ABD’li uzmanlar yeni dönemde bağımsız Türk dış politikasının devam etmesini bekliyorhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/t%C3%BCrkiye/4358416-abd%E2%80%99li-uzmanlar-yeni-d%C3%B6nemde-ba%C4%9F%C4%B1ms%C4%B1z-t%C3%BCrk-d%C4%B1%C5%9F-politikas%C4%B1n%C4%B1n-devam-etmesini
ABD’li uzmanlar yeni dönemde bağımsız Türk dış politikasının devam etmesini bekliyor
ABD'nin eski DEAŞ ile Mücadele Özel Temsilcisi Jeffrey, ABD Başkanı Biden’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayarak tebrik etmesini, "ilişkileri tamir etmek için büyük bir adım" şeklinde yorumladı
ABD’li uzmanlar yeni dönemde bağımsız Türk dış politikasının devam etmesini bekliyor
Fotoğraf: Reuters
ABD'nin eski DEAŞ ile Mücadele Özel Temsilcisi James Jeffrey, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın önümüzdeki dönemde bağımsız dış politika izlemeye devam etmesini beklediğini, Türkiye’nin büyüklüğü ve kabiliyetleri dikkate alındığında bunun rasyonel bir tercih olduğunu söyledi.
Atlantik Konseyinin düzenlediği panelde, seçim sonrası yeni dönemde Türk-Amerikan ilişkileri ve Türkiye dış politikası masaya yatırıldı.
Panele, eski Büyükelçi Jeffrey’nin yanı sıra Atlantik Konseyi uzmanlarından Rich Outzen ve Brenda Shaffer konuşmacı olarak katıldı.
Türkiye’nin yeni dönemde dış politikası ve ABD ile ilişkileri üzerine değerlendirmelerde bulunan Jeffrey, Washington ile Ankara arasındaki ilişkilerin iyileşmesini beklediğini söyledi.
İki ülke ilişkilerinin geçen yıla nazaran zaten belirli ölçüde iyileştiğine işaret eden Jeffrey, ABD Başkanı Joe Biden’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayarak tebrik etmesinin "ilişkileri tamir etmek için büyük bir adım" olduğunu söyledi.
Jeffrey, ABD ve İngiltere dışında NATO içerisinde Rusya’nın Ukrayna’daki savaşını en çok zora sokan ülkenin Türkiye olduğunu dile getirdi.
ABD’de bazılarının Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğini onaylamaya yakın olduğunu iddia ettiklerine de değinen Jeffreey, “Onun (Erdoğan) bu hafta ne yapacağı konusunda zerre fikrim yok.” diyerek, bu söylentilerin iddiadan öteye geçmediğini ifade etti.
Jeffrey, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iktidarda bulunduğu süre zarfında, özellikle de 2009-2010 yıllarında Batı ülkeleri ile yakın ilişkiler gözettiğini, ilk kez bir Türk liderin Kıbrıs konusunda anlaşmaya hazır olduğunu, Avrupa Birliği'ne (AB) girme konusunda reformlar yaptığını ancak Kıbrıs konusundaki Annan Planı'nın Rumlar tarafından geri çevrildiğini, AB içerisinde de bazı ülkelerin Türkiye’yi üye olarak istemediğini söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çabalarının karşılıksız kaldığını ifade eden Jeffrey, “Dolayısıyla (dış politikada) bağımsız hareket etmeye devam edecek ve bu ülkenin büyüklüğü, kabiliyetleri dikkate alındığına bu, rasyonel bir karardır.” diye konuştu.
Yunanistan ile Türkiye arasındaki gerilimlere da değinen Jeffrey, Türkiye’ye takıntılı olmanın Yunan dış politikasının ana unsurlarından biri olduğunu ifade ederek, “Düşmanlıklar ve rahatsızlıklar ne olursa olsun Türklerin Yunanistan konusunda bir takıntısı söz konusu değil. Onların çok daha büyük meseleleri var.” dedi
Jeffrey, ABD yönetiminin Suriye’de terör örgütü YPG/PKK ile ilişkilerine de dikkat etmesinin gerekli olduğunu belirtti.
