Afrika’dan Rusya ve Ukrayna arasında barış girişimi

Girişim, Çinli bir temsilcinin savaşa bir çözüm bulmak için çeşitli ülkeleri ziyaret edeceği bir zamanda duyuruldu

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kızıl Meydan'da 9 Mayıs Zafer Günü dolayısıyla bir konuşma yaparken (Sputnik - AP)
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kızıl Meydan'da 9 Mayıs Zafer Günü dolayısıyla bir konuşma yaparken (Sputnik - AP)
TT

Afrika’dan Rusya ve Ukrayna arasında barış girişimi

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kızıl Meydan'da 9 Mayıs Zafer Günü dolayısıyla bir konuşma yaparken (Sputnik - AP)
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kızıl Meydan'da 9 Mayıs Zafer Günü dolayısıyla bir konuşma yaparken (Sputnik - AP)

Afrika kıtası, Ukrayna'daki savaşı sona erdirme çabaları güçlü bir şekilde dahil olurken Çin’in bir barış girişiminde bulunma çabaları bazı taraflarca çekincelerle karşılandı.

Reuters’ın aktardığına göre Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa, dün yaptığı bir açıklamada, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in ve Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’nin anlaşmazlığı çözmek için olası bir barış planını görüşmek üzere bir grup Afrikalı liderle görüşmeyi kabul ettiklerini söyledi. Ramaphosa, barış planının ayrıntılarında değinmezken Ukrayna’nın, herhangi bir barış anlaşmasının görüşülmesi için topraklarındaki tüm Rus güçlerinin geri çekilmesini şart koştuğu biliniyor.

Rusya Devlet Başkanı Putin’in geçtiğimiz salı günü Kremlin'de çekilen bir fotoğrafı (Sputnik - AP)
Rusya Devlet Başkanı Putin’in geçtiğimiz salı günü Kremlin'de çekilen bir fotoğrafı (Sputnik - AP)

Ramaphosa, Singapur Başbakanı Lee Hsien Loong ile Cape Town'da yaptığı ortak basın toplantısında, “İki liderle yaptığım görüşmeler, her ikisinin de Afrikalı liderleri kabul etmeye ve bu çatışmanın nasıl sona erdirilebileceğini tartışmaya hazır olduklarını gösterdi” dedi. Güney Afrika Devlet Başkanı, “Bunun başarılı olma şansı, yapılacak görüşmelere bağlı olacak” diye ekledi.

Güney Afrika Devlet Başkanlığı tarafından yapılan açıklamada, Putin’in ve Zelenskiy'nin Afrika ülkeleri liderlerini Moskova ve Kiev'de ağırlamayı kabul ettikleri belirtildi. Ramaphosa, Senegal, Uganda, Mısır, Kongo Cumhuriyeti ve Zambiya liderleri tarafından desteklenen barış planıyla ilgili açıklamasında, ABD ve İngiltere'nin plana ‘ihtiyalı’ destek verdiklerini ve Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri'nin de girişim hakkında bilgilendirildiğini ifade etti.

Moskova’nın Afrika kıtasındaki en yakın müttefiklerinden biri olan Güney Afrika, Ukrayna’daki savaşta tarafsız olduğunu söylerken BM tarafından savaşla ilgili kararlar onaylanırken çekimser kaldı. Güney Afrika geçtiğimiz hafta, ABD’nin Pretorya Büyükelçisi Reuben Brigety’nin 2022’nin aralık ayında Cape Town yakınlarındaki bir deniz üssünden Rusya bandıralı bir ticaret gemisine silah ve mühimmat yüklendiği yönündeki suçlamalarını da reddetti.

