عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Blinken'ın Ortadoğu ziyareti Gazze'deki Mısır-Katar arabuluculuğuna katkı mı?

Blinken Mısır-Katar arabuluculuğuna destek için Ortadoğu’da

ABD Dışişleri Bakanı ve beraberindeki heyet, geçen ay Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ile Kahire'de yaptıkları görüşmede (Reuters)
ABD Dışişleri Bakanı ve beraberindeki heyet, geçen ay Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ile Kahire'de yaptıkları görüşmede (Reuters)
TT
TT

Blinken'ın Ortadoğu ziyareti Gazze'deki Mısır-Katar arabuluculuğuna katkı mı?

ABD Dışişleri Bakanı ve beraberindeki heyet, geçen ay Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ile Kahire'de yaptıkları görüşmede (Reuters)
ABD Dışişleri Bakanı ve beraberindeki heyet, geçen ay Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ile Kahire'de yaptıkları görüşmede (Reuters)

ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, bölgesel ve uluslararası tartışmaların ortasında yer alan " Gazze Şeridi'nde savaşın geçici olarak durdurulması ve İsrail ile Filistin direniş grupları arasında esir değişimi teklifiyle" birçok ülkeyi kapsayan bir turla, beşinci kez bölgeye dönüyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı cuma günü, Bakan Blinken'in Ortadoğu’da İsrail, Batı Şeria, Suudi Arabistan Krallığı, Mısır ve Katar'ı kapsayacak bu turun pazar gününden perşembe gününe kadar süreceğini, Blinken'in tüm rehinelerin serbest bırakılmasını sağlayacak bir anlaşma ve Gazze'deki sivillere her gün artarak devam eden insani yardım ulaştırılmasına izin veren bir insani ateşkes için diplomatik çabalara devam edeceğini belirtti. ABD'nin çatışmanın yayılmasını önlemek için çalışmaya devam edeceği ifade edilerek "ABD personelini ve Kızıldeniz'de seyrüsefer özgürlüğü hakkını savunmak için uygun adımları atacaktır" denildi. Bu ziyaret, Gazze'deki savaşı sona erdirmeye yönelik Mısır-Katar arabuluculuk çabalarının önemi hakkındaki soruların ortasında geldi.

ABD Dışişleri Bakanı 7 Ekim'den bu yana bölgeyi 4 kez ziyaret etti. Gözlemcilere göre, önceki turları savaşın durdurulması veya Gazze Şeridi'ndeki savaş sonrası düzenlemeler konusunda ilerlemeler sağlamadı.

Görsel kaldırıldı.
İsrail ile Gazze sınırı yakınında faaliyet gösteren bir İsrail tankı (Reuters)

Mısır Eski Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Heridi, Blinken'ın yeni turunun son "Paris toplantısında" tartışılan bölgesel ve uluslararası istişareler ışığında, "Mısır ve Katar arabuluculuğu konusunda yeni bir şeyler getirebileceğini" düşündüğünü, bu konuda bazı işaretler bulunduğunu belirtti. Mutabakata varılan ve belirli şartlarda netleşen tekliflerle ilgili olarak İsrail'in bir anlaşmaya varma ihtimaline dair işaretlerin yanında Hamas liderlerinin açıklamalarının "önerilere cevap vermede iyi bir hazırlık" olduğuna dikkat çekti.

Haridi, Şarku'l Avsat'a, ABD Dışişleri Bakanı'nın ziyaretinin, özellikle de Ürdün sınırındaki ABD askeri üssünün hedef alınmasının ve ABD’nin "misilleme cevabının" sonraki günü "zor bir ortamda" gerçekleştiğini ekledi. Kızıldeniz’de seyrüseferlere yönelik tehditlerin sürmesinin yanında Blinken'ın gündeminin savaşın bitiminden sonra “geleceğe yönelik bir bakış açısı” içerebileceğini ifade etti ve “Gazze Şeridi'nde işler nasıl yönetilecek?” dedi.

Eski Mısır Dışişleri Bakan Yardımcısı, tahmin etmenin güçlüğüne rağmen yakın zamanda, Ramazan ayının girmesiyle Gazze'de geçici ateşkes konusunda anlaşmaya varılacağı beklentisini dile getirerek, bu dini bayramın gerektiği kadar hızlı bir şekilde bir anlaşma formüle etmek için ekstra bir teşvik sağlayabileceğini" düşündüğünü söyledi.