F-16 alımı ile İsveç’in NATO üyeliğini bağdaştırmak talihsizlik
Atlantik Konseyi uzmanı Outzen de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeni dönemde Batı ile Batı dışındaki ilişkilerinde denge gözeteceğini kaydetti.
Erdoğan’ın her zaman çok eksenli bir yaklaşımı benimsediğini dile getiren Outzen, “Dış politikada yüzde 51 oranında Batı'ya yüzde 49 oranından da diğer portföylere yatırım yapıyor. Bunun bir başarı olduğunu hissediyor ve devam ettirecek.” değerlendirmesinde bulundu.
Outzen, ABD’nin Türkiye’nin F-16 alım talebi ile İsveç’in NATO üyeliğinin onaylanması sürecini bağdaştırmasını da eleştirdi.
İki konuyu bağdaştırmanın “talihsizlik" olduğuna vurgu yapan ABD’li uzman, Türkiye’nin bunu kabul etmeyip başka seçeneklere bakabileceğini söyledi.
Outzen, “İki konuyu doğrudan bağdaştırmak bu anlaşmayı yapacak herkesin kabiliyet ve kredibilitesinin altını oyacak.” ifadelerini kullandı.
Enerji alanında 3 yılda kaydedilen gelişmeler sıra dışı
Atlantik Konseyi uzmanı Shaffer ise Türkiye’nin Karadeniz’de doğal gaz keşfetmesi ve işletmesine ilişkin, “Son üç yıldaki gelişmelerin hızına bakılırsa keşiften işletmeye bu endüstride sıra dışı bir şey.” dedi.
Çıkarılan gazın iç piyasaya veya dış piyasaya gitmesinin öneminin olmadığını belirten Shaffer, bu altyapıyı hazırlama hızının takdire şayan olduğunu kaydetti.
Türkiye, İsrail ve Suriye'de uzlaşı arayışıhttps://turkish.aawsat.com/arap-d%C3%BCnyasi/5130934-t%C3%BCrkiye-i%CC%87srail-ve-suriyede-uzla%C5%9F%C4%B1-aray%C4%B1%C5%9F%C4%B1
Türkiye-İsrail çatışmaları gerginliğin ötesinde, askeri çatışmanın gerisinde (AFP)
İsmail Derviş
ABD Başkanı Donald Trump'ın Ankara ile Tel Aviv arasında Suriye ile ilgili yaşanan gerilime ilişkin açıklamaları, başta İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu olmak üzere herkesi şaşırttı. Netanyahu’ya Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yakın bir ilişkisi olduğunu söyleyen Trump, Netanyahu’nun makul olması gerektiğini belirterek, “Türkiye ile bir problemin varsa bunu çözebilirim” dedi.
Trump'ın bu ifadeleri, ABD için İsrail'in aşılamayacak bir kırmızı çizgi olması ve tüm dünyanın ABD tarafından İsrail’e Gazze Şeridi ve Lübnan'a karşı savaşında verilen sarsılmaz desteğe tanıklık etmesinden dolayı şaşırtıcıydı. Ancak mesele Türkiye ile olası bir çatışmaya ilişkin endişelere geldiğinde, Türkiye Washington'ın bölgedeki en önemli müttefiklerinden biri olduğundan olay başka bir boyut kazandı.
Türkiye ve İsrail arasındaki anlaşmazlıklara rağmen, Ankara ve Tel Aviv arasında diplomasi dilinin hâkim olduğu stratejik ve tarihi ilişki, gerginliğin azaltılmasına ve muhtemelen bir anlaşmaya varılmasına katkıda bulunabilir.
