İngiltere’nin istihbarat paylaşımını dondurması, Washington ile krizi derinleştiriyorhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5208548-i%CC%87ngiltere%E2%80%99nin-istihbarat-payla%C5%9F%C4%B1m%C4%B1n%C4%B1-dondurmas%C4%B1-washington-ile-krizi-derinle%C5%9Ftiriyor
İngiltere’nin istihbarat paylaşımını dondurması, Washington ile krizi derinleştiriyor
ABD Başkanı Donald Trump ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer, 2025 NATO Zirvesi sırasında (AP)
İnci Mecdi
Birleşik Krallık, artan gerilimler ve özellikle 6 Ocak 2021'de ABD Başkanı Donald Trump'ın takipçilerini şiddete kışkırttığını ima eden bir belgesel ile ilgili BBC skandalının ardından daha da kötüleşmesi beklenen bir krizin ortasında, tarihi transatlantik müttefiki Amerika Birleşik Devletleri ile daha geniş çaplı bir diplomatik çatışmaya doğru gidiyor gibi görünüyor.
İstihbarat iş birliğinin askıya alınması
Şarku’l Avsat’ın ABD merkezli CNN’den aktardığı analize göre Birleşik Krallık’ın Karayipler'de uyuşturucu kaçakçılığı yaptığından şüphelenilen gemilerle ilgili olarak Washington ile istihbarat paylaşımını askıya aldığını açıkladı. Nedeni de Birleşik Krallık’ın, ABD askeri saldırılarına ortak olmak istememesi ve bu saldırıların yasadışı olduğunu düşünmesi. Bu, Birleşik Krallık ile en yakın müttefiki arasında önemli bir kopuşu temsil etmesinin yanı sıra, uluslararası toplumun dikkatini Latin Amerika'daki ABD askeri harekâtının yasallığına çekebilir.
ABD’li haber ajansına konuşan kaynaklara göre, kendisine bağlı istihbarat birimlerinin konuşlandığı Karayipler'deki birçok bölgeyi kontrol eden İngiltere, yıllardır ABD Sahil Güvenlik Güçleri’nin uyuşturucu taşıdığından şüphelenilen gemileri engellemesi için, Washington’a bu gemilerin tespit edilmesinde yardım ediyor. Sahil Güvenlik Güçleri bu kapsamda gemileri durduruyor, gemilere çıkıyor, mürettebatlarını gözaltına alıyor ve uyuşturuculara el koyuyordu.
İstihbarat bilgileri genellikle, uyuşturucu ticareti ile mücadele etmek için çalışan, birkaç ortak ülkenin temsilcilerinden oluşan Florida merkezli bir görev gücü olan Ortak Kurumlar Arası Güney Görev Gücü'ne gönderiliyordu.
Ancak ABD'nin eylül ayında teknelere karşı ölümcül saldırılar düzenlemeye başlamasından kısa bir süre sonra Birleşik Krallık, Washington'un hedefleri belirlemek için kendisi tarafından sağlanan istihbaratı kullanıyor olabileceğinden duyduğu endişeyi dile getirmeye başladı. Kaynaklar, İngiliz yetkililerin 76 kişinin ölümüne yol açan ABD askeri saldırılarının uluslararası hukuku ihlal ettiğine inandığını ve istihbarat paylaşımının bir aydan uzun bir süre önce askıya alındığını belirtti.
Trump yönetimi, saldırılarının, Trump'ın “yabancı terör örgütleri” olarak nitelendirdiği Latin Amerika'daki uyuşturucu kartelleriyle mücadele etmek için gerekli olduğunu savunuyor. Bununla birlikte yönetim, Kongre'ye verdiği brifingde, hedef alınan kişilerin kimliklerini kesin olarak bilmediğini de itiraf etti.
BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, geçen ay bu saldırıların uluslararası hukuku ihlal ettiğini ve “yargısız infaz” teşkil ettiğini belirtirken, CNN'e konuşan kaynaklar, Birleşik Krallık'ın bu değerlendirmeye katıldığını doğruladı.
Yeni bir gerilim dönemi
Birleşik Krallık’ın istihbarat alanında iş birliğini askıya almasının, Başbakan Keir Starmer'ın genellikle İngiliz yumuşak gücünün bir ayağı olan kamu yayın kuruluşunu savunur gibi göründüğü BBC kriziyle birleşmesi, Washington ve Londra arasındaki ilişkide yeni bir gergin dönemin başladığını gösteriyor. Bu arada The New York Times gazetesi, FBI Direktörü Kash Patel'in, İngiliz iç istihbarat teşkilatı MI5’deki mevkidaşlarını kızdırdığını bildirdi. Nedeni de kilit bir FBI ajanının MI5 ile gözetim teknolojileri konusunda çalışması görevi için fon bulma sözü vermesinin ardından, Beyaz Saray’ın bütçede kısıtlamaya gitmesi nedeniyle bu görevi sonlandırmasıydı.
Bu yılın başlarında, Washington'da görev yapmış eski Birleşik Krallık büyükelçileri, iki ülkenin bir dizi uluslararası konu ve dosyada görüşlerinin ayrışmasının gölgesinde, aralarındaki istihbarat iş birliğinin gerileyeceği tahmininde bulunmuşlardı. 2003-2007 yılları arasında büyükelçi olarak görev yapan Sir David Manning, mayıs ayında Lordlar Kamarası'nda yaptığı konuşmada, iki ülke arasındaki özel ilişkide köklü bir değişim yaşandığını ve bu değişimin geçici bir süreç olmadığını söyledi.
