İzzettin Ebu Aişe
Hamas üyelerinin Gazze'nin kuzeyine geçmesini engellemek için Gazze'ye Arap güçlerinin konuşlandırılmasını öngören barışı koruma planı çerçevesinde Mısırlı birlikler konuşlandırılacak.
İsrail ve Hamas Hareketi’nin Gazze’de ateşkes için bir çerçeve anlaşmaya varmış olabileceğine dair çıkan haberlerin ardından Gazze Şeridi'nin en güneyindeki Refah şehrinde gayri resmi çadırlarda yaşayan yaklaşık 1,5 milyon yerinden edilmiş Gazzelinin kuzeydeki evlerine dönmelerine izin verilmesi bekliyor.
Mısır'ın Arap Altılısı’nın desteğiyle üzerinde çalıştığı ateşkes anlaşması üç aşamadan oluşuyor. Ancak Gazzeliler en çok, evleri ve konutları yıkılan yerinden edilmiş Gazzelilerin Gazze Şeridi'nin kuzeyine geri dönmesine izin verilmesi kararıyla ilgileniyorlar.
Ancak yerinden edilenler, özellikle İsrail'in Gazze Şeridi'ni ikiye bölen ve yerinden edilenlerin geri dönüşünü engelleyen ‘Netzarim Koridoru’ (749 nolu otoyol) adında askerlerin konuşlandırıldığı bir yol inşa etmesinin ardından kuzeydeki evlerine dönmeleri için hangi mekanizmaların hayata geçirileceğini öğrenmek istiyorlar.
Müzakerelerde düğüm çözülmeye başladı
Savaşın başında İsrail, Gazze’nin kuzey sakinlerine mahallelerini boşaltmalarını ve güneye gitmeleri talimatı verdi. Yaklaşık 1,5 milyon kişi bunun üzerine güneye gitti. İsrail ordusu, yerlerinden edilen Gazzelilere, ancak şiddetli çatışmalar sona erdiğinde ve Hamas ortadan kaldırıldığında geri dönmelerine izin verileceğini bildirdi.
İsrail, yaklaşık beş ay süren çatışmaların ardından Gazze'nin kuzeyini Hamas Hareketi’nden temizlediğini ve ağır silahlarla çatışma döneminin sona erdiğini duyurdu, ancak yerinden edilen Gazzeliler, evlerine dönmelerine izin vermedi.
Yerinden edilen Gazzelilerin geri dönüşü meselesi, Hamas’ın ateşkes ve esir takas anlaşmasına varmak için şart koşması ve İsrail’in bunu reddetmesi nedeniyle son dört aydır arabulucular tarafından yürütülen tüm müzakerelerde bir engele dönüştü ve savaşı geçici olarak da olsa durduracak bir anlaşmaya varılmasını engelledi.
Mısır'ın İsrail ve Hamas Hareketi arasında doğrudan yaptığı arabuluculuk sayesinde Tel Aviv, yerinden edilenlerin Gazze Şeridi’nin kuzeyine geri dönmelerini kabul etti. Ancak geri dönüşler sırasında Gazzelilerin geçeceği yollar üzerinde İsrail askerlerinin olması endişe yarattı.
Arap ülkelerinin yerinden edilen Gazzelilerin güvenli olarak geri dönmeleri çabaları
İsrail sık sık askerlerinin yerinden edilenlerin geri dönüşleri sırasında üstlerinin ve eşyalarının aranması süreçlerini yerinde gözlemleri istediğini belirtti. Fakat Hamas Hareketi, Filistin halkı için küçük düşürücü ve aşağılayıcı bulduğu bu teklifi reddetti.
Hamas, Netzarim Koridoru’nun açılmasını ve Gazzelilerin kuzeye özgürce dönmesine izin verilmesini istedi. İsrail ise bu meseleye temkinli yaklaşıyor. Şarku'l Avsat'ın Independent Arabia'dan aktardığına göre İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, yaptığı bir açıklamada “Hamas üyelerinin Gazze Şeridi'nin kuzeyine topluca geri dönmesinden endişeliyiz. Çünkü bu, Hamas yönetiminin Gazze Şeridi'nin tamamında geri gelmesi anlamına gelecektir” dedi.
Mısır İstihbarat Şefi Abbas Kamil, Gazze’de yerinden edilenlerin aralarında Hamas üyeleri olmadan geri dönüşleri meselesini çözmek için, Mısır'ın Gazze'de ateşkesle ilgili planının detaylarını görüşmek üzere güvenlik yetkililerinden oluşan bir heyetin başında İsrail'e gitti. Heyet yaptığı görüşmelerde ateşkes anlaşmasının şartlarını, İsrail ordusunun Netzarim Koridoru’ndan çekilmesini ve Gazze'deki ana yollarda hareket özgürlüğünün sağlanmasını içerecek şekilde genişletti.
