عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Muhsin Rızai: İsrail, Dini Lider'in savaştan kaçınma politikasını engellemeye çalışıyor

Muhsin Rızai, İran-Irak savaşının yıldönümünde düzenlenen bir konferansta konuşuyor. (Mehr)
Muhsin Rızai, İran-Irak savaşının yıldönümünde düzenlenen bir konferansta konuşuyor. (Mehr)
TT
TT

Muhsin Rızai: İsrail, Dini Lider'in savaştan kaçınma politikasını engellemeye çalışıyor

Muhsin Rızai, İran-Irak savaşının yıldönümünde düzenlenen bir konferansta konuşuyor. (Mehr)
Muhsin Rızai, İran-Irak savaşının yıldönümünde düzenlenen bir konferansta konuşuyor. (Mehr)

İran Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) Komutanı Muhsin Rızai, İsrail'in İran Dini Lideri Ali Hamaney'in savaştan kaçınma politikasını engellemeye çalıştığı uyarısında bulundu. Öte yandan İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu, bir üyesinin Tahran'ın çağrı cihazı alımına müdahil olduğu yönündeki açıklamalarını yalanladı.

Şarku’l Avsat’ın DMO'ya bağlı Tesnim Haber Ajansı’ndan aktardığına göre Rızai, İran-Irak savaşında ölenleri anmak için düzenlenen bir konferansta İsrail'in İsmail Heniyye suikastına İran'ın verdiği tepkiden bir savaş çıkarmaya çalıştığını söyledi.

Rızai, İran'ın tepkisine ilişkin olarak, “Beklenti içindeyiz ve doğru zamanda bilgelik ve güçle hareket edeceğiz” dedi.

Rızai, Gazze Şeridi'nde Hamas ile İsrail ve Lübnan'da Hizbullah arasındaki savaşla ilgili gelişmeleri İran-Irak savaşıyla ilişkilendirdikten sonra Netanyahu'yu eski Irak rejimi lideri Saddam Hüseyin'e benzettiği sözlerini tekrarladı.

Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyesi olan Rızai şunları söyledi: “Bizim savaşa girme niyetimiz yoktu ama onlar bir zorbayı İran'a saldırması için kışkırttılar. Deliliğiyle Saddam'a benzeyen Netanyahu, İran'a karşı savaş başlatmak için kışkırtıldı ve Şam'daki konsolosluğumuza saldırdı.”

Rızai, ülkesinin nisan ayı başında Şam'daki konsolosluğuna yapılan İsrail saldırısına ‘savaşa yol açmayacak şekilde’ karşılık verdiğini belirterek, “Heniyye'ye bizim topraklarımızda suikast düzenlediler ve şimdi bir şeyler yapmalıyız” dedi.

“İsrail, İran'ı savaşa sokmak ve Dini Lider Ali Hamaney’in akıllıca politikasını engellemek için elinden geleni yapıyor” diyen Rızai, ülkede son sözü söyleyen Hamaney'in ülkesini doğrudan savaşa sokmayı reddetmesine üstü kapalı bir göndermede bulundu.

Rızai mevcut durumu ‘önemli’ olarak nitelendirerek, “Biz savaş istemiyoruz ve savaşın savunucusu değiliz” dedi. Topu Hizbullah'ın sahasına atan Rızai, “Hizbullah Siyonist varlığın serbestçe hareket etmesine izin vermeyecektir” şeklinde konuştu.

X platformunda Arapça olarak paylaşımda bulunan Rızai, “Siyonist varlık Hizbullah'ı vurmak için yirmi yıldır geliştirdiği istihbarat kabiliyetlerini ve nüfuzunu kullandı. Hizbullah yaratıcılık, değişim ve adaptasyon konusunda rakipsiz bir güçtür ve insan enerjisi yüz yıl boyunca tükenmeyecek bir hazinedir. Tüm bunların sonuçlarını dünya görecek” ifadelerini kullandı.

“İran halkı enflasyona rağmen kararlıdır ve düşman askeri yöntemler ve sızan ajanlarla bu kararlılığı kırmaya çalışmaktadır” diyen Rızai, yaptırımların ülke içindeki etkisine de değindi.