Washington'da görev yapmış diğer üç eski Birleşik Krallık büyükelçisiyle birlikte konuşma yapan Manning, politikalardaki görüş ayrılıkları kadar değerlerdeki ayrışmanın da iki ülkeyi birbirinden uzaklaştırdığını ekledi. Büyükelçilerin hepsi, Trump yönetimi ile bir zamanlar ilişkinin temel taşı olan istihbarat paylaşımının gelecekte daha da zorlaşacağı konusunda uyardı.
Washington Post gazetesi, bunun görünüşte bitmeyen bir ticaret anlaşmazlığının gölgesinde yaşandığını söylüyor. Birleşik Krallık, Trump yönetimi ile sığır eti, etanol ve otomobiller konusunda anlaşmaya varan ilk ülkeydi ve bu, Trump'ın yakın müttefiklerine ayrıcalıklı davranacağının bir işareti olarak görüldü. Ancak o tarihten bu yana ABD Başkanı, belirli ürünlere bir dizi gümrük vergisi getirdi ve İngiliz yetkililer bununla etkili bir şekilde başa çıkamadı.
BBC krizi
Bu arada, BBC krizi, özellikle The Guardian ve The Independent gibi sol eğilimli medya kuruluşlarının bunu sağ ve sol arasında ideolojik bir mücadele olarak ele aldıkları göz önüne alındığında, ABD yönetimi ile İngiltere’deki İşçi Partisi hükümeti arasındaki mevcut gerilimi derinleştiriyor. Bu kuruluşlara göre Trump’ın videosu ile oynandığına dair ifşaatların ve BBC'nin taraflılığına işaret eden diğer haberlerin arkasında muhafazakâr kişiler bulunuyor.
İngiliz The Guardian gazetesine göre, BBC krizi ile ilgili medyada görülen cinnet hali, suçun kendisiyle orantısız olsa da, uzun süredir devam eden bir düşmanlıkla örtüşüyor. Yine gazeteye göre BBC, her zaman benzersiz konumunu ve ayrıcalıklı finansmanını kıskanan rakip haber kuruluşlarının hedef tahtasında oldu. Lisans ücreti modelinin ortaklaşa finanse edilen bir kamu yararı örneği olarak görülmesi nedeniyle aşırı sağ için ideolojik bir tehdit oluşturuyor. The Guardian’daki makalenin yazarı Raphael Behr, “BBC'nin düşmanlarını kışkırtmak için liberal-sol eğilimde olduğunu göstermesine gerek yok. Onlar kendisini zaten kültürel kolektivizmi teşvik eden bir fabrika olarak görüyorlar ve ulusun duyguları üzerindeki etkisinden dolayı onu kıskanıyorlar” dedi.
Muhafazakâr bir günlük gazete olan İngiliz The Daily Telegraph, son ABD başkanlık seçimlerinden bir hafta önce yayınlanan “Trump: İkinci Bir Şans mı?” başlıklı bir belgeselin, Başkan Donald Trump'ın 6 Ocak 2021'de Kongre binasına yönelik saldırıyı açıkça kışkırttığını ima edecek şekilde çekildiğine işaret eden sızdırılmış bir iç yazışmanın ayrıntılarını açıkladı. Yazışmaya göre, ABD Başkanı’nın yaklaşık 50 dakikalık aralıklarla yaptığı açıklamaların kareleri, şiddete teşvik ettiğini ima eden bir dizi halinde bir araya getirilmişti.
Sızdırılan yazışma, geçen haziran ayına kadar BBC'nin Yayın Standartları Komitesi’nde bağımsız danışman olarak görev yapan eski bir gazeteci olan Michael Prescott tarafından hazırlanmıştı. Skandal, BBC Genel Müdürü Tim Davie ve Haber Müdürü Deborah Turnes'in istifasına neden oldu, Davie hatayı kabul ederek sorumluluğu üstlendi.
Trump ise BBC'ye karşı yasal işlem başlatmakla tehdit etti. ABD Başkanı’nın avukatları, BBC'nin belgeselini önümüzdeki cuma gününe kadar yayından kaldırması gerektiğini, aksi takdirde “en az 1 milyar dolarlık” bir tazminat davası ile karşı karşıya kalacağını söyledi. BBC, bununla ilgili mektubu aldığını ve en kısa sürede yanıt vereceğini vurguladı.
Beyaz Saray, düşük ve orta gelirli Amerikalılara 2 bin dolarlık gümrük vergisi iade çeki ödemek istiyor ancak önerinin ayrıntıları üzerinde hâlâ çalışılırken, ekonomistler planın mali açıdan pek mantıklı olmadığı uyarısı yapıyor (AFP)
Trump'ın 2 bin dolarlık çekleri kimlere dağıtılacak?
Beyaz Saray, düşük ve orta gelirli Amerikalılara 2 bin dolarlık gümrük vergisi iade çeki ödemek istiyor ancak önerinin ayrıntıları üzerinde hâlâ çalışılırken, ekonomistler planın mali açıdan pek mantıklı olmadığı uyarısı yapıyor (AFP)
Trump yönetimi, ABD Başkanı'nın düşük ve orta gelirli Amerikalılara vermeyi önerdiği 2 bin dolarlık gümrük vergisi iade çeklerinden kimlerin yararlanabileceğinin ayrıntıları üzerinde çalışmaya devam ediyor.
