Himalayalar'daki "mutluluk krallığı" zor günler geçiriyor

Güney Asya ülkesi, ekonomiyi toparlamak için kripto para madenciliği faaliyetlerine ağırlık veriyor.

Güney Himalayalar'daki Butan'ın resmi dini Budizm (Unsplash)
Güney Himalayalar'daki Butan'ın resmi dini Budizm (Unsplash)
TT

Himalayalar'daki "mutluluk krallığı" zor günler geçiriyor

Güney Himalayalar'daki Butan'ın resmi dini Budizm (Unsplash)
Güney Himalayalar'daki Butan'ın resmi dini Budizm (Unsplash)

Himalayalar'daki Butan Krallığı'nın, mutluluk temelli ekonomik yaklaşımı, artan göç ve işsizlik oranları nedeniyle teste tabi tutuluyor. 

Anayasasında gayrisafi milli mutluluk (GSMM) endeksi yer alan ve "mutluluk krallığı" diye de anılan Güney Asya ülkesi, iktidardaki Halkın Demokratik Partisi'nin geçen yıl derlediği verilere göre "benzeri görülmemiş" düzeyde göç yaşıyor. Yaklaşık 792 bin kişinin yaşadığı ülkede 2023'te nüfusun yüzde 1,5'i çalışmak ve okumak için Avustralya'ya taşındı. 

GSMM'den esinlenerek hazırlanan Oxford Dünya Mutluluk Raporu'nda, 2014'te 156 ülke arasında 84. sıraya yerleşen Butan, 2019'da 95. sıraya geriledi.  En son ölçüm de o yıl yapılmıştı.

Topraklarının yüzde 85'i ormanlardan oluşan ve ilk demokratik seçimlerini 2007 yılında düzenleyen Güney Asya ülkesinin temel gelir kaynaklarından biri turizm. Ancak pandemi nedeniyle durma noktasına gelen sektör halen tam olarak toparlanamadı. 

Olumsuz gidişat kaçınılmaz olarak iş piyasasını da vurdu. 2019'da kadınların yüzde 61,2'si çalışırken, bu oran son verilere göre neredeyse yüzde 50'ye geriledi. 2004'ten bu yana sürekli artan genç işsizliği de 2022'de yüzde 28,6'ya yükseldi. Her sekiz Butanlıdan biri yoksulluk içinde yaşıyor.

Hindistan ve Çin'in Tibet Özerk Bölgesi'yle sınır komşusu olan Butan, ekonomiyi toparlamak için kripto para madenciliği faaliyetlerine de ağırlık veriyor.

Diğer yandan Birleşik Krallık'ın tanınmış gazetelerinden Guardian'ın aktardığına göre Mutluluk Bakanlığı'na sahip ülkedeki tek sorun ekonomik değil. Himalaya ülkesinin, 2023 Dünya Basın Özgürlüğü endeksinde 33. sıradan 90. sıraya gerilediği hatırlatılıyor.

Gazete, röportaj yapmak için iletişime geçtikleri genç bir Butanlının, hükümetle başı derde gireceği endişesiyle konuşmak istemediğini aktarıyor. 

Haberde, Güney Asya ülkesinde, kimin "etnik Butanlı" olduğunu belirlemeye yönelik nüfus sayımlarının, 1980'ler ve 1990'larda birçok kişinin Butan'ı terk etmesine yol açtığı belirtiliyor. Hollanda'da yaşayan Butanlı mülteci hakları aktivisti Ram Karki de bu dönemde ülkede kaçanlar arasında yer alıyor. Aktivist, etnik Nepalli olduğu düşünülenlerin çoğunun Butan'ın güneyinde yaşadığını belirterek, nüfus sayımı sırasında bu kişilerin ülkeyi terk etmeleri için baskı gördüğünü savunuyor. 

Guardian'ın aktardığına göre o dönem nüfusun altıda biri ülkeyi terk etti ve Nepal'deki mülteci kamplarında halen en az 108 bin Butanlı mülteci yaşıyor. Protesto düzenleyerek ülkeden ayrılmayı reddedenlerin tutuklandığı ve cezaevinde işkence gördüğü öne sürülüyor. ABD merkezli İnsan Hakları İzleme Örgütü, Butan'da hapiste tutulan 34 siyasi mahkumun serbest bırakılması için yıllardır çağrıda bulunuyor. 

Avustralya'nın Perth kentindeki Butanlılar Derneği'nin başkanı Chimmi Dorji ise Butan'dan göç haberlerinin abartıldığını savunuyor. Dorji, Avustralya'ya giden Butanlıların evlerine dönmeyi planladığını iddia ediyor ve ekliyor: 

Butan yeryüzündeki cennet.

Independent Türkçe, Guardian, UCA News



UAEA, İran'ı Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'na ‘uymamakla’ suçluyor

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) pazartesi günü Viyana'da düzenlenen Yönetim Kurulu toplantısından
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) pazartesi günü Viyana'da düzenlenen Yönetim Kurulu toplantısından
TT

UAEA, İran'ı Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'na ‘uymamakla’ suçluyor

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) pazartesi günü Viyana'da düzenlenen Yönetim Kurulu toplantısından
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) pazartesi günü Viyana'da düzenlenen Yönetim Kurulu toplantısından

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Yönetim Kurulu bugün İran'ı Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması kapsamındaki yükümlülüklerine ‘uymamakla’ suçlayarak, dosya Birleşmiş Milletler'e (BM) sevk edilmeden önce yeni bir uyarıda bulundu.

