Yangın çıkarıcı ‘ejderha dronları’ Rusya-Ukrayna savaşına giriyor

Doğu Ukrayna: Marc Santora*

Rus askerleri Ukrayna siperlerine girmeye hazırlanmak için ağaç hatlarının yoğun örtüsünü kullandıklarından, bu yaygın ve can sıkıcı bir sorundu. Dovbush Hornets olarak bilinen 68’inci Jaeger Tugayı'nın insansız hava aracı (İHA) bölüğünün komutanı 30 yaşındaki Yüzbaşı Vyacheslav geçen ay verdiği bir röportajda, “Onları dışarı çıkarmak ve yok etmek için çok fazla kaynak kullandık. Ama bunu başaramadık”dedi. Bu yüzden yeni bir silaha modern bir dokunuş yaparak dronlara yangın çıkarıcı termit sprey kutuları taktılar ve 4,400 Fahrenheit derecede (2426,7°C) yanan erimiş metal püskürtebilen bir silah geliştirdiler. Bu İHA’lara ‘ejderha dronları’ adını verdiler.

Ukraynalı askerler Donetsk'teki cephe hattı yakınlarında İHA fırlatırken (Reuters)

Bir asır önce demiryolu raylarını kaynaklamak için geliştirilen termit, alüminyum ve demir oksitten oluşan bir karışımdır. Tutuştuğunda, söndürülmesini neredeyse imkânsız hale getiren kendi kendini sürdüren bir reaksiyon üretir. Bu yöntem her iki dünya savaşında da yıkıcı bir etki yaratmak için kullanılmıştır. Söz konusu madde, Ukrayna'da öncelikle top mermileri ve el bombaları ile kullanıldı.

Şimdi ise Rus savunma mevzileri üzerinde gezinen İHA’lara takılıyor ve düşmeden önce düşmanın üzerine yanan metal yağdırıyor. Alevler Rus güçlerinin siper olarak kullandığı bitki örtüsünü tutuşturup yakarak, onları ve ekipmanlarını doğrudan saldırıya maruz bırakıyor.

Ejderha dronları savaş alanını dönüştüren İHA savaşı devriminin bir başka adımıdır. Doğaçlama ve adaptasyon için bir laboratuvar olarak oynadıkları rol, bu savaşın ayırt edici özelliği haline gelmiştir.

Bir savunma fuarında Rus insansız hava araçları (AP)

Yüzbaşı Vyacheslav, “Görev çok iyi işledi” dedi. Askeri protokole uygun olarak sadece ilk adının kullanılmasını şart koşan Vyacheslav, pilotlarının Ukrayna'nın doğusundaki Pokrovsk'un dışında İHA’ları test ederken ve savaşta kullanırken çektikleri videoları yayınladı.

Son haftalarda, tepelerindeki İHA’ların sayısı arttıkça, Ukraynalı askerler silah sesleriyle birlikte korku salmayı umarak sosyal medyada onlarca saldırı videosu yayınlamaya başladı. Rusların kendi ejderha dronlarını üretmeye başlamaları ise uzun sürmedi.

Geçtiğimiz ay, Moskovalı bir politikacı olan Andrei Medvedev, Telegram'da Rus birliklerinin Ukraynalı askerlere ateş etmek için İHA kullandığını gösteren bir video yayınladı. Videoda Game of Thrones'dan bir alıntı da yer alıyordu: “Rüyalar bizi kral yapmadı. Ejderhalar yaptı.”

Kiev üzerinde patlayan Rus İHA’ları (AFP)

Termit kullanımı uluslararası hukuk tarafından yasaklanmamıştır. Ancak bu yangın çıkarıcı silahların sivil alanlarda kullanımı, Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde Soğuk Savaş döneminden kalma bir sözleşme olan Bazı Konvansiyonel Silahların Kullanımının Yasaklanması veya Kısıtlanması Sözleşmesi kapsamında yasaklanmıştır. Şarku’l Avsat’ın New York Times’tan aktardığı habere göre sivillere değil, sadece askeri hedeflere karşı kullanıldığı bilinen ejderha dronlarına yönelik çok az eleştiri yapılmıştır.

Ejderha dronları, daha hızlı uçan, daha uzağa giden ve daha ölümcül olan İHA'ları yenilemek ve seri olarak üretmek için silahlanma yarışına giren her iki ordu tarafından kullanılan ve hızla genişleyen filoların sadece küçük bir kısmını temsil etmektedir.

Moskova bölgesindeki Ramenskoye'de İHA saldırısı sonrasında hasar gören bir konut (AFP)

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy bu ay yaptığı açıklamada, ülkesinin bu yıl 1,5 milyon İHA üretme yolunda ilerlediğini ve üretimi yılda 4 milyona çıkarmak istediğini söyledi. Ukrayna bu yıl, dünyanın İHA savaşına adanmış ilk askeri birimi olan İHA Tugayı’nı kurdu.

Rusya ise ekonomisini etkin bir şekilde askeri-endüstriyel kompleksini desteklemeye yöneltti ve kısa süre önce gelecek yıl için askeri harcamalarda yüzde 25'lik bir artışla 145 milyar doları aşacak bir bütçe önerisi açıkladı. Sonuç olarak Rusya, olağanüstü bir hızla İHA üretebilecek. Vyacheslav, “Bu işi daha resmi bir düzeye taşıdılar ve tedarik çok daha iyi görünüyor” dedi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bir İHA fabrikasını ziyaret etti. (Reuters)

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, eylül ayında Rusya Askeri Sanayi Komitesi ile bir araya gelerek İHA üretimini arttırma çabalarının altını çizdi. Rus şirketleri geçen yıl sadece 140 bin İHA teslim ederken, Putin 2024 yılında üretimi 10 kat arttırarak 1,4 milyon İHA’ya çıkaracaklarını söyledi.

King's College London'da, Savaş Çalışmaları Bölümü'nde araştırmacı olan Marina Miron, Rusların ‘başlangıçta çok yavaş’ olduğunu, ancak şimdi araştırma ve geliştirme için önemli miktarda harcama yaptıklarını ve yeni yenilikleri Ukraynalılardan daha hızlı ölçeklendirebildiklerini söyledi. Miron, “Hızlı hareket ettiler” dedi. Rusya, ABD'li yetkililerin Ukrayna'da kullanılmak üzere Moskova'ya İHA gönderdiğini söylediği İran'dan da önemli destek aldı. Onlarca çeşit İHA üretiliyor. Yüksekten uçan gözetleme İHA’ları topçu ve füze mürettebatının hedefleri tespit etmesine yardımcı oluyor. Ukrayna deniz İHA’larını yıkıcı bir etki yaratmak için kullandı ve Rus donanmasını Karadeniz'in büyük bölümünden çıkarmaya yardımcı oldu. Her iki taraf da yüzlerce mