Dünyanın en kirli ülkesi ve başkenti hangisi?

Dünyadaki en kirli 10 şehirden 9’u Hindistan’da

Yeni Delhi’de bir adam kirliliğe bağlı sisle kaplı bir sokakta yürüyor (Reuters)
Yeni Delhi’de bir adam kirliliğe bağlı sisle kaplı bir sokakta yürüyor (Reuters)
TT

Dünyanın en kirli ülkesi ve başkenti hangisi?

Yeni Delhi’de bir adam kirliliğe bağlı sisle kaplı bir sokakta yürüyor (Reuters)
Yeni Delhi’de bir adam kirliliğe bağlı sisle kaplı bir sokakta yürüyor (Reuters)

Hindistan ve tüm Güney Asya sis ve zehirli havayla boğuşmaya devam ederken, Yeni Delhi 2023 yılı için dünyanın en kirli başkenti seçildi.

Şarku’l Avsat’ın Sky News’ten aktardığı habere göre İsviçre merkezli hava kalitesi izleme grubu IQAir’in dünya çapında en kirli şehirlerle ilgili hazırladığı raporda, ilk 10 şehirden dokuzunun Hindistan’da olduğu ortaya çıktı.

Yeni Delhi, metreküp başına 102,1 mikrogram (μg/m³) yıllık ortalama ince parçacık madde konsantrasyonu (PM2,5) ile genel olarak en kirli üçüncü şehir ve en kirli başkent olarak sınıflandırıldı.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), ülkelerin ortalama 5μg/m³ PM2.5 konsantrasyonunu hedeflemesi gerektiğini söylüyor.

Parçacık kirliliğine maruz kalmanın astım, kanser, akciğer hastalığı, felç ve diğer hastalıklarla bağlantılı olduğu belirtiliyor. 

Ayrıca PM2.5’in akciğerleri daha kolay kaplayabildiği ve hatta kan dolaşımına bile girebildiği ifade ediliyor.

Yeni Delhi yıl boyunca kötü hava kalitesiyle karşı karşıya, ancak kış genellikle en kötü dönem oluyor.

dsve
Yeni Delhi’de arabalar sisle kaplanmış bir otoyolda ilerliyor (Reuters)

Okullar ve kolejler, geçen yılın sonlarında zehirli hava nedeniyle birkaç gün kapatıldı.

Kasım ayında Yeni Delhi, hava kirliliğini azaltmak için yollardaki araç sayısına kısıtlamalar getirdi. 

Ancak günler sonra Hindistan, Pakistan ve Bangladeş’teki şehirler yoğun sisten etkilendi ve bazı bölgelerde işletmeler ve okullar kapanmaya zorlandı.

Salgın gibi

Yeni Delhi’den aktaran, Sky News’tan Neville Lazarus yaptığı açıklamada, bu durumun ‘bir salgın gibi’ olduğunu söyledi.

Lazarus açıklamasını şu ifadelerle sürdürdü;

Aktivistler kirliliğin Hindistan’daki beşinci en büyük ölüm nedeni olduğunu söylüyor. Rakamlar çok büyük. Yılda neredeyse 30 bin ölüm oluyor. Yeni Delhi’de her gün 80 kişi hava kirliliği nedeniyle ölüyor. Bu çok endişe verici ve ekonomi üzerinde zararlı bir etkisi var. Gayri safi yurt içi hasılanın neredeyse yüzde 4’ü, aileler için doğrudan hava kirliliğiyle bağlantılı sağlık hizmetlerine harcanıyor. Bu durum onları yoksulluğa itiyor.

IQAir’in raporuna değinen Lazarus, “Bu raporla ilgili endişe verici olan şey, kuzey eyaletindeki Begusarai gibi daha küçük şehirler olan ikinci seviye şehirlerde hava kirliliği görmemizdir” diye ekledi.

sdcer
Tayland’da hava kirliliğinin yüksek olduğu bir dönemde Chiang Mai Uluslararası Havalimanı’ndan kalkan bir uçak şehrin üzerinde uçuyor (AFP)

IQAir’in söz konusu raporu, Hindistan’ın Bihar eyaletindeki Begusarai’nin, yıllık ortalama PM2,5 konsantrasyonu 118,9 μg/m³ ile dünyanın en kirli şehri olduğunu ortaya koydu.

Komşu Pakistan’daki Lahor, ortalama 99,5 μg/m³ ile beşinci sırada yer aldı.

En kirli ülke Bangladeş

Rapor ayrıca Bangladeş’in yıllık 79,9μg/m³ PM2,5 konsantrasyonuyla dünyanın en kirli ülkesi olduğunu da ortaya çıkardı.

Rapora göre, Pakistan 73,7μg/m³ ile ikinci, Hindistan 54,4μg/m³ ile üçüncü, Tacikistan ise 49μg/m³ ile dördüncü sırada yer alıyor.

Bu sonuçlar, Güney Asya bölgesini dünyanın en kirli bölgesi haline getiriyor.

IQAir, WHO’nun yıllık PM2,5 kılavuzunu yalnızca yedi ülkenin, yani Avustralya, Yeni Zelanda, Estonya, İzlanda, Grenada, Mauritius ve Finlandiya’nın karşıladığını belirtti.

Rapor verileri 134 ülke ve bölgede bulunan 30 binden fazla hava kalitesi izleme istasyonundan toplandı.



Trump'ın müttefiklerinin onu 'çılgın bir destekçi’ diye uyardıkları Loomer kim?

 Laura Loomer (AFP)
Laura Loomer (AFP)
TT

Trump'ın müttefiklerinin onu 'çılgın bir destekçi’ diye uyardıkları Loomer kim?

 Laura Loomer (AFP)
Laura Loomer (AFP)

İsa en-Nehari

Sağcı aktivist Laura Loomer'ın Donald Trump'la sık sık bir araya gelmesi dikkatlerden kaçmadı. Son olarak Demokrat Parti’nin Hint ve Afrika kökenli başkan adayı Kamala Harris'in kazanması halinde Beyaz Saray'ın köri gibi kokacağını söyleyen Loomer'ın geçmişteki tartışmalı açıklamaları, sadece Demokratların değil, Loomer'ın artan nüfuzuna ve partiyi bölebilecek etkisine karşı uyaran Trump destekçisi Cumhuriyetçilerin de tepkisini çekti.

Loomer'ın Harris'e ‘uyuşturucu kullanan fahişe’ demesi, İslam dinini ‘kanserli bir tümör’ olarak tanımlaması ve İslam dinine duyduğu nefretten ‘gurur duyduğunu’ söylemesi de diğer tepki çeken ifadelerinden sadece birkaçı. New York Times (NYT) gazetesine göre Loomer'ın 2017 yılında attığı ve Akdeniz'i geçen yaklaşık 2 bin göçmenin ölümünü kutladığı bir tweet sosyal medyada viral olmuştu.

Komplo teorileri barındıran söylemleri, Müslüman sürücüleri hedef almasının ardından Facebook ve Instagram hesaplarının yanı sıra araç çağırma uygulamaları Uber ve Lyft hesaplarının askıya alınmasına neden olmuştu. Twitter hesabı da kapatılmıştı, ancak Elon Musk’ın Twitter’ı satın almasının ardından ismini değiştirerek X platformu olarak ifade özgürlüğünü teşvik etmeye yönelik genel politikasının bir parçası olarak Loomer'ın hesabı yeniden etkinleştirildi.

Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, Radikal sağcı komplo teorisyeni Loomer'la ilgili bir haberinde Donald Trump'ın Nancy Pelosi gibi siyasi rakiplerine ‘çılgın’ demeyi sevdiği vurgulanarak “O halde neden 11 Eylül komplo teorisinin destekçisi Laura Loomer ona eşlik ediyor? Trump, Bayan Loomer ile birlikte olmaktan mutlu görünüyor. Bu, kendisine seçim zaferine mal olabilir” ifadeleri yer aldı.

Eski Başkan’ın yakın çevresi, Trump'ın Loomer’ın tavsiyelerini dinlediğini söylüyor. Gazete, Loomer’ın Twitter hesabının askıya alınmasını protesto etmek için 2018 yılında sosyal medya platformunun New York'taki merkezi önüne kendini zincirlemesi, Florida Valisi’nin eşi Casey DeSantis'in meme kanseri konusunda yalan söylediğini ima etmesi ve kendisini eleştiren Senatör Lindsey Graham'a iftira atması gibi tuhaf geçmişine atıfta bulunarak Trump'ın Loomer’ın tavsiyelerini dinlemesine karşı uyardı.

Peki, kim bu Loomer?

Laura Loomer, 1993 yılında Arizona'da doğdu. İnternet dünyasına ilk adımını 2015 yılında bir üniversite öğrencisiyken, kampüste DEAŞ yanlısı bir kulüp kurma önerisini tartışan üniversite yetkililerinin videosunu gizlice kaydedip yayınlayarak attı. Cumhuriyetçi Parti 2020 yılında Trump'ın desteğiyle onu Florida'daki kongre seçimlerinde aday gösterdi, ancak Demokrat Partili rakibine karşı kaybetti. Bundan iki yıl sonraki ikinci denemesi de başarısız oldu.

Loomer (31) kendisini ‘beyaz milliyetçi yanlısı’ olarak nitelendiriyor. ABD’yi de ırk çeşitliliği sonucu yok edilmiş bir ‘beyaz Yahudi-Hıristiyan etno devleti’ olarak tanımlıyor. Sosyal medyada, özellikle de X platformunda oldukça aktif olan Loomer, 1,2 milyon takipçisiyle ABD'nin en önde gelen komplo teorisyenlerinden biri. Önceleri 11 Eylül'ün ABD hükümeti tarafından gerçekleştirilen bir komplo olduğuna inanıyordu, ancak daha sonra bu teorisinden geri adım attı.

Loomer, 2017 yılında New York'ta Shakespeare'in Julius Caesar oyunu sahnelenirken gösterimin yarıda kesilmesine yol açtıktan sonra dikkatleri üzerine çekmeye başladı. Loomer, oyun sırasında sahneye atlayıp suikasta kurban giden Julius Caesar’ı canlandıran aktörün Trump'a benzeyen bir kostüm giymesine “Bu Donald Trump'a karşı bir şiddettir!” diye bağırarak itiraz etti. Loomer, kendi ifadesiyle ‘sağ kanada karşı siyasi şiddetin normalleştirilmesine’ bir son verilmesini istedi.

Cumhuriyetçilerden eleştiri

Loomer, Harris ile münazaranın yapılacağı gün Trump'la birlikte seyahat ettikten ve 11 Eylül anma törenine katıldıktan sonra başkanlık seçimleri sürecinde ön plana çıktı. Bu durum, özellikle de Loomer'ın arkasında olduğuna inanılan Trump’ın göçmenlerin kedi ve köpekleri yediğine ilişkin son açıklamasının ardından, Loomer'ın Trump üzerindeki etkisinin boyutuna ilişkin tartışmaları yeniden gündeme getirdi.

Aşırı sağcı olmakla suçlanan Cumhuriyetçi Temsilci Marjorie Taylor Greene, Trump'ı Loomer'ı bölgesinde tutmaması konusunda uyararak onu ‘belgelenmiş bir yalancı’ olarak nitelendirdi. Loomer’ın açıklamalarını ‘dehşet verici ve son derece ırkçı’ olarak nitelendiren Greene, Loomer hakkında “Biz Cumhuriyetçileri ve ABD’yi yeniden büyük yapma kampanyasını temsil etmiyor” dedi.

Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham ise Loomer tarafından yapılan açıklamaların ‘son derece rahatsız edici’ olduğunu söyledi. Senatör Thom Tillis da X hesabından yaptığı paylaşımda, Laura Loomer'ın ‘düzenli olarak Cumhuriyetçileri bölmeyi amaçlayan berbat sözler sarf eden çılgın bir komplo teorisyeni’ olduğunu yazdı.

Loomer’ın Trump’ın seçim kampanyasıyla bağlantısı

Şarku’l Avsat’ın NYT’den aktardığı habere göre Trump geçtiğimiz yıl Loomer'ı seçim kampanyasında görevlendirmeye sıcak bakıyordu. Fakat üst düzey yardımcılarının, Loomer'ın seçim çalışmalarına zarar verebileceği yönündeki endişelerini dile getirmesi üzerine geri adım attı. Ancak Loomer, Trump'ın seçim çalışmalarında yer bulamamasına rağmen eski Başkan’a yakın olmaya devam etti. Bu durum, Trump’ın seçim kampanyası içindeki ve dışındaki bazı müttefiklerini üzdü.

Haber sitesi Semafor, Trump’ın seçim kampanyası ekibine yakın bir kaynağın, Loomer'ın Trump'ın zayıflıklarını daha da kötüleştireceğine dair ciddi endişeler olduğunu söylediğini aktardı. Semafor’a göre kampanya ekibine yakın bir başka kaynak ise Loomer'ın rolünü küçümsedi ve Trump’ın Harris ile olan münazarasının hazırlıklarına dahil olmadığını söyledi.

Düzenli olarak Trump'ı destekleyen etkinliklere katılan Loomer, daha önce de Trump'ın Florida'daki malikanesinde görülmüştü. Loomer, Bu yılın başlarında Trump’ın uçağıyla Iowa'ya gitmiş ve Trump burada düzenlenen bir etkinlikte onu sahneden selamlamıştı. Trump, ayrıca Truth Social hesabında Loomer tarafından yayınlanan videoları paylaşmıştı.

Loomer, geçtiğimiz hafta 11 Eylül saldırılarının yıldönümünü anma töreninde Trump'ın yanında göründükten sonra Trump'ın seçim kampanyasında çalıştığı iddialarını reddetti. Misafir olarak davet edildiğini söyleyen Loomer, “Beni arayan ve adeta takıntılı bir şekilde bugün onlarla konuşmamı isteyen birçok muhabir için cevabım ‘hayır’. Hikayelerim ve araştırmalarım üzerinde çalışmakla çok meşgulüm. Sizin komplo teorilerinizi tartışacak vaktim yok” ifadelerini kullandı.

Peki, Trump Loomer hakkında ne diyor?

Trump, iki gün önce Kaliforniya'da düzenlenen bir basın toplantısında Loomer'ın sadece bir ‘destekçisi’ olduğunu ve Harris ya da 11 Eylül hakkındaki son yorumlarından haberdar olmadığını belirterek “Laura'yı kontrol altına alamam, ne istiyorsa onu söylemeli, o özgür bir ruh” dedi.

Bu açıklamadan birkaç saat sonra Trump, sosyal medya platformundan yaptığı paylaşımda, “(Laura'nın) yaptığı açıklamalara katılmıyorum. Ama beni destekleyen milyonlarca insan gibi Laura da Marksistlerin ve radikal sol faşistlerin bana saldırmasını ve beni acımasızca karalamasını izlemekten yoruldu” yazdı.