Çatışmaları önleyecek bir anlaşmaya varılması
Suriyeli bir kaynak Independent Arabia'ya yaptığı açıklamada: “Şu an bir anlaşmadan söz ediliyor, ancak bu anlaşma bir ayrılma anlaşması değil, bir çatışmasızlık anlaşması. Çünkü aslında Türkiye ile İsrail arasında Suriye'de bir çatışma yok, başka bir deyişle anlaşma, Suriye hava sahasında bir İsrail uçağı varsa, gideceği yerin bildirilmesi için sınırların çizilmesini öngörüyor” ifadelerini kullandı.
Ankara ve Tel Aviv arasında, iki taraf arasında olası çatışmaların önlenmesini ve Suriye'nin orta kesimlerinde Türkiye’nin askeri üsler kurmasını garanti altına alan bir anlaşma imzalanabilir (AFP)
Suriyeli kaynak, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Genel olarak Suriye arenasında bir tür dengeye ihtiyaç var. Türkiye mevcut politikalarını sürdürerek İsrail'in Suriye topraklarını işgal etme girişimini engelleyebilir. Bunun için Şam ve Ankara hükümetleri arasında resmi bir anlaşma var. Bu da bunun her iki ülkenin de ortak çıkarına olduğu anlamına geliyor. İsrail ile Suriye'nin kuzeydoğusunda Türkiye'nin ulusal güvenliğini tehdit eden silahlı gruplar arasında doğrudan bir temas olması halinde, Türkler de onların ulusal güvenliklerini etkileyecektir.”
Suriyelilerin Türkiye'ye güveni
Şarku'l Avsat'ın Indepenedent Arabia'dan aktardığına göre Birleşmiş Milletler (BM) Koordinatörü Ammar Ebu Halava yaptığı özel açıklamada, “Bugün Suriyeliler olarak Türkiye'nin siyasi diplomasisine güvenmemize bir engel yok. Çünkü Türkiye Suriye halkının isteklerini boşa çıkarmadı. Türkiye ister yardım elini uzatarak ya da sınırlarının istikrarını koruyarak olsun Suriye halkına karşı herhangi bir olumsuz davranışta bulunmadı. Türkiye de istikrarlı bir ülkedir ve Suriye'nin egemenliğinden ödün vermediği sürece Suriyeliler olarak bizim için uygun olan her türlü anlaşmaya açığız” ifadelerini kullandı.
Gelecekte bir çatışma yok
Öte yandan Türkiye ile İsrail arasında Suriye'de gelecekte bir çatışma yaşanmayacağını vurgulayan gazeteci yazar ve siyaset uzmanı Firas Rıdvanoğlu şunları söyledi:
“Suriye'de Türkiye ile İsrail arasında gelecekte bir çatışma olmayacak. ABD’nin, bizzat Başkan Trump’ın İsrail'den Türkiye ile bir çözüm bulmasını istediğinde ortaya koyduğu tutumuna tanık olduk. Trump’ın bu açıklamaları, İsrail'in Suriye dosyasında Türkiye'ye karşı duruşunun ABD tarafından reddedildiğinin bir göstergesidir. Çünkü Suriye dosyasında yapılacak herhangi bir hata büyük bir savaşa yol açabilir. Suriye'deki durum, Lübnan'ın güneyinde duruma benzemez. Zira Hizbullah bölgesel olarak desteklenmiyor olabilir, ancak Şam bölgede önemli bir düğüm noktası olduğundan Suriye'deki durum farklı. Bu yüzden ABD, İsrail'in iddialarını reddetti.”
İstikrar arayışı
Rıdvanoğlu, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Türkiye’nin Suriye’de kurmak istediği askeri üslere gelince, Türkiye bu üsleri nereye kuracağını İsrail'in isteklerine göre değil, kendine nasıl uygun geliyorsa ona göre seçecektir. Türkiye’nin bu üsleri Suriye'nin kuzeyi, güneyi, batısı ve doğusundaki tüm sınırlarını gözetlemek amacıyla Suriye'nin merkezinde kuracağı tahmin ediliyor. Öte yandan Suriye hükümeti İsrail ile bir çatışma istemiyor. Türkiye ile İsrail arasında da Suriye’de bir çatışma yaşanmasını istemiyor. Suriye açıkça istikrar istediği ve İsrail’in de bu istikrara hizmet etmek için ne yapması gerekiyorsa onu yapması gerektiği mesajını veriyor.
