Kursk saldırısı: Ukrayna'nın Rusya topraklarına ilerlemesi ne kadar önemli?

Ukrayna birliklerinin Rusya'nın Kursk kentine girmesinin ardından Sudza kasabasında yanan bir binadan duman yükseliyor. (Reuters)
Ukrayna birliklerinin Rusya'nın Kursk kentine girmesinin ardından Sudza kasabasında yanan bir binadan duman yükseliyor. (Reuters)
TT

Kursk saldırısı: Ukrayna'nın Rusya topraklarına ilerlemesi ne kadar önemli?

Ukrayna birliklerinin Rusya'nın Kursk kentine girmesinin ardından Sudza kasabasında yanan bir binadan duman yükseliyor. (Reuters)
Ukrayna birliklerinin Rusya'nın Kursk kentine girmesinin ardından Sudza kasabasında yanan bir binadan duman yükseliyor. (Reuters)

Yaklaşık bin Ukrayna askeri, Rus ordusunu hazırlıksız yakaladığı anlaşılan bir operasyonla Rusya'nın Kursk bölgesinin birkaç mil içine girdi.

Şarku’l Avsat’ın Sky News'ten aktardığına göre, Ukrayna operasyonel güvenliği sağlamaya çalıştığı için tablo büyük ölçüde belirsizliğini koruyor. Ancak uzmanlar, saldırının Kursk bölgesindeki en az iki Rus savunma hattını aşmayı başarmış gibi göründüğünü söylüyor.

xscdvf
Ukrayna güçlerinin Rusya'nın Kursk bölgesine girmesinin ardından yıkılan binalar (Reuters)

Kremlin'den gelen mesajlar ise çelişkili. Bir yandan gelişmeleri önemli olarak sunmaya çalışırken, diğer yandan durumun kontrol altında olduğunda ısrar ediyor.

Ukrayna saldırıları nereye ulaştı?

Rus güçleri, Kursk bölgesinde Rusya sınırını ihlal eden Ukrayna ordusuyla üç gündür savaşıyor.

Tahminler değişmekle birlikte yaklaşık bin Ukrayna askerinin salı sabahı erken saatlerde tanklar ve zırhlı araçlarla sınırı geçtiği, insansız hava araçları (İHA) ve topçu birlikleri tarafından desteklendiği düşünülüyor.

Savaş Çalışmaları Enstitüsü'ne (ISW) göre, coğrafi konumu tespit edilen görüntüler, Ukrayna’nın Rus topraklarına doğru 10 kilometreye (6,2 mil) kadar ilerlediğini gösteriyor.

ytjukıl
Ukrayna güçlerinin Kursk bölgesine girmesinin ardından Sudza kasabasında yanan bir bina (Reuters)

ISW yayınladığı raporda, Ukrayna güçlerinin 45 kilometrekarelik bir alanı ele geçirdiğini bildiren bir Rus kaynağına ve Ukrayna güçlerinin toplam 11 mevziyi ele geçirdiğini bildiren diğer Rus kaynaklarına atıfta bulundu.

Ancak bazı unsurları teyit etmek mümkün görünse de, diğer pek çok şey belirsizliğini koruyor.

Daha önce hiç böyle bir şey oldu mu?

Şubat 2022'den bu yana iki yılı aşkın süredir devam eden savaş sırasında Rus topraklarına sınırlı saldırıların yaşandığı başka örnekler de oldu.

Ancak bu saldırılar genellikle Ukrayna güçlerinden ziyade, Kremlin karşıtı Ruslar gibi güçlerdi.

xcdvfg
Kursk bölgesindeki Sudza kasabası dışında Ukrayna zırhlı araçlarına Rus insansız hava aracı saldırısı (AFP)

Geçen yıl mayıs ayında Rusya'nın Belgorod bölgesinde düzenlenen silahlı bir operasyonun arkasında Rus Gönüllü Kolordusu olarak bilinen bir grup olduğu iddia edilmişti.