Geçen haftanın başlarında, Gazze'de ateşkesi görüşmek üzere Amerikalı, Mısırlı, Katarlı ve İsrailli yetkililerin katıldığı bir toplantıya Fransa’nın başkenti Paris ev sahipliği yapmıştı. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun ofisi, "Paris toplantısının yapıcı olduğunu, taraflar arasında hâlâ görüş ayrılıkları bulunduğunu" açıklamıştı.

Katar daha önce Hamas hareketinin Gazze Şeridi'nde insani ateşkes önerisine ilişkin "ilk olumlu onayı" verdiğini açıklamıştı. Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye ise, hareketin Gazze Şeridi'nde ateşkes sağlanması için "Paris toplantısı" önerisini aldığını ve buna yanıt vermek için çalışacağını belirterek, "Hareketin önceliğinin İsrail askeri saldırısının sona erdirilmesi ve işgal güçlerinin Gazze'den tamamen çekilmesi olduğunu" ifade etmişti.

Görsel kaldırıldı.
İsrail'in Batı Şeria'daki Tulkerem kenti yakınlarındaki Nur Şems mülteci kampına düzenlediği askeri operasyon sırasında dumanlar yükseliyor (EPA)

ABD ile koordineli olarak Mısır ve Katar, İsrail ve Filistin direniş grupları arasındaki dolaylı müzakere sürecine öncülük ettiler ve bu çabalar geçen kasım ayında bir hafta süren ateşkese varmayı başardı. Gazze Şeridi’nde 100 den fazla İsrailli tutuklu ve 240 Filistinli mahkûm serbest bırakıldı. O zamandan bu yana Mısır-Katar’ın yeni bir ateşkes için arabuluculuk çabaları çeşitli engellerle karşılaştı.

Kudüs Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü Eymen er-Ragab, ABD Dışişleri Bakanı'nın bölgeye yaptığı yeni ziyaretin "asla yeni bir şey getirmeyeceğine" inanıyor ve ABD yönetiminin şu anda önceliğinin "bölgede çatışmaların yayılmasından kaçınılması ve önümüzdeki seçimlerde kullanılmak için siyasi kazanç elde etmek" olduğunu belirtiyor. Raqab, Şarku'l-Avsat'a yaptığı açıklamada: “Mısır-Katar arabuluculuk çabalarının devam ediyor. Ancak şu ana kadar geçici ateşkeslere varmak için yapılan tüm girişimleri bile saptırabilen ve hatta bazı bakanları Amerikan yönetimine saldıran İsrail hükümeti üzerinde gerçek bir Amerikan baskısının yokluğunda büyük zorluklarla karşı karşıya” dedi. Beyaz Saray'ın Filistin devletinin kurulmasına destek verme olasılığına ilişkin açıklamasını "bu yıllar alacak ve Amerikan politikasındaki değişikliklerden etkilenecek bir şey" olarak değerlendiren Eymen er-Ragab, “Blinken'ın çantasında Netanyahu hükümetine yanıt vermesi için gerçek bir baskı uygulandığını gösteren hiçbir şey bulunmadığına” dikkat çekti.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

ABD yapımı ATACMS füzeleri Rusya-Ukrayna savaşında ne kadar etkin?

Rusya'nın Kıtalararası Balistik Füze (ICBM) sistemi RS-24 Yars’ın Plesetsk Kozmodromu’ndan fırlatılması, 25 Ekim 2023 (AFP)
Rusya'nın Kıtalararası Balistik Füze (ICBM) sistemi RS-24 Yars’ın Plesetsk Kozmodromu’ndan fırlatılması, 25 Ekim 2023 (AFP)
TT
TT

ABD yapımı ATACMS füzeleri Rusya-Ukrayna savaşında ne kadar etkin?

Rusya'nın Kıtalararası Balistik Füze (ICBM) sistemi RS-24 Yars’ın Plesetsk Kozmodromu’ndan fırlatılması, 25 Ekim 2023 (AFP)
Rusya'nın Kıtalararası Balistik Füze (ICBM) sistemi RS-24 Yars’ın Plesetsk Kozmodromu’ndan fırlatılması, 25 Ekim 2023 (AFP)

Muhammed Rimal

Ukraynalı yetkililer, Rusya-Ukrayna savaşının başladığı 24 Şubat 2022 tarihinden beri bu çatışmada kendi lehlerine bir gelişme kaydedebilmek için NATO üyesi müttefiklerine ve ABD'ye kendilerine balistik füze sağlamaları için baskı yapıyorlar.