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent çarşamba günü Fox & Friends'e yaptığı açıklamada, "Başkanın bahsettiği 2 bin dolarlık iadeyle ilgili pek çok seçenek var ve bunlar, diyelim 100 bin dolardan az kazanan ailelere sunulacak" dedi ve iade planının, gelir eşiği gibi ayrıntılarının "görüşme aşamasında" olduğunu söyledi.
Başka bir yerdeyse Bessent, çeklerin aslında çek olmayabileceğini ve bunun yerine Cumhuriyetçi Parti desteğiyle önceki aylarda kabul edilen Büyük Güzel Yasa Tasarısı adlı vergi ve harcama planından varsayımsal tasarruflar olabileceğini öne sürdü.
Bessent, ABC'nin This Week programına verdiği demeçte, "Başkanın gündeminde gördüğümüz şey vergi indirimleri olabilir" dedi.
Bilirsiniz, bahşişlerin vergilendirilmemesi, fazla mesainin vergiden muaf tutulması, Sosyal Güvenlik kesintilerinin kaldırılması ve araç kredisi faizlerinin gider sayılarak düşülmesi.
Beyaz Saray plan için hangi yöntemi seçerse seçsin uzmanlar, ulusal borcu büyütmeden veya enflasyonu tetiklemeden yapılacağına şüpheyle yaklaşıyor. Her ikisi de bu ayki seçimlerde ekonomi ve hayat pahalılığı konularında sert eleştirilere maruz kalan Cumhuriyetçi Parti'nin sırtında yük olacak.
Tarafsız Tax Foundation'ın (Vergi Vakfı) federal vergi politikası başkan yardımcısı Erika York "Rakamlar tutmuyor" diyor.
York, çekler için 100 bin dolarlık bir gelir eşiği koyarak yapılacak planın, hükümete 300 milyar dolardan fazla bir miktara mal olacağını ve gümrük vergilerinden şimdiye kadar elde edilen geliri gölgede bırakacağını öngörüyor.
Sorumlu Federal Bütçe Komitesi'nin tahminine göre çekler yıllık ödenirse, 10 yıl içinde hükümetteki bütçe açığını 6 trilyon dolar artırabilir.
Yale Üniversitesi Bütçe Laboratuvarı'nın ekimde yaptığı bir analize göre, mevcut gümrük vergisi politikalarının 2025'te her bir ABD hanesine ortalama 1800 dolara mal olacağı göz önüne alındığında, muhtemelen çekler Amerikalıların ekonomik durumunu toplamda pek etkilemeyecek.
Trump’ın 2 bin dolarlık çekleri ulusal borcu artırabilir ve genel toplamda Amerikalılara kayda değer bir fayda sağlamayabilir (AFP)
Trump'ın hafta sonu bir dizi Truth Social gönderisinde detaylandırdığı planı, ABD Kongresi'nin ödemeleri onaylaması gerektiği için muhtemel siyasi engellerle de karşı karşıya.
Yasama organı, Senatör Josh Hawley'nin bu yaz sunduğu benzer bir iade önerisini henüz geçirmedi.
Bundan da önce Yüksek Mahkeme'nin, başkanın acil durum tarifelerini yasadışı bulma riski var ve bu da bunları ödeyen işletmelere geri ödeme yapılmasına yol açarak çek önerisinin mali açıdan sağlamlığını daha da zayıflatabilir.
Daha geniş muhafazakar çevrelerdeyse bazıları, başkanın gümrük vergilerini sürdüremediği, enflasyonu düşüremediği, ulusal borcu azaltamadığı ve aynı zamanda Amerikalı tüketicilere yardım edemediği ciddi bir siyasi çıkmaza doğru ilerlediği uyarısında bulunuyor.
Geçen hafta Wall Street Journal'ın yayın kurulu, başkanın çek önerisinin, devam eden enflasyon ve gümrük vergilerinin ekonomik etkileriyle ilgili endişe duyan seçmen tabanından siyasi puan kazanmayı amaçlayan bir "son çare hamlesi" olduğu uyarısı yapmıştı.
Independent Türkçe
Trump, Putin'i Ukrayna'daki savaşı sona erdirmeye zorlamak için yeni bir strateji mi benimsedi?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5208575-trump-putini-ukraynadaki-sava%C5%9F%C4%B1-sona-erdirmeye-zorlamak-i%C3%A7in-yeni-bir-strateji-mi
Trump, Putin'i Ukrayna'daki savaşı sona erdirmeye zorlamak için yeni bir strateji mi benimsedi?
