İsrail’den Avrupa ülkelerinin ortak açıklamasına yanıt: İnsani yardımın Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermeyeceğiz

Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus’ta kurulan pazarda alışveriş yapan Filistinliler (EPA)
Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus’ta kurulan pazarda alışveriş yapan Filistinliler (EPA)
TT

İsrail’den Avrupa ülkelerinin ortak açıklamasına yanıt: İnsani yardımın Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermeyeceğiz

Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus’ta kurulan pazarda alışveriş yapan Filistinliler (EPA)
Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus’ta kurulan pazarda alışveriş yapan Filistinliler (EPA)

İsrail Dışişleri Bakanlığı dün (çarşamba), Avrupa ülkeleri tarafından yapılan ortak açıklamaya cevaben, İsrail'in Gazze Şeridi'ne insani yardım girişine izin vermeyeceğini belirtti.

İsrail Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Hamas'ın ‘Gazze Şeridi'ne giren yardımlara el koyduğu ve bunları savaş makinesini yeniden inşa etmek için kullandığı’ belirtildi.

Açıklamada, “Yardım tırları Hamas'ın ekonomik motoru haline geldi. Hamas'ın Gazze'deki bütçesinin yarısı bu tırlardan sağlanıyor. İsrail, düşmanının yeniden toparlanıp kendisine saldırabilmesi için yeniden ikmal yapmasına izin vermeyecek” ifadeleri yer aldı.

Şarku’l Avsat’ın AFP'den aktardığı habere göre, dün günün erken saatlerinde Almanya, İngiltere ve Fransa dışişleri bakanları yaptıkları ortak açıklamada, İsrail'i Gazze Şeridi'ne insani yardımın ‘tam, hızlı, güvenli ve engelsiz’ bir şekilde ulaştırılması için uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmeye çağırdı.

“İsrail hükümeti tarafından açıklandığı üzere Gazze Şeridi'ne yardım girişinin askıya alınması uluslararası insancıl hukukun ihlali anlamına gelebilir” uyarısında bulunan bakanlar, ‘insani yardımın ulaştırılmasının ateşkes koşuluna bağlanamayacağını ve siyasi amaçlarla istismar edilemeyeceğini’ vurguladı.

Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail yerleşimlerine yönelik eşi benzeri görülmemiş saldırısı sonrası Gazze Şeridi'nde 15 ay süren yıkıcı savaşın ardından 19 Ocak'ta yürürlüğe giren kırılgan ateşkes anlaşmasının uygulanmasına nasıl devam edileceği konusunda Hamas ile anlaşmazlık yaşayan İsrail, pazar günü yaklaşık 2,4 milyon nüfuslu Gazze Şeridi'ne insani yardım girişini askıya alma kararı aldığını duyurdu.

İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Saar salı günü yaptığı açıklamada, ülkesinin kararını gerekçelendirerek insani yardımın Hamas için ‘ana gelir kaynağı’ haline geldiğini söyledi.

Avrupalı bakanlar ise ‘Gazze Şeridi'ndeki insani durumun felaket boyutunda’ olduğunu vurguladılar.

Aynı zamanda Hamas tarafından tutulan ‘tüm esirlerin koşulsuz olarak serbest bırakılması’ çağrısında bulundular.

Üç bakan, “Hamas tarafından 7 Ekim 2023 tarihinde gerçekleştirilen terör saldırısında kaçırılan esirlerin aileleri ve İsrail halkıyla tam dayanışma içinde olduğumuzu yineliyoruz” dediler.

Hamas'ın saldırısı sırasında 251 kişi kaçırıldı. Bunlardan 58'i halen Gazze Şeridi'nde bulunuyor ve İsrail 34 kişinin öldürüldüğünü söylüyor.