ABD ancak savaşın üzerinden yaklaşık 18 ay geçtikten sonra Ukraynalı yetkililerin bu talebine karşılık verdi ve geçtiğimiz yıl eylül ayında Ukrayna ordusuna ABD yapımı Ordu Taktik Füze Sistemi (Army Tactical Missile System/ATACMS) füzeleri tedarik etti.

Füzeler teslim edildikten bir ay sonra Ukrayna'da test edildi. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ATACMS füzelerinin Rusya topraklarındaki hedefleri isabetli bir şekilde vurmada etkili olduklarını kanıtladıklarını’ söyledi.

ATACMS füzelerinin Ukrayna'nın elinde olmasına rağmen, ABD'nin bu sistemin kullanımı için izin verdiği menzil, Rusya topraklarının derinliklerinde bulunan hedeflere kadar değil, Ukrayna topraklarında konuşlu Rus güçlerinin mevzilerine kadardı. Bu durum, mevcut savaşta ellerinin kollarının bağlandığını düşünen Ukraynalılar tarafından tepkiyle karşılandı. Ta ki ABD yönetimi, kısa bir süre önce ATACMS füzelerinin kullanım menzilinin genişletilmesine izin verene kadar.

ABD Ordusu ATACMS füzelerine ait bir dosya fotoğrafı (AFP)ABD Ordusu ATACMS füzelerine ait bir dosya fotoğrafı (AFP)

Bu iznin, Ukrayna'nın ATACMS füzeleri almasından bir yıl sonra, Joe Biden'ın görev süresinin bitmesine iki ay kala verilmesi zamanlaması bakımından dikkati çekiyor. ABD desteğinin düzeyi ve niteliği açısından önemli bir gelişme olarak görüldü. Ukrayna, ABD yönetiminden aldığı izni 19 Kasım'da Rusya topraklarına 6 füze fırlatarak hızlı bir şekilde pratiğe döktü.  Bunlardan beşi Rusya’nın hava savunma sistemi tarafından püskürtülürken, altıncısı Rusya'nın Bryansk bölgesine düştü. Peki, ATACMS füzelerinin özellikleri ne ve neden şimdi kullanılmasına izin verildi?

Füzelerin özellikleri ve etkinlikleri

ATACMS füzeleri, başlıklarında bulunan misket bombalarının miktarına ve ulaştıkları menzile göre farklılık gösteren ve bu isimle bilinen karadan karaya taktik füzeler ailesine ait bir silah. Amerikan Lockheed Martin şirketinin fabrikalarında 1983 yılında üretildi. ABD ordusunun envanterinde iki tip ATACMS füzesi bulunuyor. Bunlardan birincisi Irak Savaşı'nda kullanılan ve 300 bomba mermisi taşıyan ve 70 ile 300 kilometre arasında menzile sahip olan M39A1 (Block IA). İkincisi ise ilk kez 2004 yılında kullanılan M57 modeli.

Mevcut ABD yönetimi, görev süresinin sona ermesine yaklaşık iki ay kala Ukrayna'ya ATACMS füzeleriyle Rusya topraklarının derinliklerine saldırma izni verdi.

Ukrayna'da kullanılmasına izin verilen ATACMS füzeleri, 3,98 metre uzunluğunda ve 61 santimetre çapında. Ağırlığı 160 ile 560 kilogram arasında değişen, patlayıcılığı ve tahrip gücü yüksek bir WDU18 savaş başlığı taşıyor. Her biri 0,06 cm çapında ve 0,59 kg ağırlığında küre şeklinde yaklaşık 300 adet M74 bombacığından oluşuyor. Üretim maliyeti yaklaşık bir buçuk milyon ABD dolarını buluyor. ATACMS füzeleri, M270 MLRS fırlatıcısından, yani mobil platformlardan fırlatılır ve yüksek hassasiyetli navigasyon ve GPS teknolojisine dayanan otonom bir güdüm sistemi tarafından yönlendirilerek hassas vuruşlar yapmalarını sağlar.