Bu kez Ukrayna güçlerinin Rusya'da organize ve planlı bir operasyona dahil olduğu anlaşılıyor.

Rusya ve Ukrayna ne dedi?

Kremlin ve diğer Rus yetkililer duruma verdikleri tepkilerde çelişkili davrandılar. Olayı ‘geniş çaplı bir provokasyon’ olarak nitelendirirken, durumun ‘kontrol altında’ olduğunda da ısrar ettiler.

Rusya Savunma Bakanlığı dün (perşembe), kuvvetlerinin Kursk bölgesinde Ukrayna'nın ilerlemesini engellediğini duyurdu.

Buna karşılık Ukraynalı yetkililer ve yorumcular, muhtemelen operasyonel güvenliği korumak için, mevcut saldırı konusunda büyük ölçüde sessiz kaldılar.

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy çarşamba gecesi yaptığı video konuşmasında saldırıya doğrudan atıfta bulunmazken, Kiev askerlerini ilerlemeye ve Rus güçlerini zayıflatmaya çağırdı.

Zelenskiy dün yaptığı açıklamada, Rusya'nın ülkesine ‘savaş getirdiğini’ ve bunun sonuçlarına katlanması gerektiğini söyledi.

xsdfveg
Ukrayna sınırındaki Kursk bölgesinde yer alan Sudza kasabasında Ukrayna bombardımanı sonrasında hasar gören bir ev (AP)

Ukrayna Devlet Başkanlığı Danışmanı Mihaylo Podolyak dün X hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda söz konusu duruma atıfta bulunarak şu ifadeyi kullandı: “Kursk ve Belgorod bölgeleri gibi Rus toprakları dahil olmak üzere, her türlü gerilimin, bombardımanın, askeri eylemlerin, zorunlu tahliyelerin, doğal yaşam formlarının tahrip edilmesinin temel nedeni yalnızca Rusya'nın açık saldırganlığıdır.”

Ukrayna'nın Kursk operasyonu ne kadar önemli?

Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü (RUSI) Askeri Bilimler Direktörü Matthew Saville Sky News'e yaptığı açıklamada, “Her zaman olduğu gibi durum gelişiyor. Bu nedenle büyük tahminlere karşı dikkatli olmalıyız” dedi.

İhlalin 10 ila 20 kilometrelik bir alanı kapsadığını ve birkaç bin asker içeriyor olabileceğini açıklayan Saville, durumun çok karışık olduğunu ve dikkatli olunması gerektiğini belirtti.

Saville, “Planın Kursk'u ciddi bir şekilde ele geçirmek ya da Rus topraklarının geniş bir bölümünü ele geçirmeye çalışmak olması pek olası değil... Ukraynalıların çok fazla rezervi yok. Rusların var ve şu anda Rusya'da orta büyüklükte bir kuvvet bulundurmak Ukraynalılar için zor olacaktır” değerlendirmesinde bulundu.

Saville, saldırının arkasındaki olası nedenleri şöyle sıraladı:

- Rusya'nın prestijine ve moraline darbe vurmak,

- Uluslararası destekçilere Ukrayna'nın halen savaşta olduğu ve hamle yapabileceği mesajını vermek,

- Gelecekteki esir değişimleri için daha fazla Rus savaş esiri ele geçirmeye çalışmak,

- Zayıf bir noktayı vurmak ve diğer ilan edilmemiş operasyonlarla bağlantılı olmak için bir fırsat sağlamak,

- Rusya'nın geri hatlarını ve kuvvetlerini tehdit ederek Harkov çevresinde bir ‘tampon bölge’ oluşturmaya çalışan Rus kuvvetlerinin geri çekilmesine yol açmak.



ABD diplomasisi Sudan'daki savaşı sona erdirmeyi başarabilecek mi?

