Blinken’in ziyaretinde, Ürdün ‘Filistinlilerin tehcirini’ reddederken, Türkiye bölgesel savaş konusunda uyardı

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken Yunanistan’a gitmek üzere Türkiye’den ayrılıyor (AFP)
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken Yunanistan’a gitmek üzere Türkiye’den ayrılıyor (AFP)
TT

Blinken’in ziyaretinde, Ürdün ‘Filistinlilerin tehcirini’ reddederken, Türkiye bölgesel savaş konusunda uyardı

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken Yunanistan’a gitmek üzere Türkiye’den ayrılıyor (AFP)
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken Yunanistan’a gitmek üzere Türkiye’den ayrılıyor (AFP)

Türkiye, ABD’nin İsrail’i destekleyen ve Gazze’de kalıcı ateşkese karşı çıkan tutumundan duyduğu endişeyi bir kez daha dile getirerek, İsrail’in eylemleri nedeniyle bölgesel bir savaş çıkma tehlikesine karşı uyardı.

Türkiye konuya ilişkin bu tutumu sergilerken, Ürdün de ‘Filistinlilerin Gazze’den tehcir edilmesini’ reddetti.

Ürdün Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasına göre, Dışişleri Bakanı Eymen Safadi, ABD’li mevkidaşı Antony Blinken ile bugün başkent Amman’da bir araya gelecek.

Safadi görüşmede, Gazze’ye yönelik saldırıları derhal durdurmanın gerektiğini vurgulayacak ve Filistinlilerin kendi toprakları içi veya dışında yerinden edilmesini reddetme konusundaki Ürdün’ün katı tutumunu bir kez daha teyit edecek.

Ürdünlü bakan ayrıca, Gazze, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ün birliğine dayanan tam ve kapsamlı bir plan bağlamı dışında, Gazze’nin güvenliğine yönelik gelecekteki her türlü yaklaşımı reddettiklerini ifade edecek.

Safadi, 4 Haziran 1967 çizgisinde, başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız bir Filistin devletinin iki devletli çözüm temelinde kurulmasının gerekliliğini de vurgulayacak.

Blinken’ın Türkiye ziyareti

Cuma günü geç saatlerde İstanbul’a inen Blinken, Cumartesi günü Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile İstanbul’da görüştü.

Dışişleri Bakanlığı’nın X hesabından yapılan açıklamaya göre, yaklaşık iki saat süren Vahdettin Köşkü’ndeki görüşmede, Gazze’deki savaş, insani kriz, İsveç’in NATO’ya katılım süreci, ikili ve bölgesel konular ele alındı.

Bunun ardından, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Blinken’ı kabul etti.

Vahdettin Köşkü’nde basına kapalı gerçekleşen kabulde, Dışişleri Bakanı Fidan, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın ve ABD’nin Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake de hazır bulundu.

fb
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken (Türkiye Cumhurbaşkanlığı-DPA)

Vahdettin Köşkü’nde önünde toplanan çok sayıda Türk vatandaşı, ellerinde ABD’nin tutumunu kınayan ve Başkan Joe Biden’ı ‘katil’ olarak tanımlayan pankartlar taşıdı.

Protestocular arasında, İsrail’in geçen Salı günü  Beyrut’un güney banliyösüne düzenlediği hava saldırısında öldürülen Hamas Siyasi Büro Başkan Yardımcısı Salih El Aruri’nin fotoğrafını tutan kişiler de yer aldı.

Blinken, Yunanistan, Ürdün, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Mısır, İsrail ve Ramallah’ı da kapsayan turun başlangıcında, Türkiye’yi ziyaret etmek üzere Cuma gecesi İstanbul’a geldi.

Türkiye’nin uyarısı

Görüşmelere yakın kaynaklar, Türk yetkililerin Blinken ile yaptığı görüşmelerin odak konusunun Gazze’deki savaş olduğunu ve Ankara’nın, ABD’nin İsrail’e sınırsız destek veren ve kalıcı ateşkese karşı olan tutumundan duyulan rahatsızlığın dile getirildiğini söyledi.