Güvenlik koordinasyonu
Türkiye ile İsrail arasında güvenlik alanında kesinlikle bir koordinasyon olduğuna ve bu koordinasyonun herkes için en iyisi olduğuna inanan Rıdvanoğlu, “İsrail'in Türk hükümeti aracılığıyla Suriye'ye mesajlar göndermesi mümkün olduğu gibi Suriye'nin de Türkler aracılığıyla İsrail'e mesajlar göndermesi mümkün. Ancak Türkiye’nin Suriye'deki askeri varlığına ilişkin karar, Ankara ve Şam arasında alınması gereken ortak bir karardır ve akıllıca alınmalıdır. Genel olarak uluslararası toplum, ABD ve Avrupa, Suriye'de istikrarın sağlanması yönünde bir eğilim gösteriyor” şeklinde konuştu.
Karşı karşıya gelme korkusu
Suriyeli akademisyen ve araştırmacı Abdurrahman en-Nayif, Independent Arabia’ya yaptığı özel açıklamada, Türkiye ve İsrail arasında Suriye'de yaşanan gerilimin her geçen gün arttığını ve Suriye'nin bir kez daha askeri çatışmaya sürüklenme korkusuyla uluslararası bir rekabet alanı haline geldiğini söyledi. Bu durumun İsrail'in güneydeki kara harekâtından Suriye'nin derinliklerindeki hava saldırılarına kadar uzanan ve Türkiye'nin Suriyelilerin acı çekmeye devam etmelerine neden olacağını ve ülkede istikrarın sağlanmasını engelleyeceğini düşündüğü provokatif hamlelerinden kaynaklandığını ifade eden Nayif, “Türkiye için Suriye'nin istikrara kavuşması kendi çıkarına, zira bu kendi sorunlarının bir kısmını çözecek. Ancak Ankara ile Tel Aviv arasında askeri bir çatışma yaşanmayacak. Çünkü Türkiye bölgesel bir güç ve NATO üyesi. İsrail ise provokasyon tutkusuyla mümkün olduğunca çok şey kazanmayı amaçlıyor” yorumunda bulundu.
Gözlemciler Türkiye'nin Suriye dosyasındaki en önemli aktörlerden biri olduğunda hemfikir (AFP)
İsrail'in düzenlediği saldırıların Türkiye'ye açık bir mesaj vermeyi amaçladığını düşünen Nayif’e göre bu saldırılar bölgesel barışı tehdit ediyor ve terörizmi körüklüyor. Ankara ise Suriye'nin istikrara kavuşmasını istiyor. Çünkü Suriye, özellikle Kürt meselesinde Türkiye'nin istikrarı için kilit bir faktör. Dolayısıyla Suriyeliler anlayış göstermeli, çünkü Suriye tükenmiş durumda.
Siyasette ticaret
Harmoon Araştırmalar Merkezi'nde araştırmacı olan Muhammed es-Sukkari, Beşşar Esed rejiminin düşmesi ve Şam’da yeni bir yönetimin kurulmasının Suriye dosyasındaki bölgesel aktörlerin değişmesine ve dönüşmesine katkıda bulunduğunu söyledi. Belki de en önemli değişikliklerden birinin Birinci Dünya Savaşı'ndan bu yana türünün ilk örneği olan İsrail ile Türkiye’nin coğrafi olarak yakınlaşması olduğunu vurgulayan Sukkari, “İsrail'in sadece çıkarları değil, Washington'daki siyasi itibarı da dahil olmak üzere çeşitli endişeleri var. Dosyayla ilgili güç dengelerini yeniden çizen bu itibar, siyaseti ticarete benzer bir durum olarak gören Trump'ın yaklaşımını etkileyebilir ve Suriye dosyasında İsrail ve Türkiye de dahil olmak üzere ittifaklarını geleneksel politikalardan uzaklaşarak bölgesel değişkenleri maksimize eden etkileşimli politikalara doğru yeniden formüle etmesine neden olabilir” değerlendirmesinde bulundu.