Sudanlılar, Çad'ın Vadi Fara bölgesindeki Tin Geçici Kampı'na giderken, 3 Mayıs 2025 (AP)
Sudanlılar, Çad'ın Vadi Fara bölgesindeki Tin Geçici Kampı'na giderken, 3 Mayıs 2025 (AP)
TT

ABD diplomasisi Sudan'daki savaşı sona erdirmeyi başarabilecek mi?

Sudanlılar, Çad'ın Vadi Fara bölgesindeki Tin Geçici Kampı'na giderken, 3 Mayıs 2025 (AP)
Sudanlılar, Çad'ın Vadi Fara bölgesindeki Tin Geçici Kampı'na giderken, 3 Mayıs 2025 (AP)

Emced Ferid et-Tayyib

Sudan'daki çatışma, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'nun 27 Haziran 2025 tarihinde Washington'da ABD ve Katar'ın himayesinde Demokratik Kongo Cumhuriyeti ile Ruanda arasında imzalanan barış anlaşmasının imza töreninde yaptığı açıklamaların ardından son günlerde hızlı bir dönüşüm geçirdi. Rubio, ABD'nin 15 Nisan 2023'te başlayan Sudan savaşıyla ilgilenmeye başlayacağını belirtti.

Bu açıklamalar, yıkıcı savaşın sona ermesi konusunda yeni bir umut doğurdu, ancak bu kez başarılı olabilmesi için önceki arabuluculuk çabalarında karşılaşılan zorlukların ciddiyetle ele alınması gerekiyor.

Rubio'nun açıklamalarının ardından, ABD Başkanı Donald Trump’ın Afrika İşleri Özel Danışmanı Masad Pauls, 2 Temmuz 2025'te, İngiltere’nin dörtlü gruptan çıkarılmasının ardından, dörtlü komitenin dışişleri bakanlarını (ABD, Suudi Arabistan, Mısır ve BAE) Washington'da bir bakanlar toplantısı düzenlemeyi planladıklarını duyurdu. Bu açıklamadan önce, 3 Haziran 2025 tarihinde ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Christopher Landau ve Pauls, bu ülkelerin büyükelçileriyle bir ön toplantı düzenlemiş, ardından 9 Temmuz Çarşamba günü ABD Başkanı Donald Trump'ın, yönetiminin Sudan ve Libya'da barışı sağlama niyetinde olduğu yönündeki açıklamaları, bu sinyallerin ciddiyetini artırmıştı.

Söz konusu adımlar, ABD yönetiminin ABD Kongresi'ne karşı Sudan dosyasında daha fazla çaba gösterme taahhüdünü gösterme girişimi olarak görülebilir. ABD Kongresi'nin Sudan meselesine daha fazla önem verilmesi yönündeki sürekli baskısına yanıt olarak atılan bu adımlar, önceki girişimlerin önündeki engellerin aşılması ve çatışmanın tarafları üzerinde etkisi olan bölgesel aktörlerin sürece dahil edilmesi koşuluyla, krizi çözmek için gerçek bir fırsat da sunabilir.

Suudi Arabistan, bölgesel nüfuzu ve Sudan ile doğrudan komşuluğu nedeniyle savaşın sona ermesinde önemli bir rol oynuyor. Sudan, Kızıldeniz kıyısı boyunca Suudi Arabistan ile en uzun deniz sınırına sahip.

Savaşı durdurmanın yolu

Sudan dosyasını çevreleyen birçok karmaşıklık göz önüne alındığında, ABD'nin uluslararası etkisiyle Sudan krizinin çözümünde ciddi bir arabulucu olarak devreye girmesi. Ancak bunun başarısı, Suudi Arabistan ve Katar'ın müzakere sürecinin planlanması ve uygulanmasında aktif olarak yer alması gibi birçok faktöre bağlı. Bu yüzden ABD'nin arabuluculuk rolünü üstlenmesinin, Suudi Arabistan ve Katar'ın da bu sürece aktif olarak dahil olması şartıyla, Sudan'daki çatışmanın çözümü için önemli bir adım olacağına inanıyoruz.