Kaynaklar, Türk tarafının, İsrail’in eylemleri nedeniyle bölgesel bir savaş tehlikesine karşı uyarıda bulunduğunu da sözlerine ekledi.

defrb
Fidan ve Blinken Cumartesi günü İstanbul'da (AP)

ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Matthew Miller, Cuma gecesi Blinken’in İstanbul’a inmesinin ardından X hesabından yaptığı paylaşımda, “NATO müttefiği ve ortağı Türkiye köklü ve değerli bir ülkedir. Gazze’deki çatışmanın yayılmasının önlenmesi de dahil olmak üzere bölgesel güvenlik sorunlarının çözümünde önemli bir role sahiptir” ifadelerini kullandı.

Miller Perşembe günü yaptığı açıklamada ise, Blinken’in Türkiye’de başlayan bölge gezisi sırasında, Gazze Şeridi’ne daha fazla insani yardım gönderilmesi, İsrailli rehinelerin kurtarılması ve çatışmadaki sivilleri koruma yollarının iyileştirilmesi çabaları üzerinde yoğunlaşacağını bildirdi.

İsrail’in Batı Şeria’daki gerilimi azaltmak için de daha fazla çaba göstermesi gerektiğini de ekledi.

hyj6
İsrail Dış İstihbarat Servisi Mossad Şefi David Barnea (Reuters)

Türkiye’de yakalanan Mossad ajanları

Erdoğan, Blinken ile İstanbul’daki görüşmelerinin arifesinde, TİSK’in Ortak Paylaşım Forumu’nda yaptığı konuşmada şu ifadeleri kullandı;

Son dönemde milli bekamızın teminatı olan kardeşliğimize yönelik saldırıların özellikle yoğunlaştırıldığına şahit oluyoruz. Çok açık ve net söylüyorum. Bu saldırıların en önemli sebepleri Türkiye’nin kendi hak ve menfaatlerini koruma hususundaki kararlılığı ile Filistin davasındaki dik ve tavizsiz duruşudur. Çoluk-çocuk ve kadın 23 bin masumun katledildiği Gazze mezaliminde ülkemiz Filistinli mazlumlardan yana çok net tavır almış hakkı ve hakikati korkusuzca savunmaktan çekinmemiştir. İsrail yönetiminin vahşet politikasına karşı tüm dünyada giderek artan tepkilerin gerisinde ülkemizin yürekli duruşunun da payı vardır.

Cumhurbaşkanı, aynı şekilde MİT’in yurt içi ve sınırların ötesinde Türkiye düşmanlarına ve aparatlarına karşı çok ağır darbeler indirildiğini vurguladı.

Erdoğan’ın açıklamasından birkaç gün önce, Türkiye’de ikamet eden yabancı uyruklulara yönelik yapılan operasyonda, Mossad adına uluslararası casusluk faaliyeti yaptıkları iddiasıyla gözaltına alınan 34 şüpheliden 15’i tutuklandı.

Şüphelilerden 15’inin tutuklanmasına, 11’i hakkında ise adli kontrol tedbiri uygulanmasına karar verildi.

Sekiz şüphelinin de sınır dışı edilmek üzere İl Göç İdaresi’ne teslim edildiği öğrenildi.

MİT, Mossad’ın Türkiye’de yaşayan yabancılara yönelik operasyon kapsamında, bu ülkedeki Filistinliler ve Suriyelileri silah altına aldığını ortaya çıkardı.

Basında çıkan haberlerde, şüphelilerden birinin yakın zamanda Gazze’den sağlık hizmeti almak üzere Türkiye’ye nakledilen Filistinli yaralılar hakkında bilgi topladığı belirtildi.



