İran'daki doğal klima kuleleri hem evleri serinletiyor hem de görsel şölen sunuyor

Yükseklikleri 3 ile 34 metre arasında değişen ve "bagdir" olarak adlandırılan kuleler, çöl sıcaklığıyla boğuşan evlerin vazgeçilmez mimari eklerinden biri sayılıyor

Fotoğraf: Fatemeh Bahrami/AA
Fotoğraf: Fatemeh Bahrami/AA
TT

İran'daki doğal klima kuleleri hem evleri serinletiyor hem de görsel şölen sunuyor

Fotoğraf: Fatemeh Bahrami/AA
Fotoğraf: Fatemeh Bahrami/AA

İran’ın Yezd şehrinde evlerin çatısında büyükçe soba bacalarını andıran ve “badgir” olarak isimlendirilen irili ufaklı kuleler bir yandan rüzgardan başka enerji kullanmadan evleri serinletirken diğer yandan kenti gezmeye gelen ziyaretçilere güzel bir deneyim yaşatıyor.

Çölün ortasında yer alan Yezd şehrinde yüzyıllardır evlerin serinletilmesi için kullanılan bu doğal klimalar zamanla yerini elektrikli klimalara bırakmış olsa da Yezdliler yeni yapılan evlerin çatılarına yeniden badgir yapıyorlar.

Çoğunluğu dikdörtgen görünüme sahip olan ve çeşitli estetik dokunuşlarla bulundukları binalara ihtişamlı görüntü katan serinletme kuleleri kenti ziyarete gelen ziyaretçilere özellikle gün doğumu ve gün batımında görsel şölen sunuyor.

Yezd şehrinin UNESCO tarafından korunması gereken kültürel yaşam alanı ilan edilen eski şehir bölgesinde yoğunluklu olarak görülen bu kulelere neredeyse her mahallede rastlamak mümkün.

Dört, altı ve sekiz kanallı olarak imar edilen bu keleler çamur ve odundan yapıldığı için zarar görülmesi durumunda tadilatla kurtarılamıyor, yeniden yapılması gerekiyor.

Bir örgüyü andıran şekilde odunları çapraşık bir şekilde yerleştirilen, araları çamurla doldurulduktan sonra yine aynı çamur ile sıvanan kulelerde hiçbir şekilde tuğla kullanılmıyor.

Tuğla ya da kerpiç ile yapılmayan, iskeleti odunlardan oluşan kulelerin ömrü de yapıldıkları odunların ömrü kadar oluyor.

En kısası bir evin çatısından itibaren 3 metre yüksekliği olan en uzunu ise 34 metre olan bu kuleler çöl sıcaklığındaki evlerin serinletilmesi için döneminin vazgeçilmez mimari parçalarından biri sayılıyor.

- Evlere altı derecelik bir serinlik katıyor

Bu doğal klimalar sayesinde evdeki sıcaklık ile dış sıcaklık arasında yaklaşık 6 derecelik bir ısı farkı oluşuyor.

Kulelerde bulunan gözlerden eve gelen hava odun ve çamur sayesinde ısı kaybına uğrarken esmesi nedeniyle de içerdeki serinliği arttırıyor.

Evin şeklinden çok bulundukları bölgenin rüzgar yönlerine göre konumlandırılıp kanalları ona göre dizayn edilen kulelerin bir bölümünden konuta yeni hava girerken aksi yöndeki gözlerden ise evdeki sıcak hava dışarı tahliye ediliyor.

Badgirler sayesinde evler bir yandan serinlerken diğer yandan içerdeki hava sürekli değişerek tazeleniyor.

- Evlerin havalandırma kanalları

AA muhabirine konuşan Kültürel Miras Kurumu Turist Rehberi Necme Nadiri, söz konusu kulelerin yıllarca süren bir emek, mühendislik bilgisi ve bölge halkının bir fikri olarak ortaya çıktığını söyledi.

Serinletme kulelerinin, elektriğin olmadığı devirlerde hava akımı yaratarak serinlik elde etmek için yapıldığını aktaran Nadıri, farklı dönemlerde yapılan bu yapıların aynı mahallede görülebileceğini ifade etti.

Tarihi süreç içinde serinletme kulelerinin günümüzdeki şeklini aldığını söyleyen Nadiri, “Bu bacalar aynı zamanda evlerin havalandırma kanalları oluyor. Günlerin en sıcak saatlerinde bu badgirler hava sirkülasyonu ile evlere serinlik veriyor.” diye konuştu.

Başka bir turist rehberi Hamid Hani de Yezd’in en yüksek hava kulesinin 34 metre yükseklikte olduğunu ve Devlet Abad Meydan’ında bulunduğunu belirtti.

Hani, kulelerin iyi korunması gerektiğini belirterek, “Bu kulelerin odunları çürürse hepsinin yıkılması gerekiyor. Odun tuğla gibi değildir bir bölümünü yıkıp yeniden yapamazsınız. Hepsini yıkıp yeniden yapmanız gerekir.” ifadelerinde bulundu.



İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği saldırılarda 35 Filistinli hayatını kaybetti

İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği hava saldırılarının ardından yükselen dumanlar (Reuters)
İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği hava saldırılarının ardından yükselen dumanlar (Reuters)
TT

İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği saldırılarda 35 Filistinli hayatını kaybetti

İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği hava saldırılarının ardından yükselen dumanlar (Reuters)
İsrail'in Gazze Şeridi'ne düzenlediği hava saldırılarının ardından yükselen dumanlar (Reuters)

Bugün şafak vaktinden bu yana Gazze Şeridi'nin çeşitli bölgelerinde devam eden İsrail bombardımanı sonucunda 35 Filistinli hayatını kaybetti, çok sayıda kişi de yaralandı. Filistin Safa Haber Ajansı, Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Deyr el-Balah'ta bulunan et-Tayyara kavşağını hedef alan İsrail bombardımanında yarısı çocuk 12 Filistinlinin hayatını kaybettiğini bildirdi.

Şarku’l Avsat’ın Filistin Safa Haber Ajansı’ndan aktardığına göre, İsrail'in Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki el-Bureyc ve Nuseyrat mülteci kamplarındaki iki evi bombalaması sonucu beş kişi şehit oldu. İsrail’e ait bir insansız hava aracının (İHA) Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'un batısında yer alan el-Mevasi bölgesindeki bir kuyunun yakınında yerlerinden edilmiş insanların çadırlarına düzenlediği saldırıda beş kişi yaşamını yitirdi, çok sayıda kişi de yaralandı.

Filistin devlet televizyonu da bugün, Gazze Şeridi'nin orta kesiminde yardım dağıtımı için bekleyen çoğu kadın ve çocuk 13 kişinin İsrail bombardımanında hayatını kaybettiğini duyurdu.

Gazze Şeridi’ndeki Sivil Savunma Müdürlüğü Sözcüsü Mahmud Basal’a göre İsrail savaş uçaklarının dün Gazze Şeridi'nde gerçekleştirdiği saldırılarda altısı çocuk en az 22 Filistinli hayatını kaybetti. Basal AFP'ye yaptığı açıklamada, İsrail bombardımanının Gazze Şeridi'nin güney ve orta kesimlerinin yanı sıra kuzeydeki iki bölgeyi, özellikle de Gazze şehri yakınlarındaki eş-Şati Mülteci Kampı’nı vurduğunu bildirdi. İsrail ordusu bir soru üzerine Basal'ın verdiği bilgileri araştıracağını ifade etti. Eş-Şati Mülteci Kampı’nda yaşayan 40 yaşındaki Züheyr Cude, “Patlama bir deprem kadar büyüktü, vurulan evi ve çevresindeki birkaç konutu yerle bir etti. Hepsi çocuk olan şehitlerin cesetleri ve vücut parçaları dışarı fırladı. Gördüğüm şey korkunç bir katliamdı. Şehit olanlar vücutları parçalanmış çocuklardı. Bu sabah itibariyle enkaz altında kalan yedi ya da sekiz kişi hâlâ kayıp” ifadelerini kullandı.