عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Biden Netanyahu'ya ‘İran'ın tehditleri’ karşısında Washington'un İsrail'in güvenliğine olan bağlılığı konusunda güvence verdi

Başkan Joe Biden Beyaz Saray Oval Ofis’te İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile el sıkışırken (Arşiv - AP)
Başkan Joe Biden Beyaz Saray Oval Ofis’te İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile el sıkışırken (Arşiv - AP)
TT
TT

Biden Netanyahu'ya ‘İran'ın tehditleri’ karşısında Washington'un İsrail'in güvenliğine olan bağlılığı konusunda güvence verdi

Başkan Joe Biden Beyaz Saray Oval Ofis’te İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile el sıkışırken (Arşiv - AP)
Başkan Joe Biden Beyaz Saray Oval Ofis’te İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile el sıkışırken (Arşiv - AP)

Beyaz Saray, ABD Başkanı Joe Biden'ın dün (perşembe) yaptığı telefon görüşmesinde İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'ya, ABD'nin ‘İran'dan gelebilecek herhangi bir tehdit karşısında İsrail'in güvenliğine bağlı kalacağı’ konusunda güvence verdiğini açıkladı.

Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada, ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris'in de yer aldığı telefon görüşmesinde Biden'ın ‘bölgedeki gerilimi azaltmaya yönelik devam eden çabaların önemini vurguladığı’ belirtildi.

Açıklamada, “Başkan Biden, Hamas, Hizbullah ve Husiler gibi vekil terörist gruplar da dahil olmak üzere, İran'dan gelebilecek her türlü tehdit karşısında İsrail'in güvenliğine olan bağlılığını bir kez daha yineledi” denildi.

Biden ve Netanyahu görüşmede ayrıca, ‘balistik füzeler ve insansız hava araçlarından (İHA) kaynaklananlar da dahil olmak üzere İsrail'in tehditlere karşı savunmasını destekleme çabalarını’ da ele aldı.

Açıklamada, söz konusu çabaların desteklenmesinin ‘ABD savunma silahlarının bölgeye konuşlandırılmasını’ içerebileceği de belirtildi.

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, daha önce ABD'nin Ortadoğu'da çatışmaların büyümesini önlemek için ‘yoğun çaba sarf ettiğini’ ifade etmişti.

Telefon görüşmesi, çarşamba günü şafak vakti Tahran'da Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye'ye suikast düzenlemekle suçlanan ve Beyrut'un güney banliyölerini hedef alan bir hava saldırısında Hizbullah'ın üst düzey askeri komutanlarından Fuad Şükür'ün öldürülmesinden sorumlu tutulan İsrail'e karşı misilleme çağrılarının yapıldığı bir ortamda gerçekleşti.

İsmail Heniyye için dün sabah Tahran'da yas tutuldu ve İran Dini Lideri Ali Hamaney tarafından kıldırılan cenaze namazına katılan kalabalıklar intikam çağrısında bulundu.

Hizbullah'ın Güney Lübnan'daki operasyon komutanı Fuad Şükür, Beyrut'un güney banliyösünde öfkeli bir kalabalığın sloganları eşliğinde toprağa verildi.

Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah dün yaptığı açıklamada, İsrail'in Şükür'ün öldürülmesine ‘kaçınılmaz olarak gelecek yanıtı’ beklemesi gerektiğini söyledi.

Heniyye ve Şükür'ün öldürülmesi, Hamas ile İsrail arasında 7 Ekim'den bu yana devam eden daha geniş çaplı bir çatışma korkusunu arttırdı.

Görüşmeler hakkında bilgi sahibi olan Hizbullah’a yakın bir kaynağa göre, çarşamba günü Tahran'da yapılan bir toplantıda, İranlı yetkililer ile Hizbullah ve Hamas dahil Tahran'a yakın grupların temsilcileri İsrail'e olası yanıt senaryolarını müzakere etti.

Kaynağa göre toplantıda, ‘paralel bir karşılık olasılığı, yani İran, Hizbullah ve Husilerin İsrail hedeflerini aynı anda bombalaması ya da her bir tarafın ayrı ayrı ama koordineli bir şekilde karşılık vermesi’ görüşüldü.

