ABD neden İsrail ve Ukrayna'ya silah sağlayamıyor?

Tarık eş-Şami

Gerek İsrail'in Gazze'deki gerekse Rusya’nın Ukrayna'daki savaşları, Amerikan savunma sanayiinin uzun süredir gerekli silah ve mühimmat ihtiyacını karşılama yeteneğinin zayıflığını ortaya çıkardı. Washington'un Rusya'nın Kiev'e karşı askeri operasyonunun başlamasından bu yana savunma üretimini artırması, savunma sanayii şirketlerini kâr hırsıyla suçlaması ve savunma bütçesini 800 milyar dolara çıkarması, dünya çapında ardından gelen 10 ülkenin savunma harcamalarına eşdeğer olmasına rağmen, ABD, iki savaşa da yeterli miktarda mühimmat ve silah tedarik edemiyor gibi görünüyor. Peki, sorun nerede yatıyor? Bu sorun aşılabilir mi?

Gazze'de tüm şiddetiyle devam eden savaş, sona ereceğine dair net işaretler olmadan yedinci haftasına yaklaşırken, İsrail'in Gazze Şeridi'ne fırlattığı mühimmatın ağırlığı 30 bin tonu aştı. Cenevre'deki Avrupa-Akdeniz İnsan Hakları Merkezi'ne göre bu, ABD’liler tarafından Hiroşima ve Nagazaki şehirlerine atılan iki nükleer bombanın imhasına eşdeğer.

Bu durum, çatışmada tükenmekte olan mühimmat ve silahların miktarını gösteriyor. ABD Savunma Bakanlığı, İsrail'e, Apache savaş uçaklarının filosu için daha fazla lazer güdümlü füze, 155 milimetrelik top mermileri, gece görüş cihazları, tahkimatları delici mühimmatlar, yeni askeri araçlar, Demir Kubbe füzeleri, Boeing tarafından üretilen akıllı bombalar, hassas güdümlü mühimmatlar ve küçük çaplı bombalar dahil olmak üzere talepleri karşılamak için sessizce önemli bir miktarda cephane sağlamaya devam ediyor. Pentagon tarafından yayınlanan bir rapora göre, bu, İsrail'in çatışmada kullanması için ihtiyaç duyduğu mühimmat ve silahların önemli bir bölümünü oluşturuyor.

Bloomberg News tarafından ortaya çıkarılan bir belgeye göre geçtiğimiz Ekim ayının sonuna kadar bu silahlar, ABD ve Avrupa'daki ABD askeri stoklarından günlük olarak sevk ediliyor ve temin ediliyordu.

Örneğin, İsrail'e 36 bin adet 30 mm çapında top mermisi, bin 800 adet ‘M141’ tahkimatı delici mühimmat, en az 3 bin 500 adet gece görüş cihazı ve ‘Lockheed Martin’ tarafından üretilen ve ‘Apache’ helikopterleri tarafından kullanılan 2 binden fazla lazer güdümlü Hellfire füzesi teslim edildi. İsrail, bazılarını birliklerine aktarırken, ABD ordusu ekipleri Almanya ve Güney Kore'deki stoklarından tedarik sağlamaya çalışıyor.

Aynı düzeyde değil

Ancak, Gazze'deki kara savaşının devam etmesi ve Ukrayna'nın Rusya'ya karşı savaşının devam etmesi, ABD kuvvetlerinin bazı mühimmat ve silah türlerini kaybetmesiyle tehdit ediyor. Ayrıca, Washington'un savunma üretiminin, iki ana savaşı destekleme, Tayvan'a Çin'e karşı gerekli silahları sağlama ve diğer bir dizi küresel savunma ihtiyacını karşılama görevi için yeterli olmadığını basitçe gösteriyor. Bu, Demokratik Savunma Enstitüsü'nden Bradley Bowman gibi Amerikalı analist ve savunma uzmanları tarafından kabul edilen bir durum.

Bowman, Gazze'deki kara savaşının uzun süre devam etmesi durumunda, İsrail'in ABD yapımı büyük Apache helikopter filosu için daha fazla mühimmat ve yedek parçaya ihtiyaç duyabileceği konusunda açıkça uyardı.