Gazzelilerin kuzeye geri dönüşünü düzenleyecek profesyonel bir heyet
Mısır'ın görüşüne göre sadece yerinden edilen sivillerin kuzeye girmesine izin verilmesi ve bunun için de geri dönenlerin üstlerinin ve eşyalarının aranması ve güvenlik kontrolünden geçirilmeleri gerekiyor. Bunun için de bu görevi denetleyecek kurum ve bunu yerine askeri güçlerin olması gerekiyor.
İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN tarafından aktarıldığına göre Tel Aviv, Hamas ile bir çerçeve anlaşmasına yapmakla ilgilendiğinden yerinden edilen Gazzelilerin kuzeye geri dönüşünü kabul ederken ordu güçlerinin Netzarim Koridorundan geri çekilmesi konusunda da esneklik gösterdi.
Hamas Hareketi’nin müzakere heyeti, ateşkes ve esir takası anlaşmasıyla ilgili görüşmelerde ve incelemelerde bulunmak üzere Mısır'ın başkenti Kahire'den ayrılırken İsrail’in müzakere heyeti, yerinden edilenlerin geri dönüşü anlaşmasına son rötuşların yapılması ve anlaşmadaki boşlukların doldurulması amacıyla Mısır'a geldi.
İsrail’in müzakere heyeti, ağırlıklı olarak profesyonellerden oluşuyor. İstihbarat teşkilatları Şin Bet ya da Mossad’ın başkanları heyette yer almıyor. İsrail heyeti, Gazze Şeridi’nin güneyinden kuzeyindeki evlerine dönen yerinden edilenlerin Mısır güçleri tarafından aranacağı ve İsrail'in de denetim sürecini görüntü sağlayıcılar aracılığıyla izleyeceği bir öneri geliştirmeye çalışıyor.
Öneriye göre Mısır güçleri Netzarim Koridoruna konuşlanacak ve üç noktada geri dönen Gazzelilerin üzerleri ve eşyaları aranacak. İsrail böylece Hamas'a önemli bir taviz verdirmiş ve Hamas üyelerinin Gazze Şeridi’nin kuzeyine geçmesini engelleme hedefine ulaşmış oldu.
Önerinin ayrıntıları
İslami Cihad Hareketi Genel Sekreter Yardımcısı Muhammed el-Hindi tarafından açıklanan önerinin detaylarına göre İsrail ordusu, Netzarim Koridorundan önce kıyı şeridinden Selahaddin Caddesi'ne kadar, iki hafta sonra Selahaddin Caddesi'nden İsrail sınırına kadar olmak üzere iki aşamada çekilecek.
Hindi, Arap güçlerinin Gazze'ye konuşlandırılmasından bahsetmezken konuyla ilgili açıklama Hamas’tan geldi. Hamas Hareketi Siyasi Büro Üyesi Basim Naim, yaptığı açıklamada “İsrail güçlerinin tamamen çekilmesiyle birlikte vatandaşların Gazze Şeridi'ndeki mahallelerine dönmesini istiyoruz. İsrail’e ve ordusuna hizmet etmek için değil, Filistin halkına yardım etmek için Arap güçlerinin Gazze’ye konuşlandırılması önerisini memnuniyetle karşılıyor ve buna karşı çıkmıyoruz” ifadelerini kullandı.
Hamas Hareketi, Arap güçlerinin Gazze’ye konuşlandırılması önerisini memnuniyetle karşıladı
Arap güçlerinin Gazze’ye konuşlandırılması da dahil olmak üzere çeşitli seçeneklerin ve önerilerin ortaya konduğunu söyleyen Naim, “Bu çözümlerin pratik olmadığını ve başarılı olamayacak alternatifler olduğunu düşünmemize rağmen bunu memnuniyetle karşıladık” dedi.
Aslında Arap güçlerinin Netzarim Koridoruna konuşlandırılması, bu güçlerin barışı korumak üzere Gazze'de konuşlandırılmalarının ilk adımı olacak. İsrail tarafından ortaya atılan bu öneri, ABD ve uluslararası taraflarca desteklendi. İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun onayından sonra öneri üzerinde çalıştı.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın Ortadoğu turu sırasında yanında taşıdığı ve Arap Altılısı Dışişleri Bakanları toplantısında sunduğu Gazze'de barış gücü konuşlandırılmasını öngören plana göre hukukun üstünlüğünün korunması ve savaşın sona ermesinden sonra güvenlik boşluğu oluşmaması ve kaos yaşanmaması amaçlanıyor. Ayrıca Filistinli bir teknokrat hükümetin Gazze'deki Hamas rejimine alternatif bir hükümet sistemi inşa etmesine ve yardımların ulaştırılmasına uygun ortam oluşturulması hedefleniyor.
Askeri analist Tümgeneral Celal Ebu Şehab, Gazze'de bir Arap barış gücünün konuşlandırılmasını iyi bir plan olarak nitelendirdi. Ebu Şehab, Hamas'ın yeniden toparlanmasını engelleyecek bir güç isteyen ABD başta olmak üzere planın uluslararası tarafların desteğini aldığını vurguladı.
*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafından Independent Arabia'dan çevrilmiştir.