İsrail Cibaliye'deki kuşatmanın ardından aç insanları bombalarken, Batı Şeria'da saldırılar devam ediyor

Nuseyrat Mülteci Kampı’nda Filistinlilerin barındığı bir okula yapılan saldırıda öldürülen bebeği için ağlayan Filistinli bir kadın (EPA)
Nuseyrat Mülteci Kampı’nda Filistinlilerin barındığı bir okula yapılan saldırıda öldürülen bebeği için ağlayan Filistinli bir kadın (EPA)
TT

İsrail Cibaliye'deki kuşatmanın ardından aç insanları bombalarken, Batı Şeria'da saldırılar devam ediyor

Nuseyrat Mülteci Kampı’nda Filistinlilerin barındığı bir okula yapılan saldırıda öldürülen bebeği için ağlayan Filistinli bir kadın (EPA)
Nuseyrat Mülteci Kampı’nda Filistinlilerin barındığı bir okula yapılan saldırıda öldürülen bebeği için ağlayan Filistinli bir kadın (EPA)

Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki baskısını arttıran İsrail, Cibaliye Mülteci Kampı’nda, iki haftadır bölgede mahsur kaldıktan sonra gıda malzemesi temin etme sürecinde olan Filistinlilerin toplandığı bir alanı bombaladı.

Ordunun Gazze Şeridi'nin kuzeyinde ‘generallerin planını’ uygulayarak insanları açlıktan ölüme terk etmeye zorladığına dair endişeler dile getiriliyor.

Ordu, Cibaliye Mülteci Kampı’ndaki bir gıda dağıtım merkezine ulaşmaya çalışan Filistinlilere düzenlediği saldırıda en az 10 Filistinliyi öldürdü ve aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu 40 kişiyi yaraladı.

xcvd

Gazze Şeridi'ndeki sağlık görevlileri, İsrail bombardımanının Cibaliye'de Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı’na (UNRWA) ait bir gıda merkezini vurduğunu söyledi.

Cibaliye, boğucu bir kuşatmanın ortasında 10 gündür devam eden İsrail askeri saldırısının odağında yer alıyor.

Ordu, mülteci kampının kuşatmasını tamamlarken, hava ve topçu bombardımanı ile insansız hava araçlarından (İHA) açılan ateşin ortasında kampın çevresindeki daha fazla alanın boşaltılması emrini verdi.

Tahliye emirleri yaklaşık 200 bin Filistinlinin yaşadığı geniş alanları etkilerken, tanklar Beyt Lahiya, Beyt Hanun ve Gazze şehrinin kuzeyi gibi diğer bölgelere de gönderildi.

Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki durum, İsrail'in Cibaliye Mülteci Kampı’nda devam eden askeri operasyonu önemli ölçüde genişlettiğini ve çok sayıda insanı yardım, yakıt, içme suyu ve bazı sebzelerden mahrum bırakan sıkı bir abluka uyguladığını gösteriyor.

Üst düzey bir Birleşmiş Milletler (BM) yetkilisi AP'ye yaptığı açıklamada, ‘yardımların sadece Gazze Şeridi'nin güneyinden değil, İsrail'le olan diğer sınır kapılarından da girişinin durdurulduğunu’ doğruladı.

Yardımların kesilmesi

Şarku’l Avsat’ın Yedioth Aharonoth'tan aktardığı habere göre Gazze Şeridi son zamanlarda Lübnan'daki çatışmalar ve İran'la yaşanan gerginlik nedeniyle manşetlerden uzak kalsa da, Cibaliye'ye yapılan saldırı ve BM'nin orada kalan yüz binlerce Filistinlinin iki haftadır insani yardım alamadığı yönündeki suçlamaları nedeniyle son günlerde Gazze Şeridi'nde neler olduğuna dair endişeler yeniden arttı.

xcdvsgf
Gazze savaşı sırasında doğan ve İsrail'in Deyr el-Balah'ta sığınağa dönüştürülen bir okula düzenlediği saldırıda hayatını kaybeden Filistinli çocuk Yaman ez-Zaanin'in büyükannesi (Reuters)

Yedioth Aharonoth'a göre Cibaliye'ye yapılan saldırı, orada ve Gazze Şeridi'nin başka yerlerinde yaşayanlara tahliye emri verilmesi ve yardımların kesilmesi, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun düşündüğünü açıkladığı generallerin planının gerçekten uygulanıp uygulanmadığı konusunda dünyada şüphe uyandırıyor.