Görsel: AFP/Al Majalla
Samir İlyas
ABD Başkanı Donald Trump, başkan seçilmesinden neredeyse bir yıl sonra Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik savaşını sona erdirememesi üzerine, son haftalarda yaptığı açıklamalar ve attığı adımlarla Rusya'ya baskı uygulama yaklaşımında değişiklik sinyalleri verdi. Öte yandan nükleer silahlarla ilgili açıklamaların artmasıyla birlikte Moskova ve Washington, kendi nükleer silahlarının caydırıcı gücünü teyit etmek için füze testleri gerçekleştirdi, nükleer savaş başlıkları taşıyabilen belirli silah türlerini modernize etti ve tam ölçekli nükleer testlerin yeniden başlatılması olasılığının önünü açtı. Her iki tarafın da nükleer silahların konuştuğu bir üçüncü dünya savaşının patlak vermesi tehdidini önlemek için Ukrayna’daki savaşın çözülmesi gerekiyor. Ayrıca iki süper güç arasındaki son büyük stratejik denge ve silah kontrol anlaşması olan ve önümüzdeki şubat ayında sona erecek Yeni START Anlaşması’nın uzatılması da dahil olmak üzere çeşitli mutabakat ve anlaşmalara varmak için ‘gerilimi tırmandırarak azaltma’ ilkesini kullanması olasılığı da söz konusu.
İkinci kez Beyaz Saray'da başkanlık koltuğuna oturduğundan beri dikkat çekici bir değişiklik gösteren Trump, Rusya merkezli Rosneft ve Lukoil enerji şirketlerine yaptırım uygulama kararı aldı. Trump, 16 Ekim'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ‘çok verimli’ olarak nitelendirdiği bir telefon görüşmesinin ardından, 22 Ekim’de ‘Rusya ile Ukrayna arasındaki bu utanç verici savaşı sona erdirme olasılığını görüşmek’ üzere Budapeşte'de yapılması önerilen Rusya-ABD zirvesini iptal etme kararıyla gözlemcileri şaşırttı. Trump, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile yaptığı görüşmede “Başkan Putin ile görüşmeyi iptal ettik. Bunun uygun olmadığını düşündüm” dedi. Görüşmede istenen hedefe ulaşacaklarına inanmadığını belirten Trump, bu yüzden görüşmeyi iptal ettiğini, ancak bunu gelecekte gerçekleştireceklerini vurguladı. Durma noktasına gelen müzakerelerden duyduğu hayal kırıklığını dile getiren Trump, “Açıkçası, tek söyleyebileceğim, Vladimir (Putin) ile her konuştuğumda iyi sohbetler yapıyoruz, ancak sonra hiçbir sonuç çıkmıyor” dedi.
Öyle görünüyor ki ABD, Rusya'yı müzakere masasına geri döndürmek için uygulanan ekonomik baskıya güveniyordu. Rus yetkililerin tekrarladığı talepler ve koşullar bu baskıdan daha ağır basıyordu. Bu talepler ve koşullar, Ukrayna'nın tamamen ‘teslim olması’ ve Avrupa'nın İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana ilk kez zorla siyasi haritasında bir değişikliği kabul etmesini gerektiriyordu. Yaşlı Kıta’ya ve dünyaya, Rusya'nın çıkarlarını dikkate alan ve NATO'nun genişlemesini engelleyen yeni bir güvenlik sistemi dayatacaktı. Trump yönetimi, eş zamanlı olarak başta Çin ve Hindistan olmak üzere Rusya üzerinde etkisi olan güçlerle, onları Rusya’dan petrol satın almayı sürdürmekten vazgeçirmek, Kremlin'i ateşkesi kabul etmeye zorlamak ve bazı tavizler sunmak amacıyla bir diyalog ve müzakere süreci başlattı.
Trump, Washington'da Orta Asya ülkelerinin liderleriyle yaptığı zirvede, Kremlin'in ‘arka bahçesi’ olarak görülen bu ülkelerle ekonomik ve yatırım iş birliğini güçlendirmeyi amaçladı.
Trump, geçtiğimiz cuma günü Washington’da Orta Asya liderleriyle düzenlenen zirvede Kremlin'in ‘arka bahçesi’ olarak görülen ve geleneksel olarak Rusya ve Çin'in nüfuz alanı olarak kabul edilen bu ülkelerle ekonomik ve yatırım iş birliğini güçlendirmeye çalıştı. Trump, bu ülkelerin siyasi, güvenlik ve ekonomik ilişkilerini çeşitlendirme ihtiyacını ve terör korkularını ve birçoğuna karşı Ukrayna deneyiminin tekrarlanma olasılığını, ABD'yi on yıllardır ihmal ettiği bir bölgede yeniden kilit oyuncu haline getirmek için kullandı. Trump, Belarus’u ve Belarus lideri Alexander Lukaşenko’yu kazanmaya yönelik girişimlerde bulunduğuna dair dikkat çekici bir hamle ile Belarus'tan tutukluların serbest bırakılması için müzakerelere yardımcı olan John Cole'u Minsk'e özel temsilci olarak atadı. Trump, tutukluları serbest bıraktığı için ‘saygıdeğer’ Belarus Devlet Başkanı Lukaşenko’ya teşekkür etti. Öte yandan ABD Hazine Bakanlığı, birkaç gün önce, Belarus'un ulusal havayolu şirketi Belavia’ya uygulanan kısıtlamaları kaldırarak, Lukaşenko'nun kullandığı başkanlık uçağıyla ilgili işlemlerin yapılmasına izin verdi. Tüm bu adımlar, 2020 başkanlık seçimleri sonuçlarının manipüle edildiği ve protestocuların bastırıldığı suçlamalarının ardından Washington ve Brüksel'in Belarus'a uyguladığı yıllarca süren izolasyon ve yaptırımlardan sonra, Minsk'e kademeli olarak açılmanın devamı niteliğindeydi.
