Netanyahu, Şin Bet başkanını görevden almak için harekete geçti

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)
TT

Netanyahu, Şin Bet başkanını görevden almak için harekete geçti

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (Reuters)

İsrail Başbakanlığı dün yaptığı açıklamada, Benjamin Netanyahu'nun, Şin Bet Güvenlik Servisi Başkanı Ronen Bar'a görevden alınışını bu hafta hükümete sunmayı planladığını bildirdiğini duyurdu. Reuters'in haberine göre Netanyahu, Bar'a karşı "sürekli bir güvensizlik" hissettiğini de belirtti.

Barr ise Netanyahu'nun kendisini görevden alma kararının 7 Ekim 2023'teki Hamas saldırısıyla "ilişkili" olmadığını vurgulayarak, konuyu "başbakanın kişisel sadakat arzusuna" bağladı.

Ronen Barr yaptığı açıklamada, "Şin Bet'in başkanı olarak 7 Ekim'de ajanstaki sorumluluklarımı üstlendim ve görev sürem bitmeden bu sorumluluklarıüstleneceğimi açıkça söyledim. Dolayısıyla görevden alınmamın Hamas saldırısıyla bağlantılı olmadığı açıktır (...). "Başbakan'ın kendisine yönelik kişisel sadakat arzusu kamu çıkarlarıyla bağdaşmamaktadır" ifadelerini kullandı.

İsrail Başsavcısı Gali Beharav Miara, resmi bir mektupta Başbakan Binyamin Netanyahu'ya, Şin Bet Başkanı Ronen Bar tarafından "kararınızın dayandığı gerçek ve hukuki temeller ve ayrıca şu anda konuyu ele alma yetkiniz tam olarak incelenene kadar görevden alma sürecinin başlayamayacağını" bildirdi.

zxscdvfg
İsrail İç Güvenlik Teşkilatı (Şin Bet) Başkanı Ronen Bar (AP)

Şarku’l Avsat’ın "Times of Israel" web sitesinden aktardığına göre şöyle devam etti: “Bunun nedeni, konunun olağanüstü hassasiyeti ve eşi benzeri görülmemiş doğasıdır. Şin Bet'in başkanı pozisyonunun başbakana hizmet etmek için kişisel güvene bağlı bir pozisyon olmadığı göz önüne alındığında, sürecin hukuka aykırılık ve çıkar çatışmasıyla lekeleneceğine dair endişeler var."

Netanyahu'nun kararı, ikisi arasında, esas olarak Gazze'de savaşın başlamasına yol açan Hamas saldırısının sorumluluğunu kimin üstleneceği etrafında dönen keskin anlaşmazlığın artmasının ardından geldi. Şin Bet'in Filistinli silahlı grupların izlenmesinden sorumlu olması dikkat çekiyor ve görevden alınması durumunda Netanyahu'nun Bar'ın yerine kendisine sadık bir kişiyi atamasının beklenmesi, 7 Ekim saldırısı olaylarıyla ilgili soruşturma komitesi oluşturulmasına yönelik ivmeyi yavaşlatacaktır.

Netanyahu, İç Güvenlik Teşkilatının (Şin Bet) liderleriyle doğrudan çatışmaya girdi ve teşkilatın eski başkanı Nadav Argaman'ın kendisini "başbakan çok ileri giderse ve teşkilata tam mesleki bağımsızlık tanıyan yasayı ihlal ederse" skandalları açığa vurmakla tehdit etmesinden sonra, onları kendisine "mafya tarzı" şantaj yapmakla suçladı.

Bu çatışma, Netanyahu ile güvenlik aygıtı arasında uzun süredir var olan ve Gazze savaşı sırasında daha da şiddetlenen anlaşmazlığın doruk noktasıdır. Bu turda Netanyahu, eski Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi'ye yaptığı gibi Bar'ı da istifaya zorlamaya çalışıyor. Ancak Bar istifa etmeyi reddediyor ve “Netanyahu ve hükümeti Bar'ı henüz görevden almadı, çünkü görevden alınmasının yasadışı olduğunu Netanyahu'nun kendisi de dahil olmak üzere çok iyi anlıyorlar” açıklamasıyla heyecan yaratan Nadav Argaman gibi pek çok güvenlik servisi başkanı istifa etmeyi reddediyor.

Argaman şöyle devam etti. “Bugün Şin Bet, Başbakanlık Ofisi'ndeki bazı üst düzey isimleri soruşturuyor. Eğer Başbakan Ronen'i kovarsa, bu bir çıkar çatışması ve mahkemede kabul edilemeyecek açık bir yasa ihlali olacaktır. Ben de sessiz kalmayacağım ve kendisiyle ikili görüşmelerim sırasındaki bazı şeyleri ve skandalları açıklamak zorunda kalacağım.”



Avrupa'nın yeni Suriye yönetimine bakışı değişti mi?