Eski İsrail Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı Giora Eiland liderliğindeki eski İsrail ordusu generalleri tarafından hazırlanan plan, Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Hamas varlığının nüfusun tamamen boşaltılması yoluyla ortadan kaldırılmasını öngörüyor.

Çadır yangını

İsrail, Gazze Şeridi'nde masum sivillere yönelik dört katliam gerçekleştirdi. 24 saat içinde hastanelere ulaşan yaklaşık 60 kurban arasında pazarı pazartesiye bağlayan gece Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Deyr el-Balah'ta bulunan Aksa Şehitleri Hastanesi'nde gerçekleştirilen katliamın kurbanları da bulunuyor.

İsrail'in Deyr el-Balah'taki Aksa Şehitleri Hastanesi'ni hedef alan hava saldırıları, yerinden edilmiş insanların çadırlarını tüketen alevlerle dolu sert sahneler bıraktı.

İsrail hava saldırıları yaklaşık 30 çadıra yayılan büyük bir yangına neden oldu. Saldırıda aralarında bir çocuğun da bulunduğu dört Filistinli hayatını kaybederken, diğerleri de ikinci ve birinci derece yanıklarla yaralandı.

vbf
İsrail'in Deyr el-Balah'taki Aksa Şehitleri Hastanesi'nde yerinden edilmiş kişilerin çadırlarını hedef alan hava saldırısı bölgesinden bir görüntü (BM)

Gazze Şeridi'ndeki hükümet medya ofisi, ‘İsrail bombardımanının, Gazze Şeridi'ne yönelik soykırım savaşının bir yıldan uzun bir süre önce başlamasından bu yana Aksa Şehitleri Hastanesi duvarları içindeki yerinden edilmiş insanların çadırlarını hedef alan yedinci saldırı olduğunu’ doğruladı.

İsrail'in Deyr el-Balah'taki göçmen çadırlarını bombalaması, İsrail'in Gazze Şeridi'nin merkezindeki Nuseyrat Mülteci Kampı’nda binlerce göçmene ev sahipliği yapan okulu hedef alan saldırısında 15'i çocuk ve kadın olmak üzere 22 Filistinliyi öldürmesi ve 80 kişiyi yaralamasından birkaç saat sonra gerçekleşti.

Gazze Şeridi'ndeki Sağlık Bakanlığı'na göre, İsrail saldırılarının bilançosu geçen yıl 7 Ekim'den bu yana 42 bin 289 şehit ve 98 bin 684 yaralıya yükseldi.

Batı Şeria'daki operasyonlar

İsrail, Gazze'deki savaşını sürdürürken Batı Şeria'da da günlük saldırılarına devam etti. İsrail ordusu Batı Şeria'nın kuzeyindeki Cenin'de iki Filistinliyi vurarak öldürdü.

Filistin Kızılayı ordunun Cenin kentinde Mahmud Ebu er-Rub'u vurarak öldürdüğünü ve 17 yaşındaki Rayan İbrahim es-Seyyid'i de öldürdüğünü açıkladı.

İsrail özel kuvvetleri Cenin'de geniş çaplı çatışmalar patlak vermeden önce şehre sızmıştı.

İslami Cihad, Ebu er-Rub'un kendi savaşçılarından biri olduğunu ve dört yıl tutuklu kaldıktan sonra beş ay önce İsrail hapishanelerinden serbest bırakıldığını söyleyerek yas tuttu.

cdsvfbh
Batı Şeria'da Cenin yakınlarındaki bir kasabaya düzenlenen operasyonda yer alan İsrail askeri araçları, 19 Eylül 2024. (Reuters)

Hamas, işgalcilerin direnişi kırmak ve Batı Şeria'daki akıntısını durdurmak için giriştiği sürekli saldırı ve suikastların, sadece daha fazla panik ve hüsran getirecek umutsuz ve başarısız girişimler olduğunu söyledi.

Hamas tarafından yapılan açıklamada, “Cenin ve Batı Şeria'nın tüm onurlu vilayetleri çatışma siperinde kalmaya devam edecek ve direnişe güç verecektir. Batı Şeria, kitlesel ivmesi ve coğrafi boyutuyla Aksa Tufanı Operasyonu ile başlayan savaşta kilit bir unsurdur” denildi.



Trump'ın gümrük vergileri borsada nasıl kaosa dönüştü?

New York Menkul Kıymetler Borsası'nda işlem gününün sonunda Dow Jones Endüstri Ortalaması Endeksi’ni gösteren bir ekran (EPA)
New York Menkul Kıymetler Borsası'nda işlem gününün sonunda Dow Jones Endüstri Ortalaması Endeksi’ni gösteren bir ekran (EPA)
TT

Trump'ın gümrük vergileri borsada nasıl kaosa dönüştü?

New York Menkul Kıymetler Borsası'nda işlem gününün sonunda Dow Jones Endüstri Ortalaması Endeksi’ni gösteren bir ekran (EPA)
New York Menkul Kıymetler Borsası'nda işlem gününün sonunda Dow Jones Endüstri Ortalaması Endeksi’ni gösteren bir ekran (EPA)

Son yaşananlar, ABD'nin ticaret ortaklarına, ABD ihracatına uygulanan gümrük vergilerine eşdeğer ‘karşılıklı’ gümrük vergileri uygulaması şeklindeki en kötü senaryodan daha kötüydü.

Şarku’l Avsat’ın CNBC'den aktardığına göre ideal bir dünyada bu durum, Trump'ın küresel ticaretin seyrini değiştirme, Amerikan istihdamını ülkeye geri getirme ve ABD'yi ucuz yabancı ithalata ve savurgan hükümet harcamalarına bağımlı bir ekonomiden üretim odaklı bir ekonomiye dönüştürme çabalarının bir parçası olarak tüm tarafları memnun edecek anlaşmalara yol açacak bir müzakere turunu tetikleyebilirdi.

Bu senaryoya ilişkin endişeler, bir enflasyon kıvılcımı ve belki de büyümede hafif bir yavaşlama üzerinde yoğunlaşıyordu.

Aslında ortaya çıkan şey ekonomik, piyasa ve jeopolitik kaostu.

Her şey Trump'ın çarşamba günü piyasalar kapandıktan sonra Beyaz Saray'da yaptığı basın toplantısında, ‘dış pazarları açma ve dış ticaret engellerini yıkma’ niyetini açıklamasıyla başladı.

Plana göre cumartesi gününden itibaren ABD'nin tüm ticaret ortaklarına en az yüzde 10 gümrük vergisi uygulanacak ve bir hafta içinde 60 ülkeye daha ayrı ayrı gümrük vergileri uygulanacaktı. Bir gecede ABD'nin efektif gümrük vergisi oranı yüzde 2,5'ten yüzde 20'nin üzerine çıkacaktı.

defrgty6
Yatırımcıların cuma günü New York Borsası'ndaki tepkisi (AP)

Açık olmak gerekirse, bu muhtemelen 1910'dan bu yana görülen en yüksek seviye. Birçok ekonomistin Büyük Buhran'a katkıda bulunduğuna inandığı 1930'daki yıkıcı Smoot-Hawley tarifelerinden bile daha yüksek olan bu oran, Trump'ın Wall Street'in en kötü korkularını aşan aşırı korumacı ve küreselleşme karşıtı politikası üzerinde soru işareti yaratıyor.

Hızlı tepki

Çin tüm mallara yüzde 34 gümrük vergisi koyarak misilleme yaptı. Avrupa Birliği (AB) liderleri de karşı önlemleri değerlendiriyor. Kanada ve Meksika ile ilişkilerdeki ani gerginliğin önümüzdeki aylarda ABD-Meksika-Kanada anlaşma görüşmeleri sırasında yatıştırılması gerekecek.