Şu anda Washington'daki Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi'nin Uluslararası Güvenlik Programı'nda kıdemli danışman olarak görev yapan Eski ABD Deniz Piyadeleri Albay Mark Cancian, bazı mühimmat ve silah sistemlerinde zaten bir eksiklik olduğunu söyledi. Ukrayna'nın aylardır günde 6 bin ila 8 bin mermi attığını ve ‘Himars’ yüksek hareketli topçu roket sistemleri, topçu mühimmatları ve 155 mm'lik güdümsüz mermi stoklarının sınırlı olduğunu belirtti.

Stinger uçaksavar füzeleri gibi bazı silah türlerinin üretimi de yavaş. Cancian'a göre, çünkü ABD mevcut stokunun çoğunu Ukrayna'ya verdi. Muhtemelen bir kısmını da Tayvan aldı.

İki savaşı uzatmanın sonuçları

Gazze'deki savaş ne kadar uzun sürerse, İsrail'in bazı teçhizatın imha edilmesi ve mühimmatın tükenmesi nedeniyle daha fazla tedarike ihtiyacı olacak. Savaşın ilk haftalarında gerekli olmayan unsurlara da zamanla ihtiyaç duyulabilir. Bu nedenle, İsrail ve Ukrayna'nın ihtiyaç listelerinin zamanla artması bekleniyor.

Örneğin, resmi olarak GBU-28 bombası gibi derin hedeflere yönelik mühimmat olarak adlandırılan ve betonarme yeraltı tahkimatlarını delmeye yarayan mühimmat stoku, büyük değil. Çünkü bu, özel bir mühimmat. Savunma raporlarına göre, ABD 160 ‘GBU-28’ bombası üretti ve İsrailliler bunlardan 100'ünü satın aldı. İsrailliler, Hamas’ın yeraltına yayılmış tünel ağlarını hedef almak için bu bombaları faydalı buldular ve daha fazlasını talep edebilirler.

ABD, ayrıca 312 ‘Tamir’ füzesinin stokunu da İsrail'e bağışladı. Ayrıca, İsrail'e ‘AeroVironment’ şirketinin ürettiği ‘Switchblade 600’ tipi 200 zırh delici drone gönderdi. Bu, Ukrayna'nın daha önce şirketten satın aldığı türden bir dron. ABD ordusunun ‘Switchblade’ dronuna ait herhangi bir stoğu bulunmuyor. ABD'nin stok kaybını telafi etmek için bu insansız hava araçlarının üretimini sipariş edip etmeyeceği belli değil.

Ukrayna'ya gelince, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın son raporuna göre, ABD, Ukrayna'ya 1,5 milyondan fazla 155 mm'lik ve 800 binden fazla 105 mm’lik mermi sağladı. Cancian'a göre, zamanla, Ukrayna'dan İsrail'e bazı ana silah sistemlerinin aktarılmasıyla bazı takaslar yapılacak. Bu durumda, Kiev'in karşı saldırısı için ihtiyaç duyduğu bazı sistemler, istediği sayıda mevcut olmayabilir. Bu, Kiev'in askeri operasyonlarını durdurmasına neden olmayacak, ancak Gazze Savaşı uzun süre devam ederse cephede fark edilebilir hale gelebilir.

Etkileyici sorular

Bu durum, ABD'de birçok soruyu gündeme getiriyor. Nasıl oluyor da savunma bütçesi yıllık 800 milyar doları aşan ve bu rakamın, onu takip eden on ülkenin toplam harcamasına eşit olan bir süper güç, ordusu küresel askeri krizlerde mühimmat veya bazı silah sistemleri eksikliği çekiyor?

Chicago Üniversitesi Siyaset Bilimi Profesörü ve Chicago Dünya İlişkileri Konseyi üyesi Paul Post, ABD'nin Gazze'deki askeri operasyonlarında İsrail'e yardım etmek için, aslında Ukrayna'ya Rusya'ya karşı savaşında yardım etmek için tahsis edilen mermileri aktarmak zorunda kalması karşısında şaşkınlığını dile getirdi. Ukrayna da cephane ihtiyacını karşılama konusunda bir sıkıntı yaşıyordu.

Ancak açık olan gerçek şu ki, Ukrayna savaşının başlangıcından bu yana ABD savunma üretimi artmış olsa da mevcut stoklar basitçe yeterli değil. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, geçen yaz, Kiev'in kullandığı yüksek topçu seviyelerinin uluslararası mühimmat tedariklerine baskı oluşturduğunu kabul etti.