Uyarı ateşi
Rusya’nın küçük bir nükleer motorla sınırsız uçabilen ‘Burevestnik’ füzesinin ve yine nükleer motorla çalışan ‘Poseidon’ kruvazörünün test edildiğini duyurmasının ardından Trump, ekim ayı sonlarında sosyal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı bir paylaşımda, ABD Savunma Bakanlığı’na ‘karşılıklı olarak’ nükleer testlere başlanması talimatı verdiğini duyurdu. Paylaşımında ayrıca bu sürecin ‘derhal’ başlaması gerektiği belirten Trump, kararın ‘diğer ülkeler tarafından yürütülen test programları çerçevesinde’ alındığını açıkladı.
Ukrayna, Rusya ile yapılacak herhangi bir görüşme veya müzakerenin savaşın baskısı altında yapılmaması ve sonuçlarının Rusya'nın lehine önceden belirlenmemesi gerektiğine inanıyor.
ABD, 5 Kasım'da nükleer savaş başlıkları taşıyabilen ‘Minuteman III’ adlı kıtalararası balistik füzenin testini gerçekleştirdi. Trump'ın kararlarının, ülkesinin olası bir gerilime hazır olduğu ve yanıt vermek yahut ilk saldırıyı gerçekleştirmek için birçok araca sahip olduğu mesajını verdiği açıktı. Bununla birlikte hem Rusya hem de ABD, yıkıcı bir silahlanma yarışına girmenin ilk tercihleri olmadığını ve dünyada yaygın yıkıma neden olabilecek sorunları çözmenin en iyi yolunun müzakereler olduğunu belirten mesajlar göndermeye devam etti.
Trump'ın son kararları Rusya'yı zorlu seçimlerle karşı karşıya getiriyor. ABD, askeri açıdan Ukrayna'ya Rusya'nın 2 bin 500 kilometre derinliğindeki hedefleri vurabilecek Tomahawk füzeleri tedarik etmesine karşı çıkmasına rağmen, gerekirse Rusya'ya karşı tırmanışa geçmeye ve acı verici bir şekilde yanıt vermeye hazır olduğunu da teyit ediyor. Siyasi açıdan ise Budapeşte’deki zirvenin iptal edilmesi, Trump'ın, Putin'in sözlerden eyleme geçmesini ve en azından mevcut savaş hattı boyunca ateşkes dahil olmak üzere, bir çözüme katkıda bulunacak tavizler vermesini istediğini gösteriyor. Ekonomik açıdan da Trump'ın yaptırımları Rusya ekonomisinin kalbine darbe vuruyor. Rusya’nın devlet kontrolündeki petrol devi Rosneft'in ülkenin en büyük petrol şirketi olduğunu ve Rus petrolünün yüzde 40'ını (2024'te günde 5,2 milyon varil) ürettiğini söylemek yeterli. Lukoil ise günde yaklaşık 1,6 milyon varil ile ikinci sırada geliyor.
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD'nin Alaska eyaletine bağlı Anchorage kentindeki Elmendorf-Richardson Ortak Üssü'nde bir araya geldi, 15 Ağustos 2025 (Reuters)
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Marco Rubio arasındaki telefon görüşmesi, zirvenin ertelenmesinde belirleyici bir rol oynamış olabilir. Rubio, Moskova'nın ciddi tavizler vermek istemediğini sezmiş gibi görünüyor. Bu yüzden zirveyi iptal etmeyi önermiş ve Trump'ı, Kremlin'i tavrını yumuşatmaya zorlayabilecek bir ‘uyarı ateşi açma’ görevi görecek yaptırımlar uygulamaya teşvik etmiş olabilir.
Karmaşıklıklar ve anlaşmazlıklar
Savaşı sona erdirmek için öncelikler konusunda Moskova ile Kiev arasında var olan derin görüş ayrılıkları, çözüm çabalarının başarısızlıkla sonuçlanmasına yol açtı. Ukrayna siyasi bir çözüm için ön koşul olarak ateşkes anlaşmasına varılmasında ısrar ederken, Rusya sahada gerilimin azaltılması için kapsamlı bir anlaşma yapılması gerektiğini savunuyor. Kiev, Rusya ile yapılacak herhangi bir görüşme veya müzakerenin savaşın baskısı altında yapılmaması ve sonuçlarının Rusya'nın lehine önceden belirlenmemesi gerektiğine inanıyor. Öte yandan Moskova, kapsamlı bir barış anlaşması sağlanmadan önce ateşkesin, Rusya'nın taleplerini ve koşullarını karşılaması ve çatışmanın temel nedenlerini çözeceğini düşünüyor. Bu da Kiev'e askeri kapasitesini yeniden inşa etme ve savaşı uzatma fırsatı verebilir.
Rusya'nın inkarlarına rağmen, Putin'in toprak takası fikrini açık bir taahhüt olmaksızın, yalnızca bir müzakere taktiği olarak ortaya atmış olması ihtimali zayıf.
Avrupa, resmi tamamlamak için Putin'in zaferinin ve sınırları zorla değiştirmedeki başarısının, Kremlin'in Moldova, Estonya, Letonya ve Litvanya gibi diğer ülkelere askeri müdahale iştahını kabartacağından korkuyor.