‘Düşmanların’ İran kamuoyunu etkileme kabiliyetini küçümseyen Rızai, “Dini Lider’in emirlerine uymalı ve iç birliğimizi korumalıyız” dedi.

Rızai, ABD Başkanı Joe Biden ve Avrupalı müttefiklerini suçlayarak onları İsrail'e karşı ‘yumuşak’ davranmakla itham etti. Rızai, “Avrupa ve ABD'nin Hitler'e karşı gösterdiği hoşgörü ve Avusturya'nın Almanya'ya ilhakı İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesine neden oldu. Bugün Biden ve Avrupalı liderler de Netanyahu'nun Gazze ve Lübnan'da işlediği suçlara göz yumuyorlar. Bu yaklaşımın devamı onlar için acı sonuçlar doğuracaktır” değerlendirmesinde bulundu.

Eski Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ekonomi danışmanı olan Rızai'nin son iki gündür DMO üniformasıyla ortaya çıkması dikkat çekti.

Bu arada İran medyası Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu'nun dün (pazar) sabah İstihbarat Bakanı İsmail Hatip, DMO komutanları ve Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin katılımıyla Lübnan'daki gelişmeleri görüşmek üzere olağanüstü bir toplantı yaptığını bildirdi.

Komisyon üyesi Milletvekili Bahşayiş Erdestani, Didban İran internet sitesine yaptığı açıklamada, ‘Hizbullah'a çağrı cihazı alımına İran'ın da katıldığını, ancak maalesef İsraillilerin Lübnan'daki Hizbullah saflarına sızdığını’ belirtti.

Erdestani, “Eski Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi bir tür çağrı cihazı kullanıyordu... Bir sızma olduğunu inkâr etmemeliyiz” ifadelerini kullandı.

Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Sözcüsü Milletvekili İbrahim Rızai ise “Meslektaşımızın İran'ın Hizbullah'a çağrı cihazı alımına müdahil olduğuna ilişkin açıklaması kendi kişisel görüşüdür ve parlamentodaki Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu'nun tutumunu yansıtmamaktadır” dedi.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Mücteba Hamaney şahsi kararıyla rolünü azalttı

Mücteba Hamaney (solda) dini bir tören sırasında kardeşleri Mesud ve Meysem ile birlikte (Jamaran)
Mücteba Hamaney (solda) dini bir tören sırasında kardeşleri Mesud ve Meysem ile birlikte (Jamaran)
TT
TT

Mücteba Hamaney şahsi kararıyla rolünü azalttı

Mücteba Hamaney (solda) dini bir tören sırasında kardeşleri Mesud ve Meysem ile birlikte (Jamaran)
Mücteba Hamaney (solda) dini bir tören sırasında kardeşleri Mesud ve Meysem ile birlikte (Jamaran)

İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney’in oğlu Mücteba Hamaney’in artık ‘fıkhu’l-harici’ (hâricî fıkhı) dersleri vermeyi bırakacağını açıkladığı bir video kaydı viral oldu. Şii dini eğitim verilen okullarda bu seviyeye ulaşması, babasının yerine geçebileceğinin bir işareti olarak yorumlanan Mücteba Hamaney, internette yayınlanan bir dersinde artık fıkhu’l-harici dersleri vermeyeceğini söyledi.

İranlı internet siteleri Mücteba Hamaney'in konuşmasının bir bölümünü yayınladı. Hamaney, konuşmasında “Bugünkü ders son ders olacak” dedi. Müçtehit olmak için dini eğitim sistemindeki son aşama olan ‘fıkhu’l-harici ve usulü’ dersi vermeyi bırakacağını ifade etti.

Mücteba Hamaney, ders vermeyi bırakmasının ‘şahsi bir karar’ olduğunu ve bunun ‘siyasi konularla hiçbir ilgisi olmadığını’ vurguladı. “Bu benimle Allah arasındaki bir meseledir” diyen Hamaney, kararını babasına bildirildiğini belirtti.

Şarku’l Avsat’ın Eghtesad News haber sitesinden aktardığına göre Mücteba Hamaney’in 13 yıldır verdiği fıkıh derslerine 700 kişi katıldı.

