Yangın çıkarıcı ‘ejderha dronları’ Rusya-Ukrayna savaşına giriyor

Doğu Ukrayna: Marc Santora*

Rus askerleri Ukrayna siperlerine girmeye hazırlanmak için ağaç hatlarının yoğun örtüsünü kullandıklarından, bu yaygın ve can sıkıcı bir sorundu. Dovbush Hornets olarak bilinen 68’inci Jaeger Tugayı'nın insansız hava aracı (İHA) bölüğünün komutanı 30 yaşındaki Yüzbaşı Vyacheslav geçen ay verdiği bir röportajda, “Onları dışarı çıkarmak ve yok etmek için çok fazla kaynak kullandık. Ama bunu başaramadık”dedi. Bu yüzden yeni bir silaha modern bir dokunuş yaparak dronlara yangın çıkarıcı termit sprey kutuları taktılar ve 4,400 Fahrenheit derecede (2426,7°C) yanan erimiş metal püskürtebilen bir silah geliştirdiler. Bu İHA’lara ‘ejderha dronları’ adını verdiler.

Ukraynalı askerler Donetsk'teki cephe hattı yakınlarında İHA fırlatırken (Reuters)

Bir asır önce demiryolu raylarını kaynaklamak için geliştirilen termit, alüminyum ve demir oksitten oluşan bir karışımdır. Tutuştuğunda, söndürülmesini neredeyse imkânsız hale getiren kendi kendini sürdüren bir reaksiyon üretir. Bu yöntem her iki dünya savaşında da yıkıcı bir etki yaratmak için kullanılmıştır. Söz konusu madde, Ukrayna'da öncelikle top mermileri ve el bombaları ile kullanıldı.

Şimdi ise Rus savunma mevzileri üzerinde gezinen İHA’lara takılıyor ve düşmeden önce düşmanın üzerine yanan metal yağdırıyor. Alevler Rus güçlerinin siper olarak kullandığı bitki örtüsünü tutuşturup yakarak, onları ve ekipmanlarını doğrudan saldırıya maruz bırakıyor.

Ejderha dronları savaş alanını dönüştüren İHA savaşı devriminin bir başka adımıdır. Doğaçlama ve adaptasyon için bir laboratuvar olarak oynadıkları rol, bu savaşın ayırt edici özelliği haline gelmiştir.

Bir savunma fuarında Rus insansız hava araçları (AP)

Yüzbaşı Vyacheslav, “Görev çok iyi işledi” dedi. Askeri protokole uygun olarak sadece ilk adının kullanılmasını şart koşan Vyacheslav, pilotlarının Ukrayna'nın doğusundaki Pokrovsk'un dışında İHA’ları test ederken ve savaşta kullanırken çektikleri videoları yayınladı.

Son haftalarda, tepelerindeki İHA’ların sayısı arttıkça, Ukraynalı askerler silah sesleriyle birlikte korku salmayı umarak sosyal medyada onlarca saldırı videosu yayınlamaya başladı. Rusların kendi ejderha dronlarını üretmeye başlamaları ise uzun sürmedi.

Geçtiğimiz ay, Moskovalı bir politikacı olan Andrei Medvedev, Telegram'da Rus birliklerinin Ukraynalı askerlere ateş etmek için İHA kullandığını gösteren bir video yayınladı. Videoda Game of Thrones'dan bir alıntı da yer alıyordu: “Rüyalar bizi kral yapmadı. Ejderhalar yaptı.”

Kiev üzerinde patlayan Rus İHA’ları (AFP)

Termit kullanımı uluslararası hukuk tarafından yasaklanmamıştır. Ancak bu yangın çıkarıcı silahların sivil alanlarda kullanımı, Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde Soğuk Savaş döneminden kalma bir sözleşme olan Bazı Konvansiyonel Silahların Kullanımının Yasaklanması veya Kısıtlanması Sözleşmesi kapsamında yasaklanmıştır. Şarku’l Avsat’ın New York Times’tan aktardığı habere göre sivillere değil, sadece askeri hedeflere karşı kullanıldığı bilinen ejderha dronlarına yönelik çok az eleştiri yapılmıştır.