Füze, 3 Mach üzerindeki (1 Mach saat başına bin 225 kilometredir) yüksek hızlara ulaşabilir ve nihai menzili olan 300 kilometreye 5 dakika içinde ulaşır. Yüksek hızı nedeniyle, kara savunma sistemleri tarafından yakalanması oldukça güçtür. Bu hız aynı zamanda kara kuvvetlerinin hareketliliğini de engeller ve sınırlar.

ATACMS füzeleri ilk kez 1990'lı yılların başlarında İkinci Körfez Savaşı'nda kullanıldı. Bu savaşta M270 füze rampasından 32 adet ATACMS füzesi fırlatıldı. Daha sonra 2003 yılında Irak’ın işgali sırasında 450'den fazla, 2015 yılından bu yana dünya genelinde 560'ın üzerinde ATACMS füzesi ateşlendi. Halihazırda başta Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Türkiye, Yunanistan, Güney Kore ve Romanya olmak üzere birçok ülkenin ordularının envanterinde yer alıyor. Ancak 1990'lardan bu yana sadece ABD ve Güney Kore, ATACMS füzelerini savaşta, eğitimde ve tatbikatlarda kullanıyor.

Saldırı amaçlı olarak menzil içindeki hedeflerine ulaşıp onları isabetli bir şekilde vurabilen ATACMS füzeleri, bu derinliğe ulaşarak Ukrayna'nın saldırı kabiliyetini arttırıyor. ATACMS füzeleri kamu binaları ve hava üsleri gibi Rusya’nın hayati öneme sahip tesislerini, cepheden uzaktaki ikmal hatlarını, bu füzelerin menzili içindeki altyapı, ulaşım ve iletişim ağlarını hedef alabilir ve bazı haberlere göre Kuzey Kore’den askerlerin konuşlandırıldığı Kursk bölgesine ulaşabilir. Rusya’nın savunma sistemini delemeyecek olsa da en azından Ukrayna içinde konuşlu Rus askerlerine destek sağlayan lojistik merkezlerinde işleri sekteye uğratacak olan ATACMS füzeleri, ayrıca ilerleyen güçlere de ateş desteği sağlayabilir.

ABD kararının nedenleri

Mevcut ABD yönetimi, görev süresinin sona ermesine yaklaşık iki ay kala Ukrayna'ya ATACMS füzeleriyle Rusya topraklarının derinliklerine saldırma izni verdi. Peki ama ATACMS füzelerinin neden şimdi kullanılmasına izin verildi?

Mevcut ABD yönetimi kararının Rusya-Ukrayna savaşının seyrinde niteliksel bir değişikliğe yol açacağını ve kendisini bu savaşın içinde doğrudan ve aktif bir taraf haline getireceğini, savaşın niteliğindeki herhangi bir değişikliğin uluslararası dengede ya da en azından bölgede bir değişikliğe yol açacağını düşünmüyor. Aksine ATACMS füzelerinin gönderilmesinin savaşın gidişatı üzerinde önemli bir etkisi olmayacağını ve bu füzelerin bölgedeki oyunun kurallarını değiştirebilecek sihirli bir değnek olmadığını, ancak en azından Ukrayna'ya destek sağlayacağını düşünüyor. Bu desteği de Rus ordusunun arka üslerini bu füzelerin menziline dahil ederek veriyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukraynalıların ATACMS füzelerini kendi başlarına kullanamayacaklarını, ABD'li danışmanların uzmanlığına ve yardımına ihtiyaç duyduklarını, bunun da Ukrayna topraklarında ABD askerinin konuşlandırılmasını gerektirdiğini, bu durumun tıpkı NATO birliklerinin Ukrayna'da konuşlanması gibi Rusya için bir tehdit oluşturduğunu söyledi.

Emekli ABD Hava Kuvvetleri Albayı Cedric Leighton’a göre ABD bu kararı, Kuzey Kore askerlerinin Rusya ordusuyla birlikte savaşmak üzere bölgeye geldiğine ilişkin bilgilere misilleme olarak aldı.

Peki, siyaset sahnesinde Biden yönetimi Cumhuriyetçileri Rusya, NATO, Çin ve Kuzey Kore'nin dahil olduğu küresel bir krizin ortasına nükleer silahlar olmadan sokmak için topu Cumhuriyetçilerin sahasına mı atmaya çalışıyor?