Naim Kasım ve Halil el-Hayya'nın konuşmaları arasında

Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım (Video konuşmasından)
Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım (Video konuşmasından)
TT

Naim Kasım ve Halil el-Hayya'nın konuşmaları arasında

Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım (Video konuşmasından)
Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım (Video konuşmasından)

Macid Kayali

Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım konuşmasını içinde bulunduğumuz kasım ayının 20’sinde yaptı. Ardından Halil el-Hayya'nın aynı ayın 21'indeki konuşması geldi. Halil Hayya, İsrail'in Siyasi Büro'nun eski başkanlarına (İsmail Heniyye ve Yahya Sinvar) zaman ve içerik açısından birbirine yakın dönemlerde düzenlediği suikastların ardından Hamas liderleri arasında en önde gelen konuma yerleşti.

Son 20 yılda “direniş ve karşı koyma” ekseninin ön saflarında yer alan, “örümcek ipliğinden daha zayıf” ve çöküşün eşiğinde olduğu varsayılan bir devlet olan İsrail'in varlığına meydan okuyan bu iki hareket, Hamas'ın 7 Ekim 2023'teki Aksa Tufanı saldırısının ve Hizbullah’ın Gazze’ye destek cephesini açmasının ardından, İsrail saldırılarının merkezinde oldular. Gerek Aksa Tufanı gerek destek cephesi, arenalar birliği ile karşılıklı ordular ve füzeler fırlatma fikrine dayanıyordu.

Ancak yaklaşık 14 ay sonra ortaya çıkan sonuç, Filistinliler ve Lübnanlılar için yeni, korkunç bir Nekbe’yi (felaketi) açığa çıkardı. İsrail'in hayali “angajman kurallarını” umursamadığı, “uzun süreli bir savaş" yürütebileceği, yüksek insani ve ekonomik maliyetlere katlanabilecek kapasitede olduğu, Aksa Tufanı günündeki yenilgisini ve askeri, istihbari ve insani kayıplarını, Filistinlilerin durumunu, Lübnan ve belki de Suriye ve Irak'ın durumunu değiştirmeye çalışacak bir fırsata dönüştürebileceği ve İran'ı dizginleyebileceği görüldü.

Sonuç olarak, Gazze’ye yönelik abluka kalkacağına kendisi harabeye döndü ve acımasız bir askeri işgale maruz kaldı. Yaklaşık 2 milyon Filistinli, asgari yaşam standartlarından yoksun, hapishane benzeri izole alanlarda yaşıyor. Bu durum artık Güney Lübnan'ı, Beyrut'un güney banliyösünü ve Bekaa Vadisi'ndeki bazı bölgeleri de kapsıyor. İsrail zayıflamak yerine kurulduğu günden bu yana her zamankinden daha güçlü hale geldi. Bu mücadele aynı zamanda İsraillileri birleştirdi ve İsrail'in ABD ile ilişkilerini eskisinden daha da güçlendirdi.

Sorun şu ki, Hamas ve Hizbullah'ın geri kalan liderleri tüm bunları henüz idrak etmiş değiller. Halen bir tür inat ve gerçeklerin, güç dengesinin, Filistinlilerin ve Lübnanlıların koşullarındaki korkunç kötüleşmenin inkarı içindeler. Hatta daha önceki gerçekçi olmayan tezlerden veya yanılsamalardan geri adım atılmasına rağmen, İsrail saldırıları sonucunda Hizbullah ve Hamas’ın zayıfladığını bile inkar ediyorlar.

Başlangıçta her iki tarafın da savaş başlatma veya direnişi sürdürme çağrılarının ardından (Bkz. Muhammed ed-Dayf'in 7 Ekim 2023'teki konuşması ve Nasrallah'ın suikastından birkaç gün öncesine kadar yaptığı konuşmalar), şimdi yaptıkları ateşkes ve çatışmaların durdurulması talebi bunu temsil ediyor. Kasım ve Hayya yukarıda bahsettiğimiz konuşmalarında bu konuda ve savaşın sürdürülmesinde ısrar edenin İsrail olduğunu varsaymakta hemfikirlerdi.