Belki de bu durum, Biden yönetiminin Ukrayna'ya geleneksel mühimmat yerine patlayıcı parçacıkları bulunan bombalar sağlama kararını açıklayabilir. Bu karar, birçok ülkede yasaklanmış olan bu bombaların kullanımı nedeniyle çok tartışmalara neden oldu.

Muazzam ama üzücü harcama

ABD'nin muazzam savunma harcamalarına rağmen, Nobel Ekonomi Ödülü sahibi ekonomistler William Nordhaus ve James Tobin, bunun ‘üzücü’ olduğunu çünkü ekonomik üretkenliğe doğrudan katkıda bulunmadığını söylediler. Üzücü gerçek şu ki, ABD'nin halihazırda harcadığı muazzam miktara rağmen, savunmaya bazı harcamalara ihtiyaç var. Bu miktar, ABD'nin en önemli jeopolitik rakibi Çin'in harcamasının üç katından fazla.

Ukrayna ve Gazze'deki savaşlardan kâr etmekle suçlanan ABD silah endüstrisine rağmen, ABD savunma endüstrisi, silahları zamanında üretme yeteneği konusunda gerçek zorluklarla karşı karşıya.

ABD'nin savunma harcamaları nereye gidiyor?

Birçok kişi, savunma bütçesinin muazzam büyüklüğü ile silah endüstrisi arasındaki belirsiz ilişkiyi merak ediyor. Bunun doğrudan yanıtı, ABD'nin yeni silah alımının Amerikan savunma harcamalarının küçük bir bölümünü oluşturmasıdır. Bu, Savunma Bakanlığı ve ABD Silahlı Kuvvetlerinin farklı kolları içindeki yaygın bürokrasiden kaynaklanıyor. Yıllık savunma bütçesinin yaklaşık dörtte biri, personel için maaş ve ikramiye şeklinde harcanıyor. Savunma bütçesinin büyük kısmı operasyonlar, eğitim ve bakıma yönlendiriliyor. Öte yandan, ABD’li imalat şirketlerinden silah alımları ve araştırma ve geliştirme, savunma bütçesinin yaklaşık üçte birini oluşturuyor.

Şarku’l Avsta’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre ABD’nin temel savunma bütçesi, Başkan Biden'ın Ukrayna ve İsrail'e yardımın yanı sıra ABD'nin diğer ulusal güvenlik ihtiyaçlarını karşılamak için 100 milyar dolardan fazla talep etmesi gibi ek fonlarla desteklenebilir. Ancak, Temsilciler Meclisi'ndeki son olaylar gösterdiği gibi, bu tür ek paraları elde etmek kolay değildir ve savunma gereksinimleriyle ilgisi olmayan siyasi entrikalara tabi. Ukrayna'ya sağlanan yardımlar, Cumhuriyetçi Parti'nin sağ kanadıyla sıklıkla çelişir.

Üretim zorlukları

ABD'nin her zaman silah satın almak için ihtiyaç duyduğu parayı elde edememesinin bir başka önemli nedeni de üretimin yalnızca hazır ve talepleri karşılayabilecek üreticiler varsa gerçekleşebilmesidir. Savaşlardan kâr etmekle suçlanan savunma müteahhitlerine rağmen, Amerikan savunma endüstrisi, işçi eksikliği ve sözleşme gecikmeleri gibi nedenlerden dolayı silahları zamanında üretme yeteneğinde gerçek zorluklarla karşı karşıyadır. Raytheon Technologies'in CEO'su Greg Hayes'in dediği gibi, gerçek soru şudur: ABD bu silahları ve cephaneyi üretebilir mi?

Gerçekte, Sovyetler Birliği'nin çöküşü ve 1991'de Soğuk Savaş'ın sona ermesi sonrasında Amerikan savunma sanayi üretiminde keskin bir düşüş yaşandı. Bu, Washington'un en azından bir süre için barışın faydalarından yararlanmasına ve ekonomik küreselleşme ve finansal entegrasyon sürecine daha fazla odaklanmasına olanak sağladı. Nükleer imha ve büyük savaş tehdidi yerine. ABD'nin ‘haydut devletler’ olarak tanımladığı ülkelerle sınırlı karşılaşmalar dışında, bu politika ABD savunma sanayisini yeni zorluklar ortaya çıktığında durgun bir durumda bıraktı.