Budapeşte'nin zirve yeri olarak seçilmesi, Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın Kremlin ile yakın ilişkisi nedeniyle Kiev ve büyük Avrupa başkentlerinden eleştiri alsa da yer seçimi bir engel teşkil etmedi. Öyle ki Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ilerlemedeki yavaşlık ve ağır insan kayıplarına rağmen, Donetsk, Zaporijya ve Harkiv bölgelerinde açıkça Moskova'nın lehine gelişen savaşı sona erdirmek için Budapeşte'de yapılması önerilen zirveye Trump ve Putin ile birlikte katılmaya hazır olduğunu açıklamıştı.
Rusya’nın savaşın temel nedenlerini ele almaktaki ısrarcılığına rağmen, Trump'ın Budapeşte'de bir zirve düzenleme önerisini neye dayandırdığı tam olarak bilinmiyor. Zira Moskova'nın son dönemdeki tutumu değişmemişti.
ABD Hava Kuvvetleri, Kaliforniya'daki Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü'nde geliştirme amaçlı bir test sırasında patlamaya yol açmayan bir Minuteman III kıtalararası balistik füzesi fırlattı, 5 Şubat 2020 (AFP)
Washington Post, Wall Street Journal (WSJ) ve diğer bazı ABD gazeteleri tarafından aktarılan sızıntılar doğruysa, ayrıntılarla ve uzun tartışmalarla ilgilenmeyen Trump, daha önce Özel Temsilcisi Steve Witkoff'un başına geldiği gibi Putin'in önerilerini yanlış anladı ve Rubio’nun zirve hazırlıklarına katılması, Rusya'nın gerçek tutumunu ortaya çıkardı. Batı basını, Putin’in Trump’a, Donetsk ve Luhansk'tan oluşan Donbas bölgesi üzerinde tam kontrol sağlaması karşılığında Zaporijya ve Herson bölgelerinin bir kısmını ilke olarak Ukrayna’ya devretmeye hazır olduğunu söylediğini bildirdi. Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan aktardığı analize göre bu öneri, Putin'in Alaska’daki zirvede açıkladığı Rusya’nın taleplerinde bir geri adım ve ‘diplomatik olarak geliştirilebilecek olası esnekliğin’ bir göstergesiydi. Ancak Kremlin, bu sızıntıları derhal yalanladı ve çatışmanın temel nedenlerini ele alan bir anlaşmaya varıldıktan sonra ateşkes için sunduğu toprak talepleri ve öne sürdüğü koşulların geçerliliğini koruduğunu vurguladı.
Rusya’nın inkârına rağmen, Putin'in herhangi bir net taahhüt olmaksızın, sadece bir müzakere taktiği olarak toprak takası fikrini gerçekten önermiş olabileceği ihtimali göz ardı edilemez. Zaporijya ve Herson bölgelerinin devredilmesinin, Rusya’nın savaşının ana stratejik hedeflerinden biri olan, Moskova’nın 2014 yılında ilhak ettiği Kırım Yarımadası ile Rusya toprakları arasında bir kara koridoru oluşturma hedefiyle çelişeceği iyi biliniyor.
Budapeşte’deki zirvenin ertelenmesiyle, ABD’nin uzlaşı çabaları, Alaska zirvesini rayından çıkaran aynı çıkmazı aşmak için yapılan tüm girişimlerin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından, başlangıç noktasına geri döndü. Washington, coğrafi konum Alaska'dan Budapeşte'ye değişmiş olsa da eski hesaplamaların ve pozisyonların tekrarlandığı kapalı bir müzakere ortamıyla karşı karşıya kaldı.
Budapeşte’deki zirvenin yapılamayıp girişimin başarısız olması, diplomatik yolun güç dengelerinin esiri olmaya devam ettiğini ve gelecekteki herhangi bir anlaşmanın ancak tüm taraflar, savaşı sürdürmenin maliyetinin potansiyel kazançlarından daha ağır bastığını fark ettiğinde sonuç vereceğini ortaya koydu.
Füze testleri yapma ve Rosneft ile Lukoil'e yaptırım uygulama kararları, bu hamlenin pozisyonlarında gerçek bir değişiklik mi yoksa sadece siyasi koşulların dayattığı zorunlu bir yeniden konumlanma mı olduğu konusunda soru işaretleri yaratıyor. Budapeşte’deki zirvenin başarısızlığı ve ardından Washington’da yaşanan keskin iç eleştiriler sonrasında Trump, müzakere kanalları yoluyla bir atılım elde edemediği diplomatik başarısızlığını telafi etmek amacıyla, Moskova'ya karşı sert tutumunu gösteren ve Kremlin'e karşı hoşgörülü olduğu yönündeki suçlamaları önleyen pratik adımlarla siyasi dengesini yeniden sağlamaya çalıştı. Yaptırımlar uygulayarak da hem Amerikalılara hem de Avrupa’daki müttefiklerine, ABD’nin halen Rusya'yı caydırmak ve Ukrayna meselesinde inisiyatifi yeniden ele geçirmek için askeri, siyasi ve ekonomik araçları kullanma kapasitesine sahip olduğu mesajını vermek istedi.
