’ın üst düzey siyasi ve askeri isimlerinin öldürüldüğünü ve İran'ın önemli hedeflerinin vurulduğunu hızla duyurarak, İsrail'in istihbarat ve askeri yeteneklerini büyük ölçüde öne çıkarmayı başardı. Aynı zamanda İsrail'deki can ve mal kayıplarına ilişkin bilgileri de kontrol altında tuttu.

İsrail, siyasi ve askeri açıdan önemli 20’den fazla isim ve nükleer alanda uzman bilim adamını öldürdü. İran’ın askeri kontrol merkezleri ve nükleer tesisleri, enerji santralleri ve askeri üsler dahil olmak üzere 100'den fazla stratejik hedefi, üstün askeri gücü ve Batı'nın güvenlik desteğiyle vurdu. İsrail, İran sınırları içindeki operasyonlar sırasında büyük askeri kayıplar vermeden İran'ın genel kapasitesini etkilemeyi başardı. Buna rağmen İran, İsrail'e füze saldırılarına devam etti. İsrail’e bazı kayıplar verdiren İran, İsraillilere gerçek bir savaşta oldukları hissettirdi, ancak tam verim alamadı.

İran'ın nükleer programının İsrail saldırısından ne ölçüde etkilendiği ve Natanz ve Fordo nükleer tesislerinde ne derecede kayıp verdirdiği henüz net değil. Çünkü bu programı ortadan kaldırmak amacıyla nükleer silahların üretimi için gerekli nükleer malzemelerin engellenmesi, ihtiyaç duyulan cihazların imha edilmesi ve İran’ın tüm bu malzemeleri nükleer silahlara dönüştürmesi için gerekli bilgisinin ortadan kaldırılması gerekiyor. Bunların hiçbirinin gerçekleştiğine dair somut bir kanıt bulunmadığından, İsrail'in bu hedefine ulaştığı henüz söylenemez.

Dikkat çekici nokta, İran'ın on yılı aşkın süredir Batı'nın yaptırımlarına maruz kalmasına rağmen, kurumlarını hızla yeniden yapılandırmayı başarması ve İsrail'e karşı yüzlerce füze fırlatmaya devam etmesi oldu. Bu durum, İsrail'in İran'a büyük kayıplar verdirdiğini, ancak İran'ın nükleer olmayan askeri kabiliyetlerini henüz tamamen ortadan kaldıramadığını gösteriyor.

İsrail, tek taraflı ve önleyici amaçlı güç kullanarak, bu şekilde güç kullanımını yasaklayan BM Şartı'nın ikinci maddesinin dördüncü fıkrasını ihlal etti ve uluslararası hukuku ve insancıl hukukun tüm maddelerini bir kez daha çiğnedi. Ayrıca, nükleer tesislerin hedef alınmasını yasaklayan Cenevre Sözleşmesi Ek Protokolü'nün 56. maddesini de ciddi şekilde ihlal ederek uluslararası nükleer tesisleri hedef aldı. Bilindiği üzere Batılı ülkelerin çoğu bu anlaşmanın tarafları arasında yer alıyor. Ancak yine de İsrail'in kendini savunma hakkını desteklediklerini ilan ederek, tüm uluslararası hukukun güvenilirliğini zedeliyor ve zayıflatıyorlar.

İsrail'in elde ettiği en büyük başarı, İran’a derinlemesine sızarak son derece hassas ve önemli bilgiler elde etmek suretiyle İsrail askeri istihbarat sistemine ve kurumlarına büyük ölçüde prestij kazandırması ve bu sayede uluslararası ve bölgesel düzeyde geniş çapta etki yaratması oldu. Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye'nin başkent Tahran'da İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun (DMO) koruması altındaki bir konutta öldürülmesi de bunun bir teyidi idi. Bu olay, İran'ın siyasi ve kurumsal yapısında birçok zayıf nokta olduğunu açıkça ortaya koydu. Ayrıca, İran'ın İsrail'e istihbarat açısından da sızdığını gördük, ancak onunki İsrail’e kıyasla daha düşük seviyelerdeydi.