Rusya Devlet Başkanı, 9 Mayıs'ta Moskova'daki Kızıl Meydan'da Nazi Almanya'sına karşı kazanılan zafer kutlamaları sırasında (Sputnik - AP)
Rusya Devlet Başkanı, 9 Mayıs'ta Moskova'daki Kızıl Meydan'da Nazi Almanya'sına karşı kazanılan zafer kutlamaları sırasında (Sputnik - AP)

Rus haber ajansı RIA Novosti, Güney Afrika Devlet Başkanı’nın bir barış girişimi başlatmak amacıyla ‘Afrikalı liderler adına Rusya ve Ukrayna liderleriyle görüştüğünü’ doğruladı. RIA Novosti, Ukrayna’daki çatışmayı çözmek için Afrika destekli barış planının sonucunu tahmin etmenin zor olduğunu da ekledi. Güney Afrika Devlet Başkanı, barış planı girişiminin tarafsız olacağını vurgularken Afrikalı bazı liderlerin, bölgenin Ukrayna’daki anlaşmazlığın çözümüne katkı sağlayacak bir girişimde bulunması gerektiği görüşünü dile getirdiklerini belirtti.

Basın, Güney Afrika Devlet Başkanı’nın Afrikalı liderle yaptığı telefon görüşmelerle Güney Afrika’nın öncülüğünde bir barış girişimi başlatmış olabileceğine ve şu an ikili görüşmeler için Moskova'da bulunan Güney Afrika Genelkurmay Başkanı Korgeneral Lawrence Mbatha’nın bazı görüşmelerde bulunduğuna işaret etti. Genelkurmay Başkanı Korgeneral Mbatha, Rusya’da askeri okulları ziyaret ederken bu ziyaretler sırasında Rus yetkililerle görüşüyor. Basında yer alan haberlerde, Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Afrika kıtasındaki ve kıta dışındaki çeşitli ülkelerle ikili askeri ilişkilere sahip olduğu ve Güney Afrika Genelkurmay Başkanı'nın Rusya ziyaretinin önceden planlandığı belirtildi.

Dün Rusya'nın Kiev'e düzenlediği bombardıman sonrası çıkan yangını söndürmeye çalışan bir itfaiye eri (Kiev Acil Servisleri - Reuters)
Dün Rusya'nın Kiev'e düzenlediği bombardıman sonrası çıkan yangını söndürmeye çalışan bir itfaiye eri (Kiev Acil Servisleri - Reuters)

Kremlin tarafından geçtiğimiz cuma günü yapılan açıklamada, Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Güney Afrikalı mevkidaşı ile telefon görüşmesi yaptığı ve Rus liderin, telefon görüşmesi sırasında Afrikalı bazı liderlerin Ukrayna’daki anlaşmazlığa çözüm olasılıklarını görüşmek üzere bir araya gelme düşüncesini desteklediği bildirildi. Açıklamaya göre Devlet Başkanı Putin, ‘Moskova’nın diplomatik çalışmalara asla karşı olmadığını’ söyledi.

Afrika’nın barış girişimi planının ayrıntıları ve kıta ülkelerinin planı çatışan taraflara sunmak için belirli fikirler formüle edip etmedikleri henüz bilinmezken bu adım, Pekin’in aylar önce duyurduğu barış girişimini desteklemek için Çin'in harekete geçtiği bir zamana denk geldi. Çin’in girişimi, tamamı genel temel ilkeler etrafında dönen 12 maddeden oluşurken, Batılı ülkeler girişimi ‘çatışmayı sona erdirmek için belirli ve pratik fikirler içermediği’ gerekçesiyle eleştirmişti.

Pekin, tüm bu eleştirilere rağmen aktif adımlar atmaya devam etti. Çin'in Avrasya İşlerinden Sorumlu Özel Temsilcisi Li Hui, pazartesi günü çeşitli ülkeleri kapsayan bir ziyaret turuna başladığı duyuruldu. Li’nin ziyaretinin Kiev’den başlaması ve Çin'in Ukrayna krizine ‘siyasi bir çözüm’ bulmayı amaçladığını açıkladığı girişim çerçevesinde Ukrayna ve Rusya'nın yanı sıra Polonya, Fransa ve Almanya gibi diğer Avrupa ülkelerine gitmesi bekleniyor.

İzlanda'nın başkenti Reykjavik’te dün başlayan Avrupa Konseyi 4. Zirvesi sırasında Avrupa Birliği (AB) bayrakları arasına Ukrayna bayrağı çekildi (EPA)
İzlanda'nın başkenti Reykjavik’te dün başlayan Avrupa Konseyi 4. Zirvesi sırasında Avrupa Birliği (AB) bayrakları arasına Ukrayna bayrağı çekildi (EPA)

Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, yaptığı bir açıklamada, “Ziyaret, Çin'in barış görüşmelerini ilerletme çabalarının bir kanıtıdır ve Çin'in barışa sıkı sıkıya bağlı olduğunun tam bir göstergesidir” ifadelerini kullandı.