Rusya tarafından Kiev’de füze ile hedef alınan bir gıda deposu, 25 Ekim 2024 (AFP)
Öte yandan Trump’ın son hamlelerinin, son birkaç haftadır sergilediği inişli çıkışlı tutumunun bir uzantısı olduğu ve uzlaşı arzusu ile kararlı görünme çabası arasında tereddüt ettiğini ortaya koyduğu da düşünülebilir. Dolayısıyla yaptırımlara başvurmasının stratejik bir değişiklikten çok, Avrupa'nın Trump'ın dayatmaya çalıştığı siyasi rotayı değiştirmeye çalıştığı bir senaryoda, çok taraflı çözüm seçeneğini yeniden canlandırarak ve istenen çözümü şekillendirmede Avrupa'nın rolünün merkezi önemini vurgulayarak, kendisini yeniden konumlandırmak için gerekli bir girişim olduğu anlaşılabilir bir durum.
Açık uçlu sonuçlar ve iç içe geçmiş olasılıklar
Ukrayna'da yaşanan gerilim, Trump ve Putin'in Alaska’da gerçekleştirdikleri zirveden bu yana tırmanmaya devam ediyor. Rusya ordusu ilerleme kaydederek daha fazla toprak işgal etmeyi başardı. Balistik füzeler ve İHA’larla Ukrayna'nın enerji sektörünün çoğunu tahrip ederek halkın günlük hayatını zorlaştırdı ve bazı tavizler verilerek savaşın sona erdirilmesini isteyenlerin sayısını artırdı. Bu durum Avrupa için de maliyeti artırıyor. Bir yandan Ukrayna'ya ekonomik ve askeri destek için ödenecek fatura yükselirken, diğer yandan Ukrayna, savaşın başlamasından bu yana kaçan milyonlarca insanın yanı sıra yüzbinlerce Ukraynalı için de güvenli bir sığınak olarak görülmeye başlıyor.
Budapeşte’deki zirvenin yapılamayıp girişimin başarısız olması, diplomatik yolun güç dengelerinin esiri olmaya devam ettiğini ve gelecekteki herhangi bir anlaşmanın ancak tüm taraflar savaşı sürdürmenin maliyetinin potansiyel kazançlarından daha ağır bastığını fark ettiğinde sonuç vereceğini ortaya koydu. Rusya ve ABD’nin oyalanarak zaman kaybetmedikleri, aksine siyasi, ekonomik ve askeri güçlerini toplayarak ve felaketin eşiğinde oynayarak birbirlerine baskı uygulamaya çalıştıkları açık. Durum ne kadar ciddi olursa olsun Trump'ın başkanlığı döneminde alıştığımız gibi, yeni sürprizlerin yaşanması ihtimali de var. Örneğin, sadece Ukrayna'daki sorunları değil, güvenlik ve Dünya'daki yaşamın devamı ile ilgili sorunları da çözmek için Putin ile yeni bir zirve önerisiyle gelebilir. Çünkü Trump, istenen çözümlerin kendisine gelecek yıl Nobel Barış Ödülü için reddedilmeyecek bir adaylık kartı kazandırmasını umuyor.
*Bu analiz Şarku’l Avsat tarfından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.
Trump, ekonomik baskıların ortasında Wall Street devlerini Beyaz Saray'da akşam yemeğine davet ettihttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5208569-trump-ekonomik-bask%C4%B1lar%C4%B1n-ortas%C4%B1nda-wall-street-devlerini-beyaz-sarayda-ak%C5%9Fam
Trump, ekonomik baskıların ortasında Wall Street devlerini Beyaz Saray'da akşam yemeğine davet etti
Beyaz Saray yakınlarındaki Lafayette Meydanı'nda Andrew Jackson heykelinin kaidesinde çalışan işçiler (Reuters)
ABD Başkanı Donald Trump, JP Morgan, BlackRock ve Goldman Sachs gibi büyük finans kurumlarının CEO'ları da dahil olmak üzere bir grup önde gelen Wall Street liderini dün Beyaz Saray'da özel bir akşam yemeğine davet etti.
Şarku’l Avsat’ın Financial Times'tan aktardığına göre bu hamle, yönetimin ekonomik performansı, özellikle de son seçimlerde önemli bir sorun olarak ortaya çıkan yaşam maliyeti konusunda artan baskı altında olduğu bir dönemde geldi.
ABD Başkanı Donald Trump Oval Ofis'te konuşuyor. (Reuters)
Üst düzey katılım ve hassas zamanlama
Güvenilir kaynaklara göre, akşam yemeğine 12’den fazla üst düzey yönetici ve finans uzmanı katıldı. Bunlar arasında şu isimler yer aldı: JPMorgan CEO’su Jamie Dimon, BlackRock CEO’su Larry Fink, Goldman Sachs CEO’su David Solomon, Blackstone CEO’su Stephen Schwarzman, KKR’ın kurucu ortağı Henry Kravis, milyarder Bill Ackman (Pershing Square), Nasdaq CEO’su Adena Friedman, Intercontinental Exchange CEO’su Jeffrey Sprecher ve New York Borsası Başkanı Lynn Martin.
BlackRock CEO'su Larry Fink, Hong Kong'da düzenlenen Küresel Finans Liderleri Yatırım Zirvesi’ne katıldı. (Reuters)
Bu toplantı, Trump’ın şirket liderleriyle ilişkileri derinleştirme çabasını ve yönetiminin, Amerikan sermaye piyasalarını güçlendirmeyi ve ulusal güvenlik açısından kritik olan yerel tedarik zincirlerini yeniden inşa etmeyi hedefleyen girişimlerini vurguluyor. Bu girişimler, özellikle yerel üretimi genişletmeye ve kilit endüstrileri yeniden konumlandırmaya odaklanıyor.