Mücteba Hamaney, 1989 yılında İran İslam Devrimi'nin lideri Ayetullah Humeyni'nin ölümünden bu yana İran’ın Dini Liderliği görevini yürüten babası Ali Hamaney'in (85) yerine geçecek önde gelen adaylardan biri olarak görülüyor.

İran'ın üçüncü dini lideri için resmi olarak belirlenmiş bir aday yok. Ancak bu konu İran’daki çevrelerde yıllardır tartışılıyor. İran Anayasası’na göre Dini Lider, 88 din adamından oluşan, dini lideri denetleyen ve teorik olarak onu görevden alabilen Uzmanlar Meclisi tarafından atanıyor.

Uzmanlar Meclisi üyeleri seçimler yoluyla belirleniyor. Ancak Hamaney'e bağlı din adamları ve hukukçulardan oluşan bir başka sert denetim organı yasaları veto etme ve kimlerin aday olabileceğini belirleme yetkisine sahip.

Rehberin halefi

Eski İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin 19 Mayıs'ta hayatını kaybetmesi, Hamaney'in yerine geçecek potansiyel adaylarla ilgili spekülasyonları alevlendirdi. Reisi'nin ölümünün ardından Reuters, konuyla ilgili iki bilgi sahibi kaynağın Uzmanlar Meclisi’nin, ABD’nin yaptırımları ve kötü yönetimin yol açtığı ekonomik zorluklar nedeniyle popülaritesinin azalması sonucu Reisi'nin adını yaklaşık altı ay önce potansiyel halefler listesinden çıkardığını söylediğini belirtti.  Kaynaklardan biri, Reisi yanlısı nüfuzlu din adamlarının, Reisi'nin yeniden göreve getirilmesi için yoğun lobi faaliyetleri yürüttüğünü söyledi.

Uzmanlar Meclisi üyesi Mahmud Muhammedi Iraki, geçtiğimiz şubat ayında Hamaney'in oğullarından birinin liderlik makamına uygunluğunun değerlendirilmesine, makamın miras kaldığı şüphesinden kaçınmak için karşı çıktığını iddia etti.

Uzmanlar Meclisi üyesi katı muhafazakâr Ahmed Hatemi, geçtiğimiz temmuz ayında yaptığı bir açıklamada, kasım ayı sonlarında İran’ın Dini Liderinin halefinin belirleneceğine dair kendisine atfedilen bilgileri yalanladı.

Hatemi’nin yalanlamasından üç hafta önce cumhurbaşkanı adayı Said Celili'nin seçim kampanyasının başına geçen İran'ın idari işlerden sorumlu eski cumhurbaşkanı yardımcısı Muhsin Mansuri'nin, imzasını taşıyan bir mektubu yayınlanmıştı.

vdfb
İran’ın Dini Lideri Hamaney, halikopter kazası sonucu hayatını kaybeden Reisi ve beraberindekilerin cenaze namazını kıldırdı (Hamaney'in internet sitesi)

Mansuri mektubunda Uzmanlar Meclisi’nin büyük bir sorumluluk taşıdığını ve bu yıl Dini Liderin halefini belirlemesi gerektiğini belirtti. Mansuri “Önümüzdeki Aralık ayından önce bu görev önceki programa göre tamamlanmalı, çünkü ondan sonra bir şey olma ihtimali yüksek” diye yazdı.

Hatemi mektubu sahte olarak nitelerken ne Celili ne de Mansuri, bununla ilgili yorum yaptı. Yalanlamanın Mesud Pezeşkiyan'ın cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanması ve Said Celili'nin yenilgiye uğramasının ardından yapılması dikkati çekti.

“Miras”

Hamaney yıllardır oğlunun halefi olması için önünü açmaya çalıştığı suçlamalarına maruz kaldı. 2011 yılının şubat ayından bu yana ev hapsinde tutulan İranlı reformist lider Mir Hüseyin Musevi, 8 Ağustos 2023 tarihinde yaptığı açıklamada, dini liderlik makamının ‘miras yoluyla ele geçirilmek istendiği’ uyarısında bulundu. Musevi, şahsi internet sitesinde yayınladığı bir blog yazısında, bazı çevrelerin Dini Liderin ölümünden sonra oğullarının yönetimi devralabileceğine dair söylemlerine atıfta bulundu. Musevi, son zamanlarda Hamaney yanlısı internet sitelerinin, İmamet'in babadan oğula geçeceğine dair rivayetleri 12 İmam’a bağlılık Şiileri arasında yaymaya çalıştığına işaret etti.