Savaşın başlamasından bu yana Ukrayna'yı ziyaret edecek en üst düzey Çinli yetkili olacak olan Li’nin ziyaretinden haftalar önce nisan ayı ortalarında Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Ukraynalı mevkidaşı Vladimir Zelenskiy ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirmişti. Zelenskiy, görüşmeyi ‘uzun ve verimli’ olarak nitelendirirken, Şi, Çin'in barışı yapmaya çalışacağını vurguladı.

Ukrayna tarafından pazartesi günü Çernihiv bölgesinde gerçekleştirilen askeri tatbikattan bir kare (Reuters)
Ukrayna tarafından pazartesi günü Çernihiv bölgesinde gerçekleştirilen askeri tatbikattan bir kare (Reuters)

Batı her ne kadar Pekin’in savaşı sona erdirmeye yönelik önerilerini şüpheyle karşılansa da Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen başta olmak üzere Avrupalı ​​ birçok lider, geçtiğimiz Mart ayından bu yana Pekin’e yaptıkları çok sayıda ziyaret sırasında Çin Devlet Başkanı Şi'ye Zelenskiy ile görüşmesi ve Moskova'nın eylemlerini dizginlemede daha aktif rol alması çağrısında bulundular.



Kremlin, sadece Ukrayna meselesine odaklanmayan kapsamlı bir Rus-Amerikan zirvesi istiyor

Türk Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İstanbul'da Rus-Ukrayna müzakerelerine başkanlık ediyor (Reuters)
Türk Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İstanbul'da Rus-Ukrayna müzakerelerine başkanlık ediyor (Reuters)
TT

Kremlin, sadece Ukrayna meselesine odaklanmayan kapsamlı bir Rus-Amerikan zirvesi istiyor

Türk Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İstanbul'da Rus-Ukrayna müzakerelerine başkanlık ediyor (Reuters)
Türk Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İstanbul'da Rus-Ukrayna müzakerelerine başkanlık ediyor (Reuters)

Moskova ve Washington arasında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ABD Başkanı Donald Trump'un bir araya gelmesi gerektiğine dair karşılıklı açıklamalar, Rusya ile Ukrayna arasında İstanbul'da doğrudan müzakerelerin başlamasıyla birlikte büyük ilgi gördü. İki tarafın öncelikleri arasında büyük farklılıklar göze çarptı. Trump, “Ukrayna'daki barış sürecini ilerletecek” hızlı bir toplantının önemine vurgu yaparken, Kremlin “masadaki tüm konuları, Ukrayna'daki durum da dahil olmak üzere, ele alacak kapsamlı bir zirve için hazırlıkların ve titiz çalışmaların başlatılması” gerektiğini vurguladı.

Moskova, 3 yıl sonra yapılan ilk müzakere turunda büyük bir ilerleme beklentisi konusunda temkinli davranırken, “uzlaşma mekanizması” belgeleri hazırladığını doğruladı, ancak Kiev'in niyetinden şüphe duyduğunu ve Ukrayna ile Avrupa'daki müttefiklerinin davranışlarının “öngörülemez” olduğunu söyledi.

gthyjucd
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan (ortada), 2022'de İstanbul'da yapılan görüşmeler öncesinde Rus ve Ukrayna heyetlerini karşılarken (AP)

Kremlin, Trump'un Putin ile acil bir toplantı çağrısına hızlı yanıt verdi. ABD Başkanı, Birleşik Arap Emirlikleri ziyareti sırasında gazetecilere, Putin ile beklenen toplantı ayarlandığı anda “iki ila üç hafta içinde dünyanın daha güvenli bir yer haline geleceğine” inandığını söyledi.