Trump'ın son açıklamalarının İsrail'in artık Suriye'deki tek güç olmadığının ve Türkiye'nin Suriye içindeki ağırlığını arttırarak yeni angajman kuralları çizebileceğine dair işaretler taşıdığına dikkati çeken Sukkari, “Ancak bu kez durum sadece İsrail'in değil, Türkiye'nin de işine geliyor. Bu da iki tarafı çatışmak yerine koordinasyon kurmaya itiyor. Washington'ın Suriye'de İsrail ve Türkiye arasındaki angajman kuralları meselesini çözmek istediğine ve Trump'ın yeni politikasına (bölgede barış) hizmet etmediği için yeni bir savaşa sürüklenmek istemediğine inanıyorum. Tüm bu gerçekler, ABD'nin arabuluculuğuyla Suriye meselesinde ve İsrail ile Türkiye’nin yeni varlığının niteliği konusunda siyasi bir anlaşmaya varma olasılığının arttığını gösteriyor. Mümkün olan en yüksek kazanımları elde edebilecek gerilimin sürekli tırmandırılması bağlamı dışında arabuluculuk dosyası çözüme kavuşturulmadan kuralların belirlenmesi zor olabilir. Türkiye'nin şüphesiz Suriye'nin orta kesimlerinde askeri üsler kurmaktan ziyade Şam ile Türkiye'nin nüfuzunu arttıracak bir ortak savunma anlaşması imzalamayı istiyor” ifadelerini kullandı.
Diğer oyuncular
Öte yandan siyasi uzman Nureddin el-Baba, Suriye'de Türkiye ile İsrail arasında tansiyonun düşeceğini ve öngörülebilir bir gelecekte bir çatışmaya dönüşmeyeceğini düşünüyor. Türkiye’nin Suriye'de askeri üsler kurmasının Türkiye ile İsrail arasında değil, Suriye ile Türkiye arasında bir anlaşmanın yapılmasını gerektirdiğini ifade eden Baba, “Temelde iki taraf arasında bir anlaşma imzalanana kadar iki taraf arasında bir çatışma yok ve her iki taraf da gelecekte çatışma niyetinde değil” değerlendirmesinde bulundu.
Suriye ve İsrail arasında Türkiye'den daha fazla arabuluculuk yapabilecek taraflar olduğunu söyleyen Baba, bu tarafların kimler olduğunu söylemekten kaçındı.
Türk akademisyen ve siyasi uzman Tuşkan Tarık, Ankara ile Tel Aviv arasında olası çatışmaların önlenmesini ve Türkiye tarafından Suriye'nin orta kesimlerinde askeri üsler kurulmasını garanti altına alan bir anlaşma imzalanmasının mümkün olduğunu söyledi. Türkiye ve İsrail arasında Suriye konusunda koordinasyon olduğuna dikkat çeken Tarık, Türkiye'nin Suriye ve İsrail arasında arabulucu rolü oynayabileceğini belirtti.
Türkiye'nin Suriye dosyasındaki en önemli aktörlerden biri olduğu, Şam'ın Türkiye'nin ülkedeki rolünden memnuniyet duyduğu, Türkiye ile stratejik bir ittifak kurmak istediği konusunda hemfikir olan gözlemciler, Ankara ve Tel Aviv arasında doğrudan askeri bir çatışma olmayacağını ve silahların başaramadığını diplomatik yollarla başarabileceklerini vurguladılar.