Savunma üretimi, 2001'de terörizmle savaşın başlamasıyla birlikte 2000'li yılların başlarında nihayetinde toparlandı, ancak bu, bugünün modern savaşlarının ihtiyaçlarıyla uyumlu bir şekilde olmadı. Savunma uzmanı Michael Breen'e göre, savunma müteahhitleri, daha az maliyetli mühimmat satın almak yerine pahalı sözleşmeler elde etmeye devam ettiler.

ABD, sonunda modern hayalet bombardıman uçakları sergilese de gerçek şu ki, bugünün savaş alanları, erken 20. yüzyılın ortalarından itibaren savaşlarda bir topçu subayı veya bombardıman pilotu için tanıdık gelebilecek geleneksel mühimmatı da gerektiriyor.

Tüm bunlar, ABD'nin, Fransa gibi Avrupa ülkelerine, Ukrayna'ya silah tedarikini artırmaları için yaptığı sürekli çağrıları açıkça ortaya koyuyor. Ancak sorun, Avrupalıların da bu ihtiyaçları karşılayamaması. Bu, şu anda dünyayı kasıp kavuran çatışmalar dizisinin, ABD ve Batılı müttefiklerinin çatışmalarla uygun şekilde başa çıkma yeteneğini zorladığını gösteriyor. Bu, hem çatışmaları çözmek için gerekli diplomatik çabalar açısından hem de ortakları ve müttefikleri desteklemek için gereken kaynakları ve yardımı kullanmak açısından geçerli.

Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan tercüme edilmiştir.

Refik Huri

Suriye'nin birliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesi yönündeki resmi Arap ve uluslararası çağrıların yanında, Suriye'nin bölünmesi yönünde seslerin yükselmesi şaşırtıcı değil. İlginç olan, bölünmeyi savunanların üç temel hususu göz ardı etmeleridir. Birincisi, Suriye'nin 2011 yılından bu yana bölgesel veya uluslararası bir gücün ya da her ikisinin kontrolünde olan kısımlara bölünmüş olduğudur. İkincisi, rejimin yıkılmasından sonraki doğal eğilim, bölünmeden birleşmeye doğru gitmektir; bölünmeyi resmen veya zorla kökleştirmek değildir. Üçüncüsü, Suriye haritası bölge haritasından izole bir harita değildir, dolayısıyla aktörler ister yerel ister bölgesel veya küresel olsunlar, bu haritayla oynamak, diğer haritalarla oynamaya kapalı bir süreç değildir.

Lübnan ve ardından Irak'tan öğrendiğimiz ders Sykes-Picot haritalarının, yüz yıldan fazla bir süredir milliyetçi birleştirme çabalarının ve mezhepçi bölme çabalarının başarısına direndiğidir. Ne ülkeler arasındaki birlik girişimleri başarılı oldu ne de bölünmeler gerçekleşti. Sir Mark Sykes ve François Georges-Picot'nun bölge hakkındaki bilgisizliklerine, İngiliz ve Fransız stratejik tercihler, iki manda ülkesi arasındaki petrol ve diğer hususlarla ilgili rekabet nedeniyle heterojen grupları kapsayan sınırlar çizmekte keyfi davrandıklarına dair hikayelere rağmen, bölge ülkelerinin haritaları iç içe geçmiş ve birbiriyle bağlantılıdır.

Diğer bir deyişle Suriye'de haritanın değişmesi, Lübnan, Irak, Filistin, Türkiye ve İran'daki haritaların da değişmesi anlamına geliyor. Bu da bir tür ayırma ve bir tür ilhak demektir. Zayıf ülkelerden toprak almak ve hayallerini gerçekleştirmek isteyen güçlü ülkelere eklemektir. Burada Osmanlı İmparatorluğu'nun özellikle Halep ve Musul'u ilhak etme hayallerine, Velayeti Fakih’in “Gizli İmam'ın zuhuru ve devletinin kurulması” için her şeyi ilhak etme ve dünyayı yönetme hayalleri, Suriye'deki Golan Tepeleri, Hermon Dağı'nın zirvesi, su kaynakları, Batı Şeria ve tabii Gazze’yi kapsayan ve hatta Güney Lübnan'da Evveli Nehri'ne kadar uzanan “Büyük İsrail” hayalleri ekleniyor.

