عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

İran: ABD'nin yaptırımlar konusundaki tutumunda henüz bir değişiklik görmedik

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi bu sabah düzenlediği basın toplantısında (IRNA)
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi bu sabah düzenlediği basın toplantısında (IRNA)
TT
TT

İran: ABD'nin yaptırımlar konusundaki tutumunda henüz bir değişiklik görmedik

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi bu sabah düzenlediği basın toplantısında (IRNA)
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi bu sabah düzenlediği basın toplantısında (IRNA)

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi bugün yaptığı açıklamada, İran'ın ABD'nin yaptırımlar konusundaki tutumunda bir değişiklik olup olmadığını görmesi gerektiğini, ancak şimdiye kadar bir değişiklik görmediklerini söyledi.

Tahran'da düzenlenen haftalık basın toplantısında konuşan Bekayi, “Üzülerek belirtmek isterim ki ABD tarafı henüz bu konuya açıklık getirmeye istekli değil. Geçmişte yaşananların tekrarlanmaması için İran halkı üzerindeki haksız yaptırımların nasıl kaldırılacağı açıklığa kavuşturulmalıdır” ifadelerini kullandı.

İki ülke, İran'ın nükleer hedefleri konusunda on yıllardır süren anlaşmazlığı çözmek için bir anlaşma müzakere ediyor.

İran ile ABD Başkanı Donald Trump yönetimi arasında arabuluculuk yapan Umman Dışişleri Bakanı Bedr el-Busaidi, cumartesi günü Tahran'a yaptığı kısa ziyaret sırasında Tahran ile Washington arasında bir nükleer anlaşmaya yönelik ABD önerisini sundu.

Arakçi Kahire'de

Mısır Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi bugün Kahire'de Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Genel Direktörü Rafael Grossi ve Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati ile bir görüşme gerçekleştirdi.

Arakçi, Grossi ve Abdulati arasındaki görüşme, İran'ın askeri kullanım için gerekli olan yüzde 90 seviyesine yakın yüzde 60 zenginleştirilmiş uranyum üretimini hızlandırdığına dair UAEA raporunun ardından gerçekleşti.

İran, Washington’ın olası bir nükleer anlaşmaya ilişkin önerisinin ardından ABD'ye, ülke ekonomisini boğan yaptırımların kaldırılması konusunda ‘garanti’ vermesi çağrısında bulundu.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi Tahran'da düzenlediği haftalık basın toplantısında şunları söyledi: “Yaptırımların kaldırılması konusunda garanti istiyoruz. Şu ana kadar ABD tarafı bu konuya açıklık getirmeye yanaşmadı.”

Şarku’l Avsat’ın Tesnim haber ajansından aktardığına göre Arakçi, Kahire ziyareti sırasında Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah Sisi ile de bir araya geldi. Arakçi ayrıca bugün, Gazze Şeridi'ndeki savaş, Libya ve Sudan'daki krizler de dahil olmak üzere ‘bölgesel konular ve gelişmeler’ hakkında istişarelerde bulunmak üzere Lübnan'ı da ziyaret edecek.

UAEA'nın henüz yayınlanmamış bir raporuna göre, zenginleştirilmiş uranyum miktarı 2015 yılında İran ile büyük güçler arasında varılan anlaşma uyarınca izin verilen 92 bin 476 kilogramın 45 katını aşmış durumda.

UAEA raporunda bu miktardaki zenginleştirilmiş uranyumun ‘büyük endişelere yol açtığı’ belirtildi.

Tahran raporun bulgularını reddetti ve yaptığı açıklamada UAEA'yı ‘Siyonist rejim tarafından sağlanan yanıltıcı ve itibarsız bilgi kaynaklarına dayanmakla’ suçladı.

Batılı ülkeler ve İsrail, İran'ı atom bombası geliştirmeye çalışmakla suçluyor, İran ise bunu reddederek nükleer programının barışçıl olduğunu vurguluyor.