Suriye'yi desteklemek için geçtiğimiz yıl sekizincisi düzenlenen Brüksel Konferansı katılımcılarının aile fotoğrafı (EPA)
Suriye'yi desteklemek için geçtiğimiz yıl sekizincisi düzenlenen Brüksel Konferansı katılımcılarının aile fotoğrafı (EPA)
TT

Avrupa'nın yeni Suriye yönetimine bakışı değişti mi?

Suriye'yi desteklemek için geçtiğimiz yıl sekizincisi düzenlenen Brüksel Konferansı katılımcılarının aile fotoğrafı (EPA)
Suriye'yi desteklemek için geçtiğimiz yıl sekizincisi düzenlenen Brüksel Konferansı katılımcılarının aile fotoğrafı (EPA)

Bahaa Alawam

Belçika’nın başkenti Brüksel’de düzenlenecek olan Suriye’nin Geleceğini Destekleme Uluslararası Konferansı’na ilişkin Suriyeli yetkililer tarafından yapılan açıklamalar, Şam’daki yeni yönetimin Avrupa ile ilişkileri konusunda soru işaretleri yarattı. Suriye Dışişleri Bakanı Esad Hasan Şeybani konferansın ‘siyasallaştırıldığını ve yabancı gündemlere hizmet eden söylemleri teşvik ettiğini’ söyleyerek katılıp katılmayacağı kararını henüz netleştirmezken söz konusu söylemlerin içeriğine ve hangi yabancı tarafların bunlardan yararlandığına açıklık getirmedi.

Avrupa Parlamentosu (AP), birkaç gün önce Suriye'deki geçiş sürecini destekleyen bir kararı kabul etti. Yaşlı kıtanın ülkeleri bundan kısa bir süre önce de yeni yönetimin ekonomik durumu iyileştirmesine yardımcı olmak ve mültecileri vatanlarına dönmeye teşvik etmek amacıyla Suriye’deki devlet kurumlarına uygulanan yaptırımları kaldırma kararı aldı. Tüm bu başlıklar, Beşşar Esed rejiminin devrilmesinden bu yana Şam'daki yetkililer tarafından defalarca kez dile getirilmişti.

Burada Avrupa'nın Şam'daki yeni yönetime olan açılımının, Esed rejiminin 8 Aralık 2024 tarihinde düşmesinin ardından hızla ortaya çıktığını ve Avrupalı yetkililerin Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara'ya yaptıkları çeşitli ziyaretler ve Bakan Şeybani ile ülke içinde ve dışında yaptıkları görüşmelerin yanı sıra diğer diplomatik ve siyasi kanallarda da kendini gösterdiğini belirtmek gerekir.

Avrupa, Esed sonrası Suriye'ye açılmak için ABD’deki yeni yönetimin tutumunun netleşmesini bile beklemedi. Şara'nın eski rejimi devirmek için liderlik ettiği ve bugün Suriye ordusunu oluşturan grupların geçmişi üzerinde uzun süre durmadı. Şeybani, Davos’taki son konferansta ve Paris ve Münih'te katıldığı diğer etkinliklerde ülkesinin dış dünya ile ilişkilere verdiği önemi vurguladı.

Asıl soru, Şam'daki yeni yönetim ile Avrupalılar arasındaki dostluğu ne bozdu da Brüksel'de düzenlenecek Suriye’nin Geleceğini Destekleme Uluslararası Konferansı siyasallaştı ve yabancı gündemlere hizmet eder hale geldi? Bu durum eski Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim'in 2011 yılında ‘Avrupalılar iç işlerine karıştığı için ülkesinin Avrupa'yı haritadan sileceğini ve doğuya doğru hareket edeceğini’ söylediği açıklamalarını anımsattı.

Brüksel’deki 2025 Suriye’nin Geleceğini Destekleme Uluslararası Konferansı, Suriye’de yeni güvenlik güçlerinin eski rejimin kalıntılarının isyanını bastırırken kıyı illerinde meydana gelen ve Şam'ın bu eylemlerle ilgili resmi bir soruşturma başlatmasına ve suçluları cezalandırmakla tehdit etmesine neden olan cinayetler ve işkenceler de dahil olmak üzere, Suriye'de Avrupalıların hoşuna gitmeyen son olayların ardından yapılacak.

Avrupalılar, söz konusu soruşturmanın başlatılmasından duydukları memnuniyeti ifade ettiler ve sonuçlarını bekliyorlar. Ancak Batı basını beklemedi ve gerçekleri araştırmaya başladı bile. Örneğin İngiltere merkezli The Guardian gazetesi, kıyı illerindeki sokakların boş olduğunu, çünkü insanların hesap verme ya da yasal ve adli bir soruşturma yapılması endişesi olmadan intikam peşinde koşan silahlı adamlarla yüzleşmek için dışarı çıkmaya korktuklarını yazdı.

ABD merkezli Washington Post gazetesi de Suriye’nin kıyı illerindeki ‘mezhepçi’ cinayetleri haberleştirdi. The Economist dergisi ise daha da ileri giderek güvenliğin Şam'daki merkezi otorite tarafından kontrol edilmesinin mi doğru olduğunu yoksa ülkenin çökme riskiyle karşı karşıya kalması pahasına da olsa mümkün olan her yerde yerel ve etnik gruplara devredilmesinin mi daha iyi olduğunu sordu.

İngiltere merkezli düşünce kuruluşu Chatham House, Suriye ordusunu oluşturan gruplar arasındaki anlaşmazlıklar ve askeri birliğindeki zayıflıkların yanı sıra Suriye hükümetinin halen ülkenin geçiş dönemi adalet sistemi için bir yapı ve takvim açıklamaması çerçevesinde Şam'daki yeni yetkililerin güvenliği sağlayabilme kabiliyetlerine ilişkin bir rapor yayınladı.

Şam ile Avrupalılar arasında çatlak yaratan tek konu, Batı’nın yeni yönetimin ülkenin güvenliğini sağlayabileceğine olan güvensizliği değil. Cumhurbaşkanı Şara tarafından kısa bir süre önce onaylanan anayasal bildiri de eleştirmenler tarafından Suriye'yi ayrım gözetmeksizin tüm kesimlerini kucaklayan ve ayrı rollere ve liderliğe sahip üç ayrı otoritenin himayesi altında bir devlete dönüştürme yönündeki iç ve dış hedeflerle tutarsız olarak değerlendirildi.

Suriye'de 13 Mart'ta imzalanan anayasal bildiri, tüm yetkileri Cumhurbaşkanı Şara'ya devrettiği ve tüm geçiş sürecini onun şahsına ipotek ettiği gerekçesiyle eleştirilmişti. France 24, İngilizce sayfasında ‘Suriye Cumhurbaşkanı anayasal bildiriyi imzalayarak ülkeyi beş yıllık bir geçiş dönemi boyunca İslamcıların yönetimi altına soktu’ başlıklı bir haber yayınladı.

New York Times (NYT) gazetesi de anayasal bildiriye ilişkin bir habere yer verdi. Habere göre Birleşmiş Milletler (BM) Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen, içeriden ve dışarıdan gelen eleştirilere rağmen bu adımı memnuniyetle karşıladı. Anayasal bildirinin ‘önemli bir yasal boşluğu doldurabileceğini’ söyleyen Pedersen, bunun ‘barışçıl, kapsayıcı ve inandırıcı bir geçiş süreci için sağlam bir çerçeve’ oluşturmasını umduğunu söyledi.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre Avrupa Birliği (AB), daha önceki tüm eleştirilere rağmen Suriye Dışişleri Bakanı Şeybani'yi Brüksel'deki konferansa davet ederek AB kapılarının Şam'daki yeni yönetime kapalı olmadığını gösterdi. Suriye’nin kıyı illerinde yaşanan olaylar ve anayasal bildirgeden kaynaklanan çekinceler geçiş sürecini başarısızlığa mahkum etmese de daha ciddi hale gelebilecek zorluklara karşı bir uyarı niteliği taşıyor.

Avrupalıların Suriyeli göçmenleri ülkelerine geri gönderebilmek için Şam ile bir anlaşmaya ihtiyaç duyduklarını bir işareti olan Batı basınında yer alan haberleri de göz önünde bulundurmakta fayda var. Bu ihtiyaç, yaşlı kıtanın başkentlerindeki politikacıları, Cumhurbaşkanı Şara liderliğindeki yeni yönetimin eylemlerini izlerken mevcut olanla umulanı birbirinden ayırmak için yüksek derecede gerçekçi olmaya zorluyor.

Independent Arabia'ya konuşan kaynaklara göre bugün Brüksel'de düzenlenecek konferansta Suriyelilere yardım için 27 milyar dolardan fazla para toplanması bekleniyor. Bu rakamların yeni Suriye hükümetine şu an üstlendiği birçok görevde yardımcı olacağına şüphe yok. Belki de Şam'ın Avrupalı siyasetçilerin Suriye ile ilişkilerinde olduğu kadar gerçekçi ve ‘esnek’ olması faydalı olabilir.

Avrupalı kaynaklar Şeybani'nin Suriye'nin yukarıda bahsedilen çekincelerine rağmen konferansa katılacağını açıkladılar. Şam, Batı ile ilişkilerin öneminin farkında ve elli yılı aşkın bir süredir zalim bir rejimden mustarip olan bir ülkede geçiş döneminin sıfır hata ile gerçekleşmeyeceğinin farkında. Ulusal, dini ve entelektüel anlaşmazlıklarla dolu bir ülkenin inşası için bu hataların tanınması ve ele alınması şart.