Ejderha dronları, daha hızlı uçan, daha uzağa giden ve daha ölümcül olan İHA'ları yenilemek ve seri olarak üretmek için silahlanma yarışına giren her iki ordu tarafından kullanılan ve hızla genişleyen filoların sadece küçük bir kısmını temsil etmektedir.

Moskova bölgesindeki Ramenskoye'de İHA saldırısı sonrasında hasar gören bir konut (AFP)

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy bu ay yaptığı açıklamada, ülkesinin bu yıl 1,5 milyon İHA üretme yolunda ilerlediğini ve üretimi yılda 4 milyona çıkarmak istediğini söyledi. Ukrayna bu yıl, dünyanın İHA savaşına adanmış ilk askeri birimi olan İHA Tugayı’nı kurdu.

Rusya ise ekonomisini etkin bir şekilde askeri-endüstriyel kompleksini desteklemeye yöneltti ve kısa süre önce gelecek yıl için askeri harcamalarda yüzde 25'lik bir artışla 145 milyar doları aşacak bir bütçe önerisi açıkladı. Sonuç olarak Rusya, olağanüstü bir hızla İHA üretebilecek. Vyacheslav, “Bu işi daha resmi bir düzeye taşıdılar ve tedarik çok daha iyi görünüyor” dedi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bir İHA fabrikasını ziyaret etti. (Reuters)

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, eylül ayında Rusya Askeri Sanayi Komitesi ile bir araya gelerek İHA üretimini arttırma çabalarının altını çizdi. Rus şirketleri geçen yıl sadece 140 bin İHA teslim ederken, Putin 2024 yılında üretimi 10 kat arttırarak 1,4 milyon İHA’ya çıkaracaklarını söyledi.

King's College London'da, Savaş Çalışmaları Bölümü'nde araştırmacı olan Marina Miron, Rusların ‘başlangıçta çok yavaş’ olduğunu, ancak şimdi araştırma ve geliştirme için önemli miktarda harcama yaptıklarını ve yeni yenilikleri Ukraynalılardan daha hızlı ölçeklendirebildiklerini söyledi. Miron, “Hızlı hareket ettiler” dedi. Rusya, ABD'li yetkililerin Ukrayna'da kullanılmak üzere Moskova'ya İHA gönderdiğini söylediği İran'dan da önemli destek aldı. Onlarca çeşit İHA üretiliyor. Yüksekten uçan gözetleme İHA’ları topçu ve füze mürettebatının hedefleri tespit etmesine yardımcı oluyor. Ukrayna deniz İHA’larını yıkıcı bir etki yaratmak için kullandı ve Rus donanmasını Karadeniz'in büyük bölümünden çıkarmaya yardımcı oldu. Her iki taraf da yüzlerce mil ötedeki hedefleri vurmak için düzenli olarak uzun menzilli, uydu navigasyon güdümlü saldırı İHA’ları kullanıyor.

İtfaiye görevlileri Kiev yakınlarındaki alevleri söndürmeye çalışıyor. (EPA)

Yere yaklaştıkça gökyüzü, uzaktan kumandalı araç anlamına gelen FPV olarak bilinen nispeten ucuz saldırı İHA’larıyla dolu. Bir pilot tarafından yönlendirilen bu araçlar artık operatörün konumundan 10 milden daha uzaktaki hedefleri vurabiliyor. Bazıları doğrudan hedefin içine uçuyor ve patlıyor. Diğerleri ise yeniden tasarlanıp hedefin üzerinden uçarak düşman kuvvetlerine el bombası ya da küçük bombalar bırakabiliyor.

28'inci Tugay'ın İHA’larını donatan askerler (Reuters)

Vyacheslav, cep telefonunda tuttuğu son saldırıların videoları arasında gezinirken, ölüm ve yıkım görüntülerinin, arkadaşlarının ve ailesinin videolarının arasına serpiştirildiğini gördü. Sonra galerisindeki görüntüleri göstererek konuşmaya başladı: “Biz buna ‘beyaz alev’ diyoruz. İçinde 10 kilogramdan fazla patlayıcı bulunan her şeyi yakıyor. Buna Ruh Emici deniyor, Harry Potter romanlarındaki gibi. Siyah ve 120 mm'lik bir havan topu mermisi. Sadece yeniden kullanıyoruz. Bu da kardiyonetik, adamlar bunu gerçekten seviyor.” Ve liste uzayıp gidiyor.