Çeşitli diplomatik kaynaklara göre Londra, Paris, Berlin ve Washington tarafından hazırlanan metin 35 ülkeden 19'u tarafından desteklendi.

Diplomatlar, Çin, Rusya ve Burkina Faso'nun hayır oyu kullandığını, 11 ülkenin ise çekimser kaldığını bildirdi.

Şarku’l Avsat’ın AFP'den aktardığına göre Paraguay ve Venezuela yeterli mali katkıda bulunmadıkları için oylamaya katılamadılar.

Bu, Batı'nın Tahran'ın nükleer silah geliştirmeye çalıştığına dair endişeleri nedeniyle İran'ın nükleer faaliyetlerini kısıtlamak için yıllar önce başlayan çabaların son diplomatik hamlesi ki Tahran bunu reddediyor.

İran halihazırda uranyumu yüzde 60'a varan saflıkta zenginleştiriyor ve bu saflık oranı silah yapımı için gereken seviye olan yüzde 90'a kolaylıkla çıkarılabilir. UAEA’nın standartları İran'ın zenginleştirmeye devam etmesi halinde bu seviyede 10 nükleer silah yapmaya yetecek materyale sahip olduğunu gösteriyor.

UAEA şu anda ‘İran'ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğuna dair güvence veremeyeceğini’ söylüyor ve başka hiçbir ülkenin nükleer silah üretmeden uranyumu bu kadar yüksek düzeyde zenginleştirmediğini vurguluyor.

Batılı ülkeler Viyana'daki UAEA Yönetim Kurulu toplantısında, UAEA Genel Direktörü Rafael Grossi'nin uranyumun yüzde 60'a kadar zenginleştirilmeye devam edildiğini vurgulayan raporu ışığında İran'ın nükleer programının gelişimine ilişkin artan endişelerini dile getirdiler.

UAEA Yönetim Kurulu, Tahran'ı kınayan bir karar taslağını kabul etmek ve konuyu BM Güvenlik Konseyi'ne yeniden getirmek için aktif bir şekilde müzakere ediyor.

Avrupa Birliği (AB) ise İran'ın nükleer faaliyetlerindeki ‘endişe verici genişlemeden’ duyduğu ‘derin korkuyu’ dile getirerek, İran'ın geri dönüşü olmayan zenginleştirme kabiliyetleri edindiğini savundu. İran'ın nükleer silah edinmemesinin ‘temel bir güvenlik önceliği’ olduğunu vurgulayan AB, şeffaflığın yeniden başlatılması ve Ek Protokol'ün uygulanması çağrısında bulunarak İran'ın tırmanışını sürdürmesinin bölgesel ve uluslararası güvenlik üzerindeki yansımaları konusunda uyarıda bulundu.

Avrupa Troykası (Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık) Grossi'nin raporunu ‘profesyonel ve tarafsız’ olarak niteleyerek savundu ve kapsamlı bir diplomatik çözüme olan desteğini bir kez daha yineledi.

Aynı zamanda ‘ilerleme kaydedilmemesinin’ BM yaptırımlarının yeniden uygulanması için snapback mekanizmasının devreye sokulmasına kapı açabileceği uyarısında bulundular. Avrupa Troykası, İran'ın nükleer anlaşma kapsamındaki taahhütlerinden uzaklaştığını ve ‘UAEA'nın programın barışçıl niteliği konusunda güvence vermesini engelleyen’ denetim misyonlarını baltalamaya devam ettiğini vurguladı.

ABD ise İran'ın ‘sivil gerekçeler olmaksızın nükleer programını hızlandırmaya devam ettiğini’ söyledi ve yüksek düzeyde zenginleştirilmiş uranyum birikiminin Tahran'ın niyetleri konusunda ‘ciddi endişeler’ yarattığını ifade etti.

Washington, İran'ın nükleer silah edinmesini önleme konusundaki kararlılığını yineleyerek, Tahran'a gerilimi azaltma, derhal tam uyumluluğa dönme ve UAEA müfettişlerini kabul etme çağrısında bulundu. İran'ın mevcut davranışlarının devam etmesinin ‘onu hedeflerine yaklaştırmayacağını ve bir anlaşmaya varma şansını azaltacağını’ vurguladı.

Oylama öncesinde Tahran, kararın kabul edilmesi halinde UAEA ile iş birliğini azaltarak ‘güçlü bir şekilde karşılık verme’ tehdidinde bulundu.

Diplomatlar, kararın İran üzerindeki baskıyı arttırmayı amaçladığını söyledi. Karar, Umman'ın arabuluculuğunda İran ile ABD arasında yürütülen görüşmelerin ortasında geldi.

İki ülke, yaptırımların hafifletilmesi karşılığında İran'ın nükleer programını engellemeyi amaçlayan 2015 anlaşmasına bir alternatif bulmak için nisan ayından bu yana beş tur müzakere gerçekleştirdi.

Ortadoğu'da tansiyon yükselirken ABD Başkanı Donald Trump, İran ile nükleer konuda bir anlaşmaya varma hususunda ‘daha az emin’ olduğunu söyledi.

İran dün, bir çatışma durumunda bölgedeki ABD askeri üslerini hedef alma tehdidinde bulundu.

Nükleer müzakerelerin yeni turunun pazar günü Maskat'ta yapılması planlanıyor.