Hemfikir oldukları bir diğer nokta koşullar öne sürmekti. Kasım'a göre müzakereler iki çatı altında sürüyor; tam bir ateşkes, Lübnan'ın egemenliğinin korunması ve İsrail'in Lübnan'ın egemenliğini ihlal etmesine, Lübnan'a girip istediği gibi öldürmesine izin verilmemesi. Hayya ise şunu vurguladı: Gazze Şeridi'ndeki savaş durmadan ve yerinden edilenler geri dönmeden takas anlaşması olmayacak. Burada fikrimiz şu; bu tezler tamamen doğru, geçerli ve meşru, ancak savaş öncesinde ne Hizbullah ne de Hamas bu tezlere göre hareket etmiyordu. Hayya'nın istediği Aksa Tufanı öncesi Gazze'nin artık mevcut olmadığı ve aynı durumun Lübnan'daki bazı bölgeler için de geçerli olduğu unutulmamalı.

Kendine güvenen her siyasi hareket veya ulusal kurtuluş hareketi başarısızlığını, yenilgisini veya acizliğini itiraf edebilir. Buna karşılık inat ve inkar, bu hareketin halkının çıkarlarına yabancı olduğunu gösterir

İki taraf ayrıca arenalar birliğinin geçerliliğini yitirdiği konusunda da birleştiler. Zira İran kendisini çatışmanın dışında tuttu, Suriye rejimi ilgilenmedi, Hizbullah, değişen koşullar ve gerçekler nedeniyle Gazze'den desteğini çekti. Buna rağmen en büyük felaket, Hayya'nın sanki başka bir kıtada yaşıyormuş gibi “Müslüman Arap milletini sahip olduğu güç ve imkanlar” ile “düşmanı savaşı durdurmaya zorlayamamakla” suçlamasıydı. Sanki güç denklemlerinde hiçbir şey değişmemiş ya da İsrail ordusuyla yaşanan çatışmalar veya zaman zaman orayı burayı bombalamalar, İsrail'in bu soykırım savaşında Filistinlilere ve Lübnanlılara yaptıklarını ve bunun sonucunda ortaya çıkan korkunç trajedileri dengeliyormuş gibi söylenen sözler, bu iki konuşmanın gerçeklikten kopuk olduğuna dikkat çekiyor. Nitekim Kasım şöyle diyor: İsrail bizi yenemez ve kendi koşullarını bize dayatamaz. Söz, karadaki çatışmalar, füze ve İHA saldırıları ile savaş meydanınındır. Uzun süre devam edecek gücümüz var. Uzun bir savaşa hazırlandık. Şu anda müzakere ediyoruz ancak ateş altında olduğumuz için değil çünkü İsrail de ateş altında.”

Bu kopukluk, Hizbullah ve Hamas’ın savaş öncesi dönemdeki slogan ve konuşmalarını da kapsadı. Kasım'ın şu sözleri de bunu gösteriyor gibi: “Cumhurbaşkanının Meclis aracılığıyla anayasaya uygun şekilde seçilmesine etkin katkımızı sunacağız. Siyasi adımlarımız (Taif) çatısı altında olacaktır. İnşa etmek ve korumak için siyasi alanda da var olacağız.”

Hayya ise, Hamas’ın Gazze Şeridi'ni yönetmek için bir komite kurulmasını kabul ettiğinden bahsetti. Oysa savaştan önce Gazze’nin yönetiminde müttefik olsa bile kendisine herhangi bir tarafın ortak olmasını kabul etmiyordu. Hayya şunu da söylüyor: “İç ulusal uzlaşmaya varılmasına katkıda bulunabilecek hiçbir fırsatı göz ardı etmiyoruz ve sorumluluk sahibi olarak bunun için çalışıyoruz.”