Ukrayna projektörleri Kiev semalarında Rus İHA’larını arıyor. (Reuters)

Vyacheslav, birliğinin geçen nisan ayında Pokrovsk bölgesine gelmesinden beri 3 binden fazla Rus askerini öldürdüğünü söyledi. “Bu sadece benim birliğim” dedi. İddiaları bağımsız olarak doğrulanamıyor. Ayrıca Rus İHA’larının etkinliğini gösteren videolar da paylaştı. Cepheden tahliye edilen yaralı bir adamın videosunu gösteren Vyacheslav, “Askerlerimizden birinin derisinin yüzde 40'ı yanmıştı. Onu arabaya götüren bendim” dedi. Her iki taraf da milyonlarca İHA üretme yolunda ilerlerken, yetenekli pilotların daha değerli hale geldiğini ve yerlerinin doldurulmasının zorlaştığını da belirtti. Vyacheslav son olarak şunları söyledi: “Pilotlar uzmanlar gibidir, ağırlıkları altın değerindedir ve onları korumak son derece önemlidir. Yerleri bir kez tespit edildiğinde, düşman o bölgeyi yok etmek için hiçbir çabadan ya da kaynaktan kaçınmaz.”

Rim el-Kemali

Arap ve Doğulu düşünür – 20’inci yüzyıldan günümüze kadar- sanki kültürel bir zorunlu işmiş gibi düşünme metodolojisinde hâlâ Batı'ya bağlı. Arapların kendilerine ait düşünceleri olmadığı, filozof olmadıkları, tüm miraslarının ve kültürlerinin eski Yunan veya yeni Avrupa kökenli olduğu temelinden hareketle, halinden memnun bir şekilde sömürge kurumuna bağımlı olmayı kabul ediyor.

Belki bu hipotezimde biraz abartıyorum ama Oryantalizm bizi belli bir kalıba sokmadı mı? Nitekim bugün bile, yerel Arap ve Doğu özgünlüğünü, sömürgeci demesek de Batı'nın kültürel üretim düzenlemesine göre, başka bir deyişle Avrupa merkezciliğine ve eski Oryantalist üsluba göre üretmekte ısrar ediyoruz. Bu konuda yalnız olduğumuzu da düşünmüyorum, Asya ve Afrika üretimi bile aynı yaklaşımı izliyor.

Bugün geleneksel ve derin anlamıyla Batılı oryantalistin çağımızda artık var olmadığını, uzman unvanını aldığını bilsek de elbette şimdiki uzmanlar 16’ıncı yüzyıldan 19’uncu yüzyıla kadar yaşayan oryantalistler seviyesinde ve statüsünde değiller. O dönemlerde oryantalistler Doğu hakkında bilgili ve uzmanlardı, yani Doğu dillerinin çoğuna hakimdiler ve bu dillerde yazabiliyorlardı. Ondan fazla Doğu dilini bilmenin yanı sıra, dinler hakkında derin bilgi sahibi olmayan, toplumların geleneklerini, kültürel ve bilimsel tarihlerini derinlemesine araştırmayan bir oryantalist yoktu. Bunun sonucunda hâkim bir Oryantalizm ortaya çıktı. Bu hakimiyetten yola çıkarak oryantalistlerin Doğu ufkunu keşfedebilmeleri, tüm dünyanın bugüne kadar benimsediği bir yazı yöntemini son derece güvenle geliştirmeleri kolay oldu.

Bu çağda artık geleneksel ve derin anlamıyla Batılı oryantalist kalmadı, bugün uzman unvanını aldılar

Yazılarının, raporlarının ve hatta oryantalist seyahat literatürünün büyük çoğunluğu yumuşak kontrole dayanmaktaydı ve bunlar Batı için fetihlere benzer hale gelmişti. Avrupa üniversiteleri oryantalizm ile ilgili uzmanlıklar oluşturmaya ve bilinçli bir şekilde kendilerini dayatmaya başladılar. Yani Avrupa, özellikle Arap diline, diğer doğu dillerine ve bu dillerde yazılan metinlere hâkim olduktan sonra sistematik olarak üstün hale geldi. Napolyon'un parlak bir bilim ekibinin de dahil olduğu Mısır seferinde bu, basit bir örnek olarak açıkça görülüyordu.