Şarku’l Avsat’ın AFP'den aktardığına göre Irak'taki İslami Direniş'ten bir lider, ‘Irak, Yemen ve Suriye'den grupların katılımıyla askeri hedeflere yönelik ilk müdahaleye İran'ın öncülük edeceğini, bunu Hizbullah'ın ikinci müdahalesinin izleyeceğini’ söyledi.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran ve müzakereler öncesinde kartları toplama

Fotoğraf: İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi (AFP)
Fotoğraf: İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi (AFP)
TT
TT

İran ve müzakereler öncesinde kartları toplama

Fotoğraf: İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi (AFP)
Fotoğraf: İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi (AFP)

Hasan Fahs

Tahran ve Moskova arasında pozisyon ve hedeflerde bir ayrışma veya uzaklaşma olduğunu düşündüren atmosfere ve Rusya'nın ihaneti, İsrail saldırılarına karşı koymak için gerekli desteği sağlamayı reddetmesi nedeniyle İran sokaklarını saran hayal kırıklığı hissine rağmen, iki taraf arasında perde arkasında yaşananlar bu hissin ve görüntüye dayalı tutumların ötesine geçiyor. Zira Tahran'ın düşüşü, her şeyden önce Moskova'yı kuşatma, hatta devirme yolunun artık açık olduğu anlamına geliyor. Bu durum, özellikle Rus mevkidaşı Vladimir Putin'in tutumundan duyduğu derin rahatsızlığı dile getiren Başkan Trump başta olmak üzere, ABD yönetiminin tutumlarındaki tırmandırma ile birlikte netleşmeye başladı. Trump son olarak Washington'un bunların bedelini ödemeyeceğini vurgulayarak, Ukrayna'ya silah sevk etme kararı ile birlikte Rusya'ya yönelik vergileri artırma kararı aldı.

Tahran'ın düşmesi, ikinci olarak, Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi’ne trajik bir şekilde son verecek ve Trump'ın Çin'i kuşatma ve ekonomik ve siyasi emellerine nokta koyma hedefini daha gerçekçi ve ulaşılabilir kılacaktır. Zira İran toprakları, Batı Asya’daki kara bağlantısı projesindeki en önemli ve jeo-ekonomik bağlantıyı oluşturuyor. Buradan yola çıkarak, Çin'in Şanghay İşbirliği Örgütü Dışişleri Bakanları Konferansı kapsamında Çin'in başkenti Pekin'de İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi ile Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov arasında bir görüşme gerçekleşmesini kolaylaştırma çabası anlaşılabilir. Bu görüşme, Arakçi'nin Çinli mevkidaşı Dışişleri Bakanı Wang Yi ile yaptığı ön görüşmenin akabinde, Çin Devlet Başkanı Şi Jinping ile yaptığı görüşmenin ardından gerçekleşti.

Rus bakanın belirli bir tutum benimsememe konusundaki ısrarı -veya başka bir deyişle, İran-Amerikan nükleer krizi konusunda açık ve net bir tavır beyan etme konusundaki isteksizliği- ile Lavrov'un Rusya'nın barışçıl nükleer enerji hakkı konusunda İran'ın yanında durduğu açıklaması göz önüne alındığında, Lavrov, ülkesinin İran'ın kendi topraklarında zenginleştirme faaliyetlerinde bulunma hakkı talebine ilişkin tutumunu bir şekilde belirsiz bıraktı. Bu durum, Moskova'nın bu ilişkiyi, Washington ile yaşanan krize çözümler ve çıkış yolları sunmak için kullanmasına olanak tanıyor. En azından İran'ın zenginleştirilmiş uranyum stoku ve Rusya'ya nakledilerek İran'ın gelecekteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere elektrik üretimi için yakıta dönüştürülmesi olasılığı konusunda.

Ancak, her iki yöndeki bu ikili görüşmeler, yeni bir diplomatik çerçeve oluşturabilir. Söz konusu çerçevenin de 16 Ekim'de, BM Güvenlik Konseyi'nin 2231 sayılı kararının sona ermesinden, 7. Bölüm kapsamında İran'a karşı uluslararası yaptırımların yeniden devreye alınmasına yönelik “tetik mekanizmasının” çökmesinden önceki üç ay boyunca, bir sonraki aşamanın şekillenmesine katkıda bulunması bekleniyor.

Her iki tarafın, yani Amerikalılar ile İranlıların, bu sefer doğrudan müzakere masasına döneceğine şüphe yok. Bu nedenle, her iki taraf da müzakere masasına oturmadan önce gücünü pekiştirecek kartları toplamaya çalışıyor. Washington askeri eyleme başvurmakla tehdit ederken ve askeri seçeneğe geri dönebileceğini deklare ederken, aynı zamanda Güvenlik Konseyi'ne başvurma ve tetik mekanizmasını aktifleştirme hakkına sahip olan Avrupa “troykası”ndaki (üçlüsü) müttefiklerinin nüfuzuna güveniyor.