Arakçi, Avrupa ülkelerinin raporu ‘siyasi’ amaçlarla ‘istismar etmeleri’ halinde ülkesinin karşılık vereceği uyarısında bulundu.

İran Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre Arakçi dün Grossi ile yaptığı telefon görüşmesinde, İran'ın nükleer programının kıtanın güvenliğini tehdit etmesi halinde yaptırımları yeniden uygulayabilecekleri uyarısında bulunan Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya'yı kastederek, ‘bazı taraflara’ raporu İran'a karşı ‘siyasi hedeflerine ulaşmak’ için kötüye kullanma fırsatı vermemesi çağrısında bulundu.

Rapor, Washington'un 2015 İran nükleer anlaşmasından çekilmesinin ardından Umman'ın arabuluculuğunda İran'ın nükleer programına ilişkin İran-ABD müzakerelerinin yapıldığı bir döneme denk geliyor. UAEA Yönetim Kurulu 9 Haziran'da Viyana'da yapacağı toplantıda İran'ın nükleer faaliyetlerini gözden geçirecek.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Savaşlar ve anlaşmalar ABD’si: Karmaşık bir dünyayı basitleştirmek

6 Haziran 2025'te Ukrayna Acil Durum İdaresi tarafından yayınlanan ve Boltava'da bir Rus hava saldırısından sonra yanan binaları gösteren fotoğraf (AFP)
6 Haziran 2025'te Ukrayna Acil Durum İdaresi tarafından yayınlanan ve Boltava'da bir Rus hava saldırısından sonra yanan binaları gösteren fotoğraf (AFP)
TT
TT

Savaşlar ve anlaşmalar ABD’si: Karmaşık bir dünyayı basitleştirmek

6 Haziran 2025'te Ukrayna Acil Durum İdaresi tarafından yayınlanan ve Boltava'da bir Rus hava saldırısından sonra yanan binaları gösteren fotoğraf (AFP)
6 Haziran 2025'te Ukrayna Acil Durum İdaresi tarafından yayınlanan ve Boltava'da bir Rus hava saldırısından sonra yanan binaları gösteren fotoğraf (AFP)

Refik Huri

ABD, “uluslar inşa etme” başlıklı savaş döneminden Ukrayna, Gazze ve İran nükleer dosyasında acil uzlaşılar dönemine geçişi tamamlıyor. Her iki durumda da ABD dünyadaki komplikasyonları anlamaktan aciz gibi görünüyor.

Savaşlar döneminde, Başkan George W. Bush başkanlığında neo-muhafazakarlar, el-Kaide’nin New York'taki Dünya Ticaret Merkezi’ne yönelik saldırısını Afganistan'ı, ardından Irak’ı istila etme, Taliban ile Başkan Saddam Hüseyin rejimlerini devirme, dönemin ulusal güvenlik danışmanı Condoleezza Rice’ın, “Yeni Ortadoğu” olarak adlandırdığı planı gerçekleştirmeye çalışarak dünyayı zorla değiştirme hırsları için kullandılar.

Başkan Donald Trump'ın varmaya çalıştığı uzlaşılar döneminde ise itici güç anlaşmalar politikasıdır. Dünya Trump'ın ve etrafındaki oligarşinin gözünde savaş alanı değil, bir borsadır. Ukrayna, Gazze ve nükleer dosyada zor uzlaşılar için müzakereleri yürüten kişi ise krizler, savaşlar, jeopolitik ve stratejik çatışmalar dünyasında deneyimsiz olan gayrimenkul geliştiricisi Steve Witkoff'tur.