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre Suudi Arabistan, bölgesel nüfuzu ve Sudan ile Kızıldeniz kıyısı boyunca en uzun deniz sınırını paylaşan komşusu olması nedeniyle savaşın sona ermesinde önemli bir rol oynuyor. Bunun yanında daha önce Cidde Platformu'na ev sahipliği yaparak taraflar üzerinde doğrudan nüfuzunu da gösterdi. Ancak Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nin (CSIS) Eylül 2023 tarihli raporuna göre Cidde Platformu, önceki turlarında yaşanan başarısızlıkları önlemek için çeşitli yönlerden geliştirilmeli. Bunların başında, arabulucular arasındaki zayıf koordinasyonun giderilmesi ve ABD, Afrika Birliği (AfB) ve Birleşmiş Milletlerin (BM) tek başına hareket etmelerinin önlenmesi. Ayrıca, Suudi Arabistan'ın Körfez İşbirliği Konseyi (KİK), Arap Birliği (AL) ve ikili ilişkileri aracılığıyla nüfuzunu kullanarak dış müdahaleler sorununu ele alması ve Sudan'da barışın sağlanması için uluslararası, bölgesel ve Arap iradesini birleştirmesi gerekiyor.

gbhj
Beyaz Saray'da düzenlenen bakanlar toplantısında, ABD Başkanı Donald Trump (sağda) Dışişleri Bakanı Marco Rubio'nun (ortada) omzuna elini koyarken, Adalet Bakanı Pam Bondi (solda) oturuyor, 8 Temmuz 2025

Kongo konusunda ABD ile etkili bir diplomatik ortaklık kurmayı başaran Katar'ın sürece dahil edilmesi de stratejik ve hayati bir adım. Katar'ın Sudan hükümetinin geçici merkezi olan Port Sudan ile olan güçlü ilişkileri, tüm tarafları olumlu yönde etkilemek için etkili bir arabulucu olarak rolünü daha da güçlendirir.

Sudan'da barış çabalarını engelleyen en önemli engellerden biri, Hızlı Destek Kuvvetleri’nin (HDK) bazı sivil taraflarca, başta eski Başbakan Abdullah Hamduk liderliğindeki Tekaddum İttifakı olmak üzere, siyasi destek görmesidir. Bu ittifak, HDK'nın iktidara geri dönme ve yönetimi devralma hedeflerini güçlendirmede önemli bir rol oynadı.

Sudan’ın eski Başbakanı Hamduk, 2022 yılının ocak ayında istifa ettikten sonra Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) taşındı. Ardından kurduğu Tekaddum İttifakı HDK'nın siyasi söylemlerini yineleyerek ve yayarak HDK'nın hedeflerini desteklemek üzere sivil bir kalkan sağladı. Bu durum, 2024 yılının başlarında Addis Ababa'da HDK lideri Korgeneral Muhammed Hamdan Daklu (Hamideti) ile imzaladığı anlaşmada açıkça ortaya çıktı. Söz konusu anlaşma, Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi’nin (IGAD) Cibuti'de savaşan tarafların liderleri arasında doğrudan bir görüşme düzenleme çabalarını engelledi. Hamideti, teknik nedenlerle toplantıya katılmayacağını belirterek, Hamduk ile ortaklık anlaşmasını imzalamak için Addis Ababa'ya gitmeyi tercih etti. Bu adım, aylarca gizlenen bir ittifakın olduğunu ortaya koydu. Daha sonra HDK'ya sürekli medya ve siyasi destek şeklinde somutlaşan bu ittifak, 2023 yılının aralık ayında HDK’nın kontrolü ele geçirdiği el-Cezira eyaletinde paralel bir sivil yönetim kurulmasıyla zirveye ulaştı. Tekaddum İttifakından kişilerin bu yönetime aday gösterilmesi, bu siyasi iş birliğinin derinliğine işaret etti.