Ülkenin en büyük bankası JPMorgan, 10 yıl sürecek 1,5 trilyon dolarlık bir yatırım programı açıkladı. Bu program, tedarik zinciri ve üretim, savunma ve uzay, enerji bağımsızlığı ve ileri teknolojiler gibi ABD’nin ulusal güvenliği ve ekonomik dayanıklılığı açısından kritik sektörleri hedefliyor. Bu plan kapsamında banka, özellikle ulusal güvenlik ve ekonomik dayanıklılık açısından stratejik öneme sahip Amerikan şirketlerine doğrudan hisse ve risk sermayesi yatırımları yoluyla 10 milyar dolara kadar yatırım yapacak.
JP Morgan CEO'su Jamie Dimon, Miami'deki Kaseya Center'da düzenlenen Amerikan İş Forumu'nda konuşma yapıyor. (Reuters)
Reuters'a göre, bir Beyaz Saray yetkilisi, Trump'ın finans liderleriyle görüştüğünü doğruladı, ancak davetli listesini teyit etmedi.
Wall Street ile yönetim arasındaki istikrarsız ilişki
Wall Street’in Trump yönetimiyle ilişkisi, kasım seçimlerinden sonra çalkantılı bir seyir izledi. Başlangıçta yöneticiler, özellikle rekabet ve düzenleyici konularda iş dünyasını destekleyen bir yaklaşım benimsenmesini beklerken, maliyet düşürme gibi adımların atılması bu erken iyimserliği azalttı. Trump’ın Fed Başkanı Jerome Powell’a yönelik eleştirileri de merkez bankasının bağımsızlığına bağlılığı konusunda şüpheler yarattı.
Goldman Sachs CEO'su David Solomon, Hong Kong'da düzenlenen Küresel Finans Liderleri Yatırım Zirvesi'nde konuşma yapıyor. (Reuters)
Ancak son dönemde endişeler yatıştı ve üst düzey bankacılar, Trump tarafından atanan düzenleyicilerin sektöre yönelik kuralları gevşetme yönündeki destekleyici açıklamalarından memnuniyet duydu. Bu gelişme, JPMorgan, Goldman Sachs ve Morgan Stanley’nin hisse fiyatlarının dün rekor seviyelere ulaşmasına katkıda bulundu.
Önemli yokluklar ve gergin ortam
Finans sektörünün tüm liderleri akşam yemeğine katılmadı:
- Citigroup CEO'su Jane Fraser, önceden planlanmış bir Asya gezisiyle çakışan programı nedeniyle özür diledi. Fraser'ın daha önce başkanla bir araya gelerek mortgage devleri Freddie Mac ve Fannie Mae'nin özelleştirilmesi planlarını görüştüğünü belirtmekte fayda var.
- Bank of America CEO'su Brian Moynihan akşam yemeğine davet edilmedi. Moynihan, geçmişte başkana bankacılık hizmetleri sunmayı reddettikleri iddiaları nedeniyle bu yılın başlarında Trump'ı kızdıran liderler arasındaydı.
Wall Street yöneticileri, özellikle Beyaz Saray'ın bazı büyük teknoloji gruplarına gümrük vergisi uygulamakla tehdit etmesinin yanı sıra, Paul Weiss hukuk firması ve büyük üniversiteler gibi grupları hedef almasının ardından, başkanı kamuoyunda eleştirmekten çekiniyorlar.
New York Borsası (AP)
Yatırımcılar, bu üst düzey toplantıdan kaynaklanabilecek herhangi bir politika değişikliği veya düzenleyici değişiklikleri yakından takip edecekler. Örneğin, vergi politikaları, finansal düzenlemeler veya ticaret anlaşmalarındaki değişiklikler, belirli sektörlerin veya piyasanın genelinin performansını önemli ölçüde etkileyebilir. Bu görüşmelerin olası sonuçlarını anlayarak, yatırımcılar ortaya çıkan fırsatlardan yararlanmak veya olası riskleri azaltmak için kendilerini daha iyi konumlandırabilirler.
Aynı zamanda gözlemciler, Beyaz Saray'da düzenlenen üst düzey akşam yemeğini, finans sektörünün iktidar koridorlarında devam eden etkisinin bir kanıtı olarak görüyorlar. ABD ekonomisi hassas bir dengeyle karşı karşıya olduğundan, yönetim ekonomik gündemini şekillendirmek için bu şirket liderlerinin uzmanlığından ve görüşlerinden yararlanmaya çalışıyor.
Trump, yönetimi küresel ticaret ortaklarıyla gerilimleri ele alırken ve ekonomik büyümeyi artırmaya çalışırken, son aylarda iş dünyası liderleriyle özel toplantılar düzenledi. Yönetimin daha geniş ekonomik gündemi, yerli üretimi genişletmeye, kilit sektörleri yeniden ülkeye getirmeye ve özel sektör yatırımlarından yararlanarak ABD'nin ileri teknoloji üretimi ve enerji tedarik zincirlerinde konumunu güçlendirmeye odaklanıyor.
لم تشترك بعد
انشئ حساباً خاصاً بك لتحصل على أخبار مخصصة لك ولتتمتع بخاصية حفظ المقالات وتتلقى نشراتنا البريدية المتنوعة