Buna karşılık, Tahran'ın elindeki seçeneklerden biri, bir ay önce 13 Haziran'da şafak vaktinde düzenlenen saldırıda olduğu gibi hazırlıksız yakalanmamak için olası bir askeri çatışmaya hazırlık seviyesini yükseltmektir. Tahran ayrıca, Avrupa üçlüsünün Washington ile koordinasyon halinde başvurabileceği herhangi bir kararı engellemek için diplomatik seçeneği de aktifleştirecektir. Yani hem Moskova'yı hem de Pekin'i 5 Ağustos'tan önce nükleer anlaşmadan çekildiklerini açıklamaya ikna etmek için çalışması gerekecektir. Bu durumda iki ülke, 2015 anlaşmasına bağlı kalmaları halinde kaybettikleri veto haklarını geri kazanacak, böylece Washington ve üçlünün alabileceği herhangi bir karara karşı bu hakkı kullanabileceklerdir.

Tahran, eşzamanlı füze kabiliyetlerini yeniden değerlendirerek askeri hazırlıklarının seviyesini yükseltiyor ve bu kabiliyetleri müzakere masasında görüşmeye zorlayabilecek herhangi bir baskıyı kabul etmeyi reddediyor. Bununla birlikte bakım ve muharebe kabiliyetleri açısından, gelişmiş SU-35 savaş uçaklarının kendi istediği koşullar altında tedariki konusunda Moskova ile yaşadığı mevcut anlaşmazlığı, ihtiyaçlarını karşılayabilecek Çin savaş uçaklarına yönelerek aşmaya çalışıyor. Zira Çin'in koşulları daha az karmaşık ve daha dinamik. Bu hazırlıklar veya Tahran'ın deyimiyle “parmağını tetikte tutmak”, özellikle de güçlü bir konumda olduğunu hissettiği için diplomatik sürece geri dönmeyi reddettiği anlamına gelmiyor. Eski Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif'in, rejimin ve İran'ın tarihindeki bu kritik anda Dini Lider'in diplomasinin rolü hakkındaki sözlerini tekrarlaması, İran rejiminin diplomatik ve siyasi seçeneği destekleme ve askeri seçeneğe geri dönme ihtimalini savuşturma arzusunun birçok göstergesini taşıyor olabilir. Zarif'in de dediği gibi, Dini Lider diplomatik çabaları İran’ın gücünün temel taşlarından biri olarak nitelendirdi ve bunlara başvurmanın diğer tüm seçeneklerin veya güç yapılarının yokluğu veya kaybı anlamına gelmediğini belirtti. Çünkü “diplomasiyle elde edilebilecek bir şey savaşla elde edilmemelidir ve diplomatik seçenek kesinlikle daha az maliyetlidir.” Bakan Arakçi de tüm temaslarında, Şanghay İşbirliği Örgütü, BRICS ülkeleri ve hatta Avrupa üçlüsündeki mevkidaşlarıyla yaptığı çeşitli toplantı ve istişarelerde bu seçeneğe bağlı kalıyor. Washington ile müzakere masasına dönme olasılığını, Güvenlik Konseyi ve Avrupa üçlüsü tarafından İran nükleer tesislerine yönelik ABD-İsrail ortak saldırısının açıkça kınanmasına ilave olarak, yaptırımların yeniden uygulanması seçeneğinin, yani “tetik mekanizmasının” geri çekilmesi koşuluna bağlıyor. Zira tetik mekanizmasının aktifleştirilmesi “troyka” ülkelerini müzakerelerin dışında bırakabilir. Bu durum da İran'ı Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ve müfettişleriyle iş birliğini askıya alma kararının ardından tansiyonu daha da yükseltecek adımlar atmaya zorlayabilir.

Arakçi'nin belirgin sert tutumu, İran'ın müzakereler konusunda isteksiz olduğu anlamına gelmiyor. Aksine, İran’ın müzakerelere güçlü bir konumda katılmaya çalıştığını gösteriyor. Çünkü İran, herkese güç ve kudrete sahip olduğunu ve bu gücü kullanabileceğini kanıtladığına, ABD-İsrail saldırısına verdiği yanıtla da bunu gösterdiğine inanıyor. Dolayısıyla, diplomatik fırsat, bu gücü ve elde ettiği başarıları pekiştirmek için en uygun yol ve en etkili mekanizmadır.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.