Yaklaşık üç hafta sonra, Kum İlahiyat Okulu'nun internet sitesinde ilk kez Mücteba Hamaney'in adının önünde ‘Ayetullah’ unvanı kullanılınca Musevi'nin uyarısı ciddi bir hal aldı. ‘Ayetullah’ unvanı, İran hiyerarşisinde ilk sırada yer alan din adamlarına verilen dini bir unvandır ve dini liderlik makamına potansiyel aday olmanın bir işareti olarak görülür. Bu unvan, Mücteba Hamaney’in fıkhu’l-harici derslerine katılmak isteyen öğrenciler için kayıt sürecinin başladığı duyurusunda kullanıldı.

Mücteba Hamaney, Kum şehrindeki Alevi Okulu’nda eğitim aldı. Bu okul aynı zamanda İbrahim Reisi'nin Ali Hamaney’den dersler aldığı okul olarak da biliniyor.

Mücteba Hamaney, İran’ın Dini Liderinin kültür danışmanı Gulam Ali Haddad Adil'in kızıyla evli. Adil, Ali Hamaney’in Ofisi’ndeki en etkili kişi olarak biliniyor ve Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) komutanlarıyla, özellikle de Dini Liderlik Ofisi'nin koruma ekibiyle yakın ilişkilere sahip.

ABD, 2019 yılının Kasım ayında Hamaney'in yakın çevresinden, aralarında cumhurbaşkanının da olduğu dokuz yetkilinin yanı sıra oğlu Mücteba Hamaney’e de yaptırım uyguladı.

Mücteba Hamaney’in babasının ofisindeki rolü 2005 yılındaki cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında gündeme geldi. Reformist lider Mehdi Kerrubi, Hamaney'e bir mektup göndererek Mahmud Ahmedinejad'a atıfla Hamaney'in adaylardan biri lehine seçimlere müdahale ettiği uyarısında bulunmuştu.

Mücteba Hamaney'in adı 2009 yılındaki seçimlerde daha çok gündeme geldi. Bu kez protestoları bastırmak ve seçimlere müdahale etmekle suçlandı. Yeşil Hareket protestolarına katılanlar ona karşı sert sloganlar attı.

Kerrubi, 2018 yılının aralık ayında Hamaney’e sert dil kullandığı bir mektup yazarak, 30 yıl boyunca yaptıklarının sorumluluğunu üstlenmesini istedi. Kerrubi mektubunda, “Sizden oğlunuza engel olmanızı istedim ama siz onu engellemediniz. 2009 yılında darbe hareketini destekleyerek rejime ve devrime neler yaptığını gördüm” ifadelerini kullandı.

Adaylar

Öte yandan Ayetullah Humeyni’nin en büyük torunu Hasan Humeyni de reformist liderlerin en önde gelen müttefiklerinden biri.

Hasan Humeyni, uzun zamandır reformistlerin üçüncü lideri olmak için favori aday olarak gösteriliyordu. Sekiz yıl önce Uzmanlar Meclisi seçimlerinde adaylıktan diskalifiye edilmiş ve Hamaney 2021 yılında kendisine cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmamasını tavsiye etmişti.

dcfvfd
Hasan Humeyni (ortada), eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi (sağda) ve müttefiki eski Meclis Başkanı Ali Ekber Natık Nuri (solda) (Jamaran)

Liderin üçüncü oğlu Mesud Hamaney de babas Ali Hamaney’in ofisindeki rolü nedeniyle potansiyel bir aday olarak görülüyor. Mesud Hamaney, eski Dışişleri Bakanı Kemal Harrazi'nin ağabeyinin kızıyla evli.

Hamaney'in oğulları ve Humeyni'nin soyundan gelenlerin yanı sıra, başta ‘Ayetullah’ unvanına sahip olan Uzmanlar Meclisi üyesi ve İran Dini İlimler Medreseleri Müdürü Alirıza Arafi (67) olmak üzere bazı önde gelen din adamlarının adı da potansiyel adaylar arasında yer alıyor.