Beyaz Saray'daki karar alıcıya gelince, temsilcisinden daha deneyimli değil ve kararlarında içgüdü ile basit algıya güveniyor, bu şekilde ABD'yi değiştirmek istedi ve karmaşık bir dünyaya tosladı. Kendilerine hizmet eden anlaşmalara açık olsalar bile, ideoloji tarafından yönlendirilen üç oyuncu ile canlı yayında dilediği iyi dilekler ve iyi niyetli çağrılarla başa çıkmaya çalıştı. Bunlardan ilki, yorumcu Nahum Barnea tarafından “iki ayak üzerinde yürüyen bir yanlış anlama” olarak tanımlanan Binyamin Netanyahu’dur. İkincisi, İmam Humeyni'nin dediği gibi, ABD'ye düşmanlığı devrimin temellerinden biri saymaya bağlı kalan, İslam Cumhuriyeti'nin güçlü bir devlet ve Devrim Muhafızları’nın anayasaya göre ihraç etme görevini üstlendiği bir devrim olduğunda ısrar eden İran'ın Dini Lideri Ali Hamaney’dir. Sonuncusu, istihbarattan Kremlin liderliğine yükselen, ABD, Avrupa ve Soğuk Savaş’ın sona ermesi, Sovyetler Birliği'nin devrilmesinden sonra “tarihin sonu” olduğunu hayal ederek muzaffer gibi davranan herkesten Rusya’nın intikamını almaya başlayan tecrübeli Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’dir.

ABD Taliban’ı devirdikten sonra en uzun Amerikan savaşı haline gelen Afganistan'da 18 yıl boyunca savaştı ve “uluslar inşa etme” planını uygulamaya çalıştı.  General Stanley Allen McChrystal’ın dediği gibi, ABD, “geleneksel yollarla devrimci hedeflere ulaşmak istedi.” Yine ABD’nin en önemli komutanlarından olan McChrystal’a göre “başarı ölçeği öldürdüğümüz Taliban unsurlarının sayısı değil, aksine koruduğumuz nüfus sayısıdır.” Bir görgü tanığına göre, ABD’den yardımlar alanlar ve gündüz polikliniklerinde tedavi edilenler, geceleri ona karşı savaşıyorlardı. ABD, eski istihbarat direktörü Richard Helms'in şu sözlerini okumadı: “Ortadoğu politikaları ile ilgili tüm saçmalıkları unutun ve yüzyıllık ömürleri olan hususlara, dini mezhepler, aşiretler, kabileler ve etnik kökenlere dikkat edin.” Yine ABD, “Bir Afgan'ı kiralayabilirsiniz ama satın alamazsınız” diyen kişinin tavsiyesini dikkate almadı ve savaş Taliban’ın iktidara dönmesi ve kendisinin Kabil'den aşağılayıcı bir biçimde çekilmesiyle sona erdi.

ABD Irak'ı da kısa bir fırtınalı savaşın ardından işgal etti, Saddam Hüseyin rejimini devirdi ama çok geçmeden sokaklarında boğuldu. Terör diye adlandırdığı eylemlerle şiddetli bir direnişle karşı karşıya kaldı. Demokrasinin Irak'tan bölgeye yayılarak onu kaplayacağını hayal etti. Richard Perle'in dediği gibi saf bir şekilde “Saddam'ın devrilmesinin İranlıları Mollalar diktatörlüğünden kurtulmaya motive edeceğine” inandı. Ama bunun yerine Irak'ı “şer ekseni” içinde yer alan İslam Cumhuriyeti'ne altın bir tabakta sundu.

ABD anayasa uzmanı Noah Feldman'ın “hızlı seçimler yapmak demokrasiye hizmet etmeye kendisini adamamış, yanlış kişileri iktidara getirir” sözünü görmezden geldi. Irak'ın mutlak yöneticisi olarak atanan, ordunun ve Baas Partisi'nin dağıtılmasını emreden bilgisiz Paul Bremer da en azından şu itirafta bulundu: “Zaferden sonra Irak'taki güvenlik tehditlerine karşı koymaya hazır değildik.” Irak hükümetinin Amerikan güçlerinin yardımına ihtiyacı olmasına rağmen, Suriye'de Esed rejiminin devrilmesinden sonra İran’ın taraftarlarının bu güçlerin ülkeden hızla çekilmesi talebinin gerileyeceğini gösteren hiçbir şey yok. Artık Ahmet eş-Şara’nın başkanlığı konusunda rahatlamış olan Amerikan güçleri de kendisine karşı eylemlerde bulunan İran ve Suriye rejimleri arasında sıkışmış değil.