Piyasalar bu gelişmeler üzerine düşüşe geçerek hisse senetlerini iki günlük bir satış dalgasına sürükledi ve Trump'ın ikinci döneminin ilk günlerinde kur yaptığı Silikon Vadisi devlerine ev sahipliği yapan Nasdaq Bileşik Endeksi’ni ayı piyasasına soktu.

Bu arada ekonomistler gümrük vergilerinin hesaplanmasında kullanılan kaba hesaplamalardan duydukları memnuniyetsizliği dile getirdiler. Washington Post'un açıklamadan üç saat önce hazırlandığını bildirdiği planın özünde, yönetimin her bir ülkeyle olan ticaret açığını ABD ihracatının toplam değerine bölerek, beklentilerini karşılamıyor gibi görünen ‘karşılıklı’ tarifeler oluşturması yatıyor.

Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'ne (CSIS) göre bu formül ‘ABD'nin çok ithalat yapıp az alım yaptığı yüksek açık veren ticaret ortaklarını cezalandırıyor.’

Merkezin yayınladığı bir analizde, “Kısacası bu formül, en iyi ihtimalle kaba bir adalet, en kötü ihtimalle de caydırıcı bir güç sunuyor” denildi.

Piyasa çöküşü

Yatırımcılar bu duruma tahviller dışında her şeyi satarak karşılık verdi. Sonuçta, gelecekteki kazançları belirlemek artık neredeyse imkansızken, gelecekteki kazançlar için doğru fiyatı kim nasıl bilebilir?

Trump'ın en iyi senaryosuna göre, diğer ülkeler müzakere masasına oturacak ve gümrük vergilerini düşürerek ABD malları için pazar açacak ve ABD'nin kendi pazarlarına erişmesine izin verecek. Ancak o zaman bile, 2024 yılında yüzde 68'i tüketici harcamalarına bağımlı olan ve 903 milyar dolar ticaret açığı veren bir ekonominin tamamen yeniden yapılandırılması gerekecek.

Elbette bazı erken müzakereler gerçekleşmiş durumda.

Geçtiğimiz cuma günü Trump, Truth Social'da Vietnam Komünist Partisi lideri To Lam ile ‘çok verimli bir görüşme’ yaptığını ve ABD ile bir anlaşmaya varılması halinde gümrük vergilerini sıfıra indirmeyi kabul ettiğini söyleyerek övündü. Buna ek olarak Trump, iki taraf arasında artan gerilimin yatıştırılmasında kilit bir rol oynayabilecek TikTok konusunda Çin ile bir anlaşma yapmak istediğini açıkladı.

Trump, cuma günü öğleden sonra Truth Social'da yaptığı açıklamada, “Sadece zayıflar başarısız olur!” dedi.

Borsa hafta boyunca çökmese de yaklaşık 6 trilyon dolar değer kaybetti. Dow Jones Endüstri Ortalaması Endeksi iki günde 3 bin 900 puandan fazla düştü ki bu daha önce hiç yaşanmamış bir şeydi.

ABD Merkez Bankası’nın (Fed) müdahale etmesini bekleyen yatırımcılar, cuma günü Başkan Jerome Powell'ın beklenenden daha sıkı gümrük tarifelerinin büyümeyi olumsuz etkileyeceğini ve daha da önemlisi yüksek enflasyona yol açacağını belirtmesiyle hayal kırıklığına uğradı.

Powell, Fed’in faiz oranlarını dondurmaya devam edeceğini vurgulayarak, Fed'in piyasadaki erimeyi durdurmak için bir satış seçeneğine başvuracağına dair umutları şimdilik suya düşürdü.

Wharton School'da profesör olan Jeremy Siegel cuma günü CNBC'de yaptığı açıklamada, “Bence bu, son 95 yılın en büyük politika hatası. Bu kendi kendine açılan bir yara. Bu kasıtsız bir hata, böyle olması gerekmiyordu” ifadelerini kullandı.