Bunu savunanların sessiz kalması gayet doğal ve mantıklı. Sistemler ve toplumlar, kayıpların boyutunu, niteliğini ve etkilerini derinlemesine değerlendirdikten sonra durumu gözden geçirmeli. İsrail'in özellikle de Başbakan Binyamin Netanyahu'nun öne çıkardığı hedeflerden biri olan İran rejimini değiştirme konusunda da şimdiye kadar başarılı olamadığı açıkça ortada.

Siyasi ve askeri gözden geçirme sürecinin İsrail'i de kapsayacağı ve hatta diğer ülkeler ve alanlara da yayılacağı tahmin ediliyor. Herkesin olayları, sonuçlarını, İran ve İsrail taraflarının davranışlarını ve uluslararası toplumun zayıf ve farklı tepkilerini gözden geçirdikten sonra, olayların militarize olması ve diplomasinin daralması nedeniyle sürprizlere ve gerginliklere karşı ihtiyatlı olmak artık acil bir ihtiyaç haline geldi.

Tüm bu olayları takip ediyorum ve 1974 yılından bu yana Mısır'ın İran ile iş birliği içinde Ortadoğu’nun nükleer silahlardan arındırılması için attığı adımları ve 1990'lı yılların başlarında tek başına bölgede nükleer silahların ve diğer kimyasal ve biyolojik kitle imha silahlarının ortadan kaldırılması için başlattığı bilinçli girişimleri hatırlıyorum. Bu girişimler, bölgedeki mevcut gerilimleri ve bunlarla bağlantılı nükleer tehlikeleri önleyebilirdi. Ancak tüm bu çabalar, İsrail'in nükleer silahların yayılmasını önleme anlaşmasına katılmayı reddetmesi ve Mısır'ın girişimlerinin hayata geçirilememesi nedeniyle başarısız oldu. Ayrıca, anlaşmayı imzalayan ülkeler olan ABD, Sovyetler Birliği ve İngiltere’nin politikalarının ve standartlarının tutarsızlığı ve ikiyüzlülüğü ile İsrail'in nükleer programını ciddiye almamaları da bu çabaların boşa gitmesine sebep olan faktörler arasında sıralanabilir.

Son olayların ardından gerçek güvenlik tehditler ortaya çıkmıştı. Hava ve deniz taşımacılığına yönelik saldırıların ekonomik yansımaları hem bölgedeki bütün ülkeleri hem de ötesini etkiliyor. Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan aktardığı analize göre uluslararası toplumun hızlı hareket etmesi ve BMGK’nın beş daimi üyesinin bir araya gelmesini talep etmesi gerekiyor. Zira BMGK, uluslararası barışı ve güvenliği korumak ve aşağıdaki amaçlarla ortak, acil ve yoğun diplomatik temaslarda bulunmakla görevlidir. İşte o amaçlar:

1- İsrail ve İran arasında ateşkesin derhal başlatılması ve krizin diplomatik yollarla çözülmesi gerektiğinin vurgulanması.

2- BMGK’nın daimi üyesi olan beş ülkenin, ateşkesin uygulanmasını uzaktan denetlemesi ve ateşkesin ihlali durumunda BMGK’ya rapor vermesi.

3- ABD-İran nükleer müzakerelerinin derhal yeniden başlatılması, İran'ın nükleer programıyla ilgili endişelerin giderilmesi ve bu konuda gerekli şeffaflığın sağlanması, Tahran'ın nükleer enerjinin barışçıl kullanımından yararlanma hakkının saygı görmesi.

4- Nükleer savaşların önlenmesi ve uluslararası anlaşmalara uyulması, güç kullanımı veya nükleer tesislerin hedef alınmaması gerektiği konusunda BMGK’nın tutumunun vurgulanması.

5- BMGK’nın bölgesel barışa yönelik güven artırıcı bir adım olarak Ortadoğu'nun istisnasız olarak tüm nükleer silahlardan arındırılması için önümüzdeki sonbaharda yapılacak BM Genel Kurul oturumu öncesinde müzakerelere başlanması konusunda bir karar almaya ve Filistin-İsrail çatışmasını çözerek Ortadoğu'da bölgesel bir güvenlik yapısı oluşturmaya çağırılması.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.