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Kiev'de düzenlediği basın toplantısında, 19 Kasım 2024 (AFP)Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Kiev'de düzenlediği basın toplantısında, 19 Kasım 2024 (AFP)

Biden yönetimi tarafından alınan bu karar, sadece Washington'ın Ukraynalılara daha önce verdiği taahhütlerin yerine getirilmesi mi, yoksa ABD iç siyasetinde Biden döneminde uluslararası çatışmaların Trump dönemindekinden daha az olduğunu iddia etmek amacıyla kullanılacak küresel gerilimlere doğru bir ittirme hamlesi mi?

Rusya'nın Güney Lübnan'da durumu izleme misyonuna katılması henüz kararlaştırılmamış ve büyük olasılıkla gerçekleşmeyecek olsa da jeopolitik düzeyde Rusya üzerindeki baskının hafifletilmesi yönünde bir eğilim olduğu kesin

Trump'ın seçim kampanyası hem ABD içinde hem de dışında ekonomik boyuta öncelik vermek üzerine kuruluydu. Bu da ABD'nin küresel piyasalardaki en büyük rakibi olan Çin'e doğru yönelmek istediği, bunun için de Ortadoğu ve Rusya'daki savaş sahalarının sakinleştirilmesi gerektiği anlamına geliyor. Trump'ın seçim kampanyası, Demokrat Partili yönetimin neden olduğu ve ABD Hazinesinin çatışma bölgelerindeki müttefiklerine sağladığı mali destek ya da ABD ekonomisinin çeşitli yerlerdeki savaşların gerekliliklerini karşılamak için silah üretimine yaptığı harcamalar nedeniyle daha da kötüleşen ekonomik sorunlar, göç, işsizlik, Amerikan vatandaşlarının yararlandığı sosyal hizmetler ve diğer konulara öncelik vermeye yönelikti.

Biden yönetimi, Cumhuriyetçiler arasında Rusya üzerindeki baskıyı hafifletme ve Ukrayna meselesinin arka planında onunla olan çatışmayı azaltma eğilimi olduğunun farkına vardı. Lübnan'da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 1701 sayılı kararının uygulanması için uluslararası izleme organına katılması önerilen ülke olarak Rusya'nın adı öne sürüldü. Bu durum, kararın Suriye üzerinden Hizbullah'a silah geçişinin engellenmesiyle ilgili kısmının uygulanmasının Rusya tarafından garanti edilmesi karşılığında, Rusya'nın bölgedeki rolünün kısmen de olsa yeniden canlandırılması olarak yorumlandı. Bu da Rusya'ya Suriye toprakları içerisinde, en azından Lübnan'a komşu bölgelerde daha geniş bir kontrol alanı vermek anlamına geliyor. Şarku’l Avsat’ın Majalla'dan aktardığı analize  göre bu bölge, ABD ve NATO tarafından çeşitli yaptırımlar uygulanan Rusya'nın ihtiyaç duyduğu ekonomik boyutlara sahip. Rusya'ya bu rolün verilmesi kaçınılmaz olarak İran ve Türkiye'nin Suriye'deki varlığı pahasına olacak bir hamle. ABD böylece İran'ın Suriye'deki varlığını ve nüfuzunu büyük ölçüde azaltmış olacak, bu da Lübnan'daki bu etkinin boyutuna ve Lübnan'a silah girişine yansıyacak.

Rusya'nın Güney Lübnan'da durumu izleme misyonuna katılması henüz kararlaştırılmamış ve büyük olasılıkla gerçekleşmeyecek olsa da jeopolitik düzeyde gerek Ukrayna ile arasındaki gerginliği yatıştırarak gerekse kendisine yönelik mali cezai tedbirleri hafifleterek ve Suriye'de daha fazla nüfuz alanı tanıyarak olsun, Rusya üzerindeki baskının hafifletilmesi yönünde bir eğilim olduğu kesin.

Tüm bu senaryolar, yeni ABD yönetiminin bölgedeki sıcak meselelere ilişkin yönelimlerinin ve yeni dönemde dünyanın geleceğine ilişkin görüşünün sonucunu beklemeye devam ediyor.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.