Cuma günü, mümkün olan en kısa sürede Rus cumhurbaşkanı ile doğrudan görüşmeler yapmaya çalıştığını belirterek, Putin'i yakında arayabileceğini ifade eden Putin, “Bunu yapmanın zamanının geldiğini düşünüyorum. O ve ben bir araya geleceğiz ve bence sorunu çözeceğiz ya da çözemeyebiliriz. En azından öğrenmiş olacağız, çözemezsek de çok ilginç olacak" dedi.

 Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in sözcüsü Dmitry Peskov, ”Bu tür toplantılar geniş çaplı hazırlık ve titiz bir çalışma gerektirir" dedi. Taraflar arasındaki görüş ayrılığı, uzun zamandır beklenen zirveden beklenen hedefler konusunda olduğu anlaşılıyor. Trump Ukrayna ve güvenlik konularına odaklanırken, Kremlin zirvenin kapsamlı olması ve tarafların gündemindeki tüm konuları ele alması gerektiğini savundu.

Peskov, “Böyle bir toplantı kesinlikle gerekli. Ancak böyle bir zirve için iyi bir hazırlık yapılmalı ve somut sonuçlar alınmalı. Zirveye her zaman uzmanlar düzeyinde müzakereler ve istişareler ile uzun ve yoğun hazırlıklar eşlik eder, özellikle de Rusya ve ABD başkanları arasında bir zirve toplantısı söz konusu olduğunda. İki başkanın kişisel görüşmesi, hem ikili ilişkiler açısından hem de uluslararası meseleler ve bölgesel sorunlar, tabii ki Ukrayna krizi de dahil olmak üzere, en üst düzeyde ciddi bir tartışma ve görüşme açısından gereklidir” dedi.

Peskov, Avrupa'nın güvenliği konusuna da değinerek, Avrupa kıtasının stratejik istikrarıyla ilgili meselelerin bir an önce tartışılmaya başlanması gerektiğini söyledi.

Moskova, müzakere hatlarını ayırmak amacıyla Avrupa taraflarının İstanbul müzakerelerine katılmasını reddetmişti. Moskova'ya göre, İstanbul müzakereleri Ukrayna'da bir çözüm mekanizması oluşturmayı amaçlarken, Avrupa'nın güvenliği konusundaki tartışmalar, Moskova'nın Batı ile ilişkilerinin temellerinin belirlenmesi ile bağlantılı, bağımsız bir müzakere süreci gerektiriyor. Peskov, şu anda askıya alınmış olan Rusya-NATO Konseyi'nin yeniden çalışmaya başlamasının olasılığıyla ilgili bir soruya yanıt olarak, “Güvenlikle ve Avrupa kıtasındaki istikrar süreciyle ilgili tüm konuların en kısa sürede tartışılması gerekiyor” dedi.

fghyju
Türk Dışişleri Bakanı Hakan Fidan (sağda) İstanbul'da Rus müzakere heyeti başkanı Vladimir Medinsky ile bir araya geldi (Reuters)

Bloomberg ajansının bir kaynağa dayandırdığı habere göre ABD'nin Ukrayna'daki çatışmayı çözmek için Rusya ve NATO Konseyi'nin yeniden faaliyete geçmesi önerisini tamamladı.

Öte yandan, Rusya Dışişleri Bakanlığı Özel Temsilcisi Rodion Mironov, Trump'ın Ukrayna'daki uzlaşma sürecine doğrudan müdahalesinin önemini azalttı. Kiev rejiminin ihlalleri ve suçları dosyasından sorumlu büyükelçi, Moskova'nın ABD yönetiminin Ukrayna'daki çatışmayı barışçıl bir şekilde çözme arzusunu yüksek takdirle karşıladığını, ancak ayrıntılara, pratik yaklaşımlara, ciddi ve kararlı çalışmaya ihtiyaç duyduğunu ve bu çalışmaya hazır olduğunu belirtti.

Büyükelçi, ABD'nin son birkaç ay içinde Rusya'ya karşı tutumunu kökten değiştirdiğini ve siyasi bir çözüm arzusunu vurgulayarak, bu arzuyu elbette çok takdir ettiklerini, ancak Trump'ın kişisel müdahalesinin bu aşamada gerekli olmadığınıda ifade etti.