Elbette kendine güvenen her siyasi veya ulusal kurtuluş hareketi başarısızlığını, yenilgisini veya acizliğini itiraf edebilir. Buna karşılık inat ve inkar, bu hareketin kendi halkının çıkarlarına yabancı olduğunu ya da sadece bir otorite olarak varlığını sürdürmeyi önemsediğini gösterir. Bu, sözler ve eylemler, sloganlar ve olasılıklar, hayal ve gerçeklik arasında büyük bir farkın olduğu, kamu yararının veya halkın çıkarının, özel çıkar veya otoritenin yararı lehine yok sayıldığı Arap siyasi yaşamında yaygındır.

Örneğin altmışlı ve yetmişli yılların terminolojisine göre “milliyetçi” ve “ilerici” rejimler ile birlikte, Filistin'in kurtuluşu, Filistin davasının merkeziliği, Arap birliğinin, özgürlüğün ve sosyalizmin sağlanması gibi “büyük” olarak tanımlanan davaların zor olduğu sonucuna varmıştık. O dönemde geçim sorunları ve vatandaşların hakları meseleleri önemsiz meselelermiş gibiydi. Öte yandan Haziran 1967 savaşında İsrail daha da genişledi ve Ekim 1973 savaşı düzenli ordular arasındaki son Arap-İsrail savaşı oldu. Ardından Mısır'ın 1979'da İsrail ile Camp David Anlaşması'nı imzalaması ve bununla normalleşme yolunun açılması ile birlikte Arap-İsrail çatışmasının bitişine tanık olduk. Araplar arasında ekonomik entegrasyon düzeyinde de olsa birlik meselesine gelince, Suriye, Mısır ve Irak'taki rejimler arasında yaşanan yabancılaşma ve husumet nedeniyle çöktü. Bu arada vatandaşlık kavramının eksikliği ve devletin gelişmemiş olması nedeniyle özgürlük ve sosyalizm fikirlerinin kaderi de daha iyi olmadı.

İsrail, Filistin ulusal hareketinin içini boşaltmak ve onu bir ulusal kurtuluş hareketinden bir otoriteye ve ardından iki otoriteye dönüştürmek için kullandığı stratejilerde başarılı olmuş gibi görünüyor. Bu başarı Filistin ulusal hareketinin kaybetmesine ve fedakarlıkların boşa gitmesine yol açtı.

Sonuç olarak Arap dünyasındaki tüm siyasi hareketler bu acı kaderden kurtulamadı. Milliyetçi, solcu ve İslamcı eğilimleri ile tümü, başarısızlık, acizlik, eksiklik ve kırılganlıkta korkunç bir noktaya ulaştılar. Herhangi birinin başarıları yerine, toplumlarından izole olduklarının ve kaybolduklarının gözlemlendiği bir kerteye vardılar.

Filistin örneğinde bile İsrail, Filistin ulusal hareketinin içini boşaltmak ve onu bir ulusal kurtuluş hareketinden bir otoriteye ve ardından iki otoriteye dönüştürmek için kullandığı stratejilerde başarılı olmuş gibi görünüyor. Bu başarı Filistin ulusal hareketinin kaybetmesine ve fedakarlıkların boşa gitmesine, halkı, toprağı ve davayı özdeşleştiren birleştirici bir ulusal vizyonun, yatırım yapılabilecek mümkün, sürdürülebilir ve uygulanabilir bir mücadele stratejisinin eksikliğine yol açtı.

Elbette tüm bu söylediklerimiz işgal olduğu sürece direnişin meşruluğunun teyit edilmesini de içeriyor ve İsrail sömürgecidir, yerleşimcidir, ırkçıdır, saldırgandır. Ancak güç dengesini, iç ve dış siyasi verileri anlamaya, fedakarlıkları siyasi başarılar için kullanma imkanına, birikime ve kademe kademe zafere ulaşmaya dayalı direniş yaklaşımı ile karşılıklı ordular şeklinde savaşma, ölümcül darbe indirme arasında büyük bir fark vardır. Zira son ikisi İsrail'in üstün olduğu, Filistinlileri yok etmek için bütünüyle kontrolsüz hareket ettiği alandır. Bu felaketin önlenmesi için kaçınılması gereken de bu ikisiydi.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.