Savaşın başlamasından 15 aydan fazla bir süre sonra ateşkes anlaşmasının ilk aşaması, sekizi ölü olmak üzere 33 esirin İsrail'e iade edilmesine, İsrail'in hapishanelerindeki yaklaşık bin 800 Filistinli tutukluyu serbest bırakmasına ve şiddetli savaş nedeniyle kuşatılmış ve harap olmuş Gazze Şeridi'ne insani yardım girişine izin verdi.

Ateşkes anlaşmasına göre, ikinci aşamada İsrail'in daha fazla Filistinli tutukluyu serbest bırakması karşılığında Gazze Şeridi'nde tutulan tüm canlı esirlerin serbest bırakılması öngörülüyor.

Ancak ateşkes anlaşmasının sonraki aşamaları iki tarafın karşıt pozisyonları nedeniyle sekteye uğruyor.



21'inci yüzyılda sınırlı savaş ve kapsamlı savaş

İHA’lar savaşta coğrafi derinliği geçersiz hale getirdi (Reuters)
İHA’lar savaşta coğrafi derinliği geçersiz hale getirdi (Reuters)
TT

21'inci yüzyılda sınırlı savaş ve kapsamlı savaş

İHA’lar savaşta coğrafi derinliği geçersiz hale getirdi (Reuters)
İHA’lar savaşta coğrafi derinliği geçersiz hale getirdi (Reuters)

Bazı uzmanlar ister sınırlı ister kapsamlı (topyekun) olsun, savaşların biçim ve türlerinin uluslararası sistemin şekli, yapısı (çok taraflı, iki taraflı veya hatta tek taraflı) ve güç dengesiyle doğrudan ilişkili olduğuna inanırken bunun yanında savaşta, askeri stratejilerin oluşturulmasında teknolojinin rolü göz ardı edilemez.

Telgraf ve demiryolu ağları 20’nci yüzyılda savaşların yapılış şeklini değiştirmedi mi? Evet, elbette değiştirdi. Demiryolları, Birinci Dünya Savaşı'nda milyonlarca askerin cepheye taşınmasına yardımcı olsa da aynı zamanda savaşın 10 milyon asker ve 7 milyon sivilin hayatına mal olan dört buçuk yıllık bir insanlık eziyetine dönüşmesine de doğrudan katkıda bulundu.

21’nci yüzyıl, bir güç çarpanı haline gelen teknolojinin yatay ve dikey olarak yayılmasıyla öne çıkıyor. Birinci Dünya Savaşı sırasında makineli tüfekler, kurbanların yüzde 20 ila 40'ının ölümüne katkıda bulundu. Peki yapay zekanın savaşlardaki rolü, özellikle de etkisi nükleer düzeye ulaşırsa ne olacak hiç düşündünüz mü? İçinde bulunduğumuz yüzyılda belki de en tehlikeli olan durum, savaşmanın maliyetinin herhangi bir devlet dışı aktörün (non state actor) savaşabileceği bir seviyeye düşmüş olmasıdır.

Soğuk Savaş sırasında, nükleer silahlar büyük güçler arasında dünya sahnesinde önemli bir caydırıcı unsur oluşturuyordu. Her zaman karşılıklı yıkım korkusu (MAD) vardı. Bundan dolayı söz konusu güçler vekalet savaşlarına (by proxy) başvurdular. Bu nedenle Soğuk Savaş döneminde sadece sınırlı (limited) savaşlar yaşandı. Sınırlı savaştan bahsederken, bu savaşın hedefleri, kullanılan araçlar ve dolaylı olarak bu savaşın süresi kastediliyor. 1950 yılındaki Kore Savaşı, İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra, küresel düzeyde gerçek anlamda kapsamlı bir savaş olan ilk sınırlı savaştı.

fghyu
Geçtiğimiz haziran ayında 12 gün süren İran-İsrail savaşı sırasında ABD tarafından bombalanan Fordo Nükleer Tesisi’nin çevresinin uydu görüntüsü (Reuters)

Yazar Andrew Davidson, Soğuk Savaş sırasında süper güçlerin olası savaşlar için çeşitli senaryolar hazırladığını söylüyor. Ancak insanlığın şansına, bu savaşlar gerçekleşmedi. Zira bu senaryoların güç ölçütü, hassasiyet değil, büyüklüğe dayanıyordu. Başka bir deyişle, ölçünün temelinde büyük güçlerin sahip olduğu uçak, tank, denizaltı ve diğer askeri araçların sayısı yer alıyordu. Nükleer silahlar, geleneksel silahların en büyük koruyucusu konumundaydı.