Öte yandan Sudan'daki savaşa ilişkin gerçekleri çarpıtan organize bir kampanya, Sudan krizinin doğru bir şekilde analiz edilmesini engelleyen bir ‘bilgi karmaşası’ yaratılmasına katkıda bulundu. Hamduk gibi politikacıların da katkıda bulunduğu bu kampanya, Sudan ordusunu Hamas, İran destekli milisler, El Kaide ve DEAŞ gibi radikal İslamcı gruplarla ittifak halindeymiş gibi göstererek ve ‘siyasal İslam’ korkularını uyandırarak Batı'nın, özellikle de ABD'nin desteğini toplamayı amaçladı.

Bu anlatılar, HDK tarafından işlenen ve ABD tarafından 7 Ocak 2025 tarihinde resmi olarak ‘soykırım’ suçu olarak sınıflandırılan ağır ihlallere yönelik ‘terörizm’ tanımını tamamen göz ardı ediyordu.

Savaşın doğru bir şekilde analiz edilememesi, önerilen çözümlerin hatalı olmasına neden oluyor ve bu karmaşık durumu çözmek için iç veya dış siyasi çıkarları gözeten anlatıları yaymak yerine gerçekleri olduğu gibi görmek gerekiyor.

Sudan’da 2019 yılındaki halk devrimiyle düşen siyasal İslamcı rejime karşı halkın hoşnutsuzluğunun HDK'nın söylemiyle özdeşleşmesini meşrulaştırmak için kullanıldığı açıkça görülüyordu. Söz konusu ‘bilgi kaosu’ krizin karmaşıklığını derinleştirdi. Bu da HDK'nın 13 Nisan 2023 tarihinde Meravi Havaalanı ve Askeri Hava Üssü’nü kuşatmasıyla başlayan ve 15 Nisan'da patlak veren savaşan niteliği konusunda görüş birliğine varılmasını zorlaştırdı. Bu çatışmayı siyasal İslamcılara karşı bir mücadele veya Sudan'ın marjinal kesimlerine yönelik hak eşitsizliğinin giderilmesi taleplerinin bir uzantısı olarak tasvir etmek, savaşın uzamasına ve insani krizin derinleşmesine yol açtı. Savaşın doğru bir şekilde analiz edilememesi, önerilen çözümlerin hatalı olmasına neden oluyor ve bu karmaşık durumu çözmek için iç veya dış siyasi çıkarları gözeten anlatıları yaymak yerine çatışmayı anlamak ve etkili bir şekilde ele almak için gerçekleri olduğu gibi görmek gerekiyor.

cdfgthy
Başkan Donald Trump, Beyaz Saray'ın Devlet Yemek Salonu'nda bir öğle yemeği sırasında Afrikalı liderlerle konuşurken, 9 Temmuz 2025 (AP)

Sudan'daki barış çabalarında somut ilerleme sağlamak için, uluslararası toplum, ABD ve Dörtlü Komite (ABD, Suudi Arabistan, Mısır ve BAE) ile Katar'ın öncülüğünde, önceki girişimlerdeki eksikliklerin giderilmesi gerekiyor. Bunun için savaşın köklerine ilişkin gerçekleri belgelendirerek medyadaki çarpıtmalarla mücadele edilmeli.

ABD Kongresi'nin baskısıyla Washington'da düzenlenmesi planlanan dörtlü konferans, binlerce kişinin hayatına mal olan ve milyonlarca kişiyi yerinden eden savaşı sona erdirmek için tarihi bir fırsat sunabilir, ancak bunun için çatışmanın köklerine odaklanılmalı. Sudan'da istikrarı yeniden sağlayacak ve halkının onurunu koruyacak sürdürülebilir bir barış için yanlış anlatımlar düzeltilmeli.