Ayırma ve ilhak denkleminin gerçekten başarılı olması durumunda bölgede nasıl bir tablonun ortaya çıkacağını bilmeyen yoktur. Topraklarını kaybeden ülkeler ile kendilerine ait olmayan toprakları ilhak eden ülkeler arasında bir barış, kalkınma ve iş birliği tablosu olmayacağı kesindir. Aksine çatışmalara ve savaşlara sahne olacaktır. Dahası sadece İsrail ile toprağı kurtarmak için bir yüz yıl daha sürecek askeri çatışma yaşanmayacak, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu ile Pers İmparatorluğu arasındaki yüzyıllar süren çatışmalara da geri dönülecektir. Bu ikisi arasındaki çatışma ise sadece nüfuz için değildir.

Bölgesel oyunun, ister şiddetli çatışma bağlamında isterse her bir bölgesel gücün kendine özgü alanlarda nüfuzunu artırma ve böylece yeni bir bölgesel güvenlik sistemi düzenleme anlayışı bağlamında olsun, Türkiye, İran ve İsrail ile sınırlı olduğu düşünülemez. Uluslararası oyun daha büyük. Fransız siyaset bilimci Bertrand Badie'nin “ittifakların giderek ortadan kalktığı ve mevcut gerçekliğe damga vuran bir aşırı akışkanlığın hâkim olduğu, böylece korunan müttefik veya vekilin asıl güç karşısında bir tür bağımsız hareket etme marjına sahip olduğu bir döneme giriş” olarak adlandırdığı bir dönemde, fırsat verilen devlet dışı güçler olgusunun rolü açıktır.

Rusya Ukrayna savaşıyla meşgulse de Suriye'deki Hmeymim Hava Üssü ve Tartus Deniz Üssü'nün korunması için de aktif olarak çalışıyor. Ukrayna savaşında bile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in yürüttüğü savaş Ukrayna'dan çok daha büyük bir savaştır. Şarku'l Avsat'ın Indepenedent Arabia'dan aktardığı analize göre Soğuk Savaş sonrasında Batı'nın Rusya'ya karşı haddini aşma durumunu “düzeltmek” ve Moskova'nın büyük bir gücün odak noktası olduğunu kanıtlamak için yapılan bir savaştır.

Mara Karlin'in “Topyekûn Savaş” ile ilgili bir makalesinde söylediği gibi, ABD “Kızıldeniz'in güvenliğini sağlamada başarısız olduysa ve Hint ile Pasifik Okyanuslarını güvence altına alma gücü ile ilgili soru karşısında durduysa” da Ortadoğu ve Uzakdoğu’da büyük oyunu oynamaya kararlı. Çin, ABD tarafından korunan Tayvan'ı geri almakla çok ilgilense ve 130 ülkenin katıldığı “Kuşak ve Yol” projesi konusunda çok rahat olsa da kendisine nüfuz alanları aramaya zorlayan devasa bir deniz ve hava kuvveti inşa ediyor. Ortadoğu ise sadece ticaretten ibaret değil.

Ayırma ve ilhak konuşmaları ile ilgili olarak George Washington Üniversitesi'nde siyaset bilimi ve uluslararası sorunlar profesörü Mark Lynch, “Ortadoğu'nun sonu”ndan bahsediyor. Neden? Çünkü ona göre “eski bir harita yeni bir gerçekliği çarpıtıyor.” Ortadoğu artık Amerikan üniversitelerinin ve ABD Dışişleri Bakanlığı'nın haritalarındaki gibi Arap dünyası, İsrail, Türkiye ve İran’dan ibaret değil. ABD Merkez Komutanlığı haritasına göre artık Afganistan, Cibuti, Eritre, Etiyopya, Kenya, Pakistan ve Somali'yi de kapsıyor. Edgar Morin'in dediği gibi “Hayatın tümü belirsizlik denizinde yüzmektir.”

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.

ABD neden İsrail ve Ukrayna'ya silah sağlayamıyor?

Gazze’de ve Ukrayna’da savaşın devam etmesi, Washington'un bazı mühimmat türlerindeki stoklarının tükenmesine yol açtı