Sınırlı savaş ile kapsamlı savaş

İsrail'in İran'a karşı başlattığı Yükselen Aslan Operasyonu, süresi (sadece 12 gün sürdü), kullanılan araçlar ve hatta hedefler açısından sınırlı bir savaş olarak nitelendirilebilir. İsrail, bu savaşta elindeki en iyi silahları kullandı, ancak sahip olduğu tüm silahları (örneğin nükleer silahlar) kullanmadı. İran ise sahip olduğu en iyi füzeler ve insansız hava araçlarıyla (İHA) karşılık verdi. Öte yandan İsrail, Gazze Şeridi'nde Arap-İsrail çatışmasının tarihindeki en uzun savaşı sürdürüyor. Savaş 21 aydır devam ediyor. İsrail bu savaşta ise sahip olduğu en iyi silahları her boyutta kullandı. Peki bu savaş kapsamlı mı yoksa sınırlı mı olarak sınıflandırılabilir? Eğer savaşlar havadan sonuçlanmıyorsa, İsrail ordusunun bu savaşı sonuçlandıramamasını nasıl açıklayabiliriz? Oysa İsrail ordusu şimdiye kadar kara, hava ve deniz kuvvetlerini kullandı. Ayrıca siber savaş yönetimini ve dolayısıyla yapay zekayı da kullandı.

Birçok uzmana göre bu sorunun cevabı şu şekilde olabilir:

21’inci yüzyılda savaşın özellikleri değişti ve bu durum, birçok ülkenin, özellikle de büyük ve güçlü ülkelerin askeri doktrinlerinde bir dönüşüme (doctrinal shift) yol açacak.

Öte yandan asimetrik savaş, 21’inci yüzyılda büyük güçler için en büyük ve en tehlikeli zorluk olarak öne çıkıyor.

Teknoloji, özellikle İHA’lar, coğrafi derinliği değersizleştirirken siber savaş ve elektronik savaş lehine büyüklük ve kitle değerini de ortadan kaldırdı.

tyu7ı8
Tayvan’ın başkenti Taipei'deki bir Patriot bataryası... Tayvan, ABD ile Çin arasında bir çatışmaya neden olabilir (EPA)

ABD’li komutan Douglas MacArthur, “Asya'da asla kara savaşı yapılmamalı” diye meşhur bir sözü vardır. Peki, özellikle Washington'ın Pekin'in önümüzdeki yıllarda Tayvan'ı kontrol altına almaya çalışacağından endişe duyduğu bir ortamda, ABD-Çin çatışması nasıl olacak? Bu çatışma nasıl gerçekleşecek, askeri mi olacak? Nerede yapılacak? Kapsamlı mı, sınırlı mı, yoksa vekiller aracılığıyla mı olacak?

Bugün bu sorular, uzmanların Çin ve ABD arasında bir savaşın kaçınılmaz olduğunu teyit etmesiyle birlikte güçlü bir şekilde gündemde yer tutuyorlar. ABD’li düşünür Graham Allison, görüşünü ‘Tukidides tuzağı’ olarak bilinen teoriye dayandırarak, dünya düzenine hakim olan güç (ABD) ile bu hegemonyayı tehdit eden yükselen güç (Çin) arasında çatışmanın kaçınılmaz olduğunu savunuyor.

Bu analizŞarku'l Avsat için bir askeri analist tarafından yapıldı