Peki, araştırma alanında kalıbımızı, ilk yüzyıllardaki yazılarımız gibi, sahip olduğumuz ve bizi inandırdıkları gibi Yunan kökenli olmayıp, özgün olan mirasımızdan yola çıkarak nasıl yeniden oluşturabiliriz? Zira mirasımızın Yunan kökenli olduğu aslı astarı olmayan bir fikirdir. Dahası Batılı kaynakların çoğu, içerdikleri birçok hata nedeniyle soru işaretleriyle çevrili hale gelmişlerdir ve bunlar hegemonya kurma amaçlı kasıtlı hatalardır.

Bugün medeniyetlerle çatışma halinde değil diyalog halinde, ayrıca Batı ve onun kültürel ürünleriyle etkileşim ve tartışma içinde olduğumuz için çok sayıda araştırmacının yer aldığı, tarihi yeniden yazacağımız bir proje üzerinde çalışan, büyük bir araştırma merkezi kurarak kendimizi daha iyi veya kendimizi aşağı veya üstün olduğumuzu hissetmeyecek şekilde tanıtabileceğimize inanıyorum. Şarku’l Avsat’ın Majalla'dan aktardığı analize göre böylece Batı'nın kendisini dünyanın efendisi olarak gördüğü yüzyılların ardından yazılanları düzeltebiliriz. Zira Batı'nın söylemleri ve silahları bugün hâlâ bize egemen ve bizi saklanmaya ve gizlenmeye itmek istiyor.

Bugün çok sayıda araştırmacının yer aldığı, tarihi yeniden yazacağımız bir proje üzerinde çalışan, büyük bir araştırma merkezi kurarak kendimizi daha iyi veya bize aşağı veya üstün olduğumuzu hissettirmeyecek şekilde tanıtabiliriz.

Hiç şüphe yok ki, artık oryantalistler yok ve 20’inci yüzyılın başlarından itibaren artık oryantalist değil, toplumsal meselelerimizde uzmanlaşmış uzmanlar haline geldiler. Bunlar da ya sosyolog ya siyaset bilimci ya da başka alanların uzmanları olup, fasih Arapça ile lehçelere, yani halkın diline hakimler. Adalet, iyilik ve kadınla ilgili küçük çalışmaları var ve Doğu araştırmalarında uzmanlaşmış, çeşitli çevrelerde kültürel olarak Arap ve İslam medeniyetini okuyan, tarih, felsefe ve antropoloji alanlarında uzmanlaşan eski oryantalistler gibi değiller.

Avrupalı ve Amerikan Batı'ya karşı önyargılı değilim ama Batı bugün bile Hıristiyan ve Yahudi mirasını tanıyor. Dahası bölgemizdeki yakıcı savaşın gölgesinde artık laiklik kelimesinin izine bile rastlamıyorum. Batılılar kendi kültürümüzden hareketle onlara hitap etmemizi reddediyorlar. Onlara göre bizim onlarla ayrı fikirde olmaya hakkımız yok. Ayrıca eski Arap düşüncesinin en belirgin tezahürlerini ve genel olarak Doğu'nun kültürel mirasını, bazı şeylerin Yunan kökenini hatırlatarak manipüle ediyorlar.

Bu nedenle, Oryantalist düşünceye yönelik eleştirel bir projeye girişmemiz gerekiyor, zira çağdaş ve özellikle pek çok ismin yaşadığı 20’inci yüzyıldaki Arap düşünürler, Batı'da yetişmiş, Batı dillerinde yazan düşünürler. Bu ise Arapları yetersiz bir durumda bırakıyor ve bu nedenle yeniden başlamamız gerekiyor.

* Bu makale Şarku'l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.

Yangın çıkarıcı ‘ejderha dronları’ Rusya-Ukrayna savaşına giriyor

Her iki taraf da daha hızlı ve daha uzağa uçabilen daha öldürücü insansız hava araçları geliştirmek için bir silahlanma yarışı içinde.