ABD başkanının “o olmadan hiçbir şey başaramayız” şeklindeki açıklamasına ise bu müzakereler Trump'un katılımı olmadan da yürütülebilir, Trump'un kişisel katılımı doğal olarak beklenmiyordu, çünkü bu bir Rus girişimi” şeklinde yorumladı. Özel Temsilcisi Rodion Mironov, "Bu, ortak bir tutum oluşturmak, uzlaşma seçenekleri bulmak, bunları sınıflandırmak, kağıda dökmek ve projeler haline getirmek için yapılması gereken iş müzakereleridir. 2022'deki önceki müzakere turunda olduğu gibi, tarafların baş harfleriyle imzaladıkları belirli bir belge ortaya çıktı; bu nedenle, müzakere ekipleri şu anda bu görevi yerine getirmek için çağrıldı" şeklinde konuştu.

dfgthy
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy'nin birleştirilmiş fotoğrafı (AFP)

Aynı zamanda, büyükelçi, ABD'nin Kiev rejimi üzerindeki etkisinin küçümsenemeyeceğini vurguladı. Bu nedenle, Miroşnik'e göre, Washington'un Ukrayna'ya barışçıl çözüm seçenekleri araması için baskı yapmaya devam etmesi faydalı olacaktır.

Kapalı kapılar ardında süren müzakerelerin gidişatı hakkında Miroşnik, Moskova'nın sunduğu önerilerle ilgili bazı ayrıntıları açıkladı. İstanbul'daki Rus ve Ukrayna müzakere gruplarının Ukrayna'daki çatışmayı çözmek için bir mekanizma bulma şansı olduğunu söyledi.

Ukraynalı bir yetkili, Fransız haber ajansı AFP'ye verdiği demeçte, Rusya'nın İstanbul'daki görüşmelerde Ukrayna'ya “kabul edilemez” taleplerde bulunduğunu ve bu taleplerin Kiev'in daha fazla toprak vermesini de içerdiğini söyledi. Yetkili, “Rus heyet üyeleri, toplantı öncesinde görüşülenlerin ötesine geçen kabul edilemez talepler sundu” dedi. Bu talepler arasında ateşkes anlaşmasına varılması için Ukrayna'nın kontrolündeki geniş toprakların Ukrayna güçleri tarafından boşaltılması da yer alıyor. Kaynak, bu taleplerin “kabul edilemez” olduğunu ve müzakereleri rayından çıkarmayı amaçladığını belirtti.

Ukraynalı bir yetkili, “İlk aşamayı geçmeliyiz, yani barış için bir anlaşmaya varmalıyız, yani uzlaşma mekanizmasını oluşturmalıyız ve her iki tarafta oluşturulan gruplar bunu yapmaya tamamen muktedir” dedi.

Kaynaklar müzakere ekiplerinin Rusya ve Ukrayna'nın kabul edebileceği ve uluslararası toplumun da kabul edeceği bir model geliştirebileceklerini söyledi. Rus yetkili, "Moskova İstanbul'da müzakereleri düzenlemek için elinden geleni yaptı. Tartışmaya sunulan belgeler çerçevesinde somut öneriler içeren metinler sunduk, ancak sorumsuz, tutarsız ve öngörülemez bir rakibin davranışlarından ve tutumundan sorumlu tutulamayız. Kiev'in Rusya ile Ukrayna arasında İstanbul'da düzenlenen barış görüşmelerini bir tür tiyatro gösterisine dönüştürmeye çalıştığını, ancak başarısız oldu” dedi.

Miroşnik, ülkesinin ateşkesin geçici olarak durdurulmasını reddettiğini yineledi ve Avrupa'nın 30 günlük ateşkes önerisinin Kiev'e yeniden silahlanma ve yeni bir tırmanışa geçme imkanı vereceğini, bunun barışa doğru bir adım olmadığını söyledi.

Miroşnik, “Ukrayna tarafının ateşkesin sadece konumlarını daha da güçlendirmek, siperler inşa etmek, silahlanmak, kuvvetlerini ve kaynaklarını yeniden toplamak vb. için gerekli olduğunu açıkça anlıyoruz. Yani bir ay içinde yeni bir tırmanışa geçmek için. Bu adımın uzlaşma yönünde değil, tam tersi yönde olduğu açıktır” şeklinde konuştu.