Steve Coll, “Aşil Tuzağı: Saddam Hüseyin, CIA ve ABD’nin Irak İşgalinin Kökenleri” kitabında: “Saddam'ın dayısı, eğitimcisi ve öğretmeni Hayrullah Kifah’ın, ailenin felsefesini ‘Allah üç şeyi yaratmamalıydı; Persler, Yahudiler ve sinekler’ şeklinde özetlediğini” anlatır.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline gelince, Başkan Vladimir Putin bunu NATO’nun Rusya sınırlarına yaklaşmasına ve neo-Nazilerin Kiev’i kontrol etmesine karşı kendini savunmak olarak tasvir ediyor. Ukraynalı gazeteci Illia Ponomarenko ise “Sana nasıl olduğunu göstereceğim” kitabında böyle olmadığına inanıyor ve şöyle diyor: “Ukrayna savaşının NATO ve hayali Batı tehditleriyle hiçbir ilgisi yok. Aksine, bu işgal, devleti Rus halkının çıkarlarına değil, kendi çıkarlarının hizmetine sunan bir diktatörün deliliğiyle ilgilidir.” Şarku'l Avsat'ın Independent Arabia'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Putin Gürcistan'dan iki bölgeyi koparıp aldı, oğul Bush ve Obama ile bağları iyi olduğunda da Kırım'ı ilhak etti.

Kimse Trump'ın üç karmaşık sorunu çözecek anlaşmalarda nasıl başarılı olabileceğini bilmiyor. Bu sorunların ilki, İran'ın uranyum zenginleştirmesini ve yaptırımlara katlandıktan, nükleer eşikteki devlet olmak için milyarlarca dolar harcadıktan sonra nükleer silah sahibi olmasını önlemektir. İkincisi, Putin’in üçüncü yılında olmasına rağmen halen “özel operasyon” olarak adlandırdığı kapsamlı savaşı durdurmayı kabul etmesi için Cumhurbaşkanı Zelenskiy’yi, Kırım ve çoğu şu anda Rusya tarafından işgal edilmiş dört bölgenin kaybını kabul etmeye zorlamaktır. Üçüncüsü, Netanyahu’yu, savaşı bitirmeye ve Hamas hareketi ile İsrail'deki aşırı radikal hükümet arasındaki bir anlaşmayla rehineleri geri getirmenin bedeli olarak yıktığı Gazze'den çekilmeye zorlamaktır. Ama İsrail’in aşırı radikal hükümeti, Filistin devletini reddediyor ve Batı Şeria'yı ilhak etmekte diretiyor, eski rejimin silahlarının yok edilmesinden, onunla imzalanan güçleri ayırma anlaşması bölgesinin işgalinden sonra Suriye'deki yeni durumdan memnun, ayrıca Lübnan'daki Hizbullah'a şiddetli darbeler indirmeye de devam ediyor.

İronik olan, bu anlaşmalarda varsayılan başarının sadece statükoyu kabul etme ve “hakkın gücünden güç ile dayatılan hakka geçiş”ten ibaret olmasıdır.

Pascal De Sutter “Bizi Yönetenler” kitabında şöyle der: “En çılgın insanlara, kibirli ve yalancılara oy veriyoruz, çünkü hataları bize kendimiz hakkında güven veriyor. Bu yüzden bizim gibi olanlara oy veriyoruz.” ABD de bu konuda ilk değil, aksine listenin sonunda.

*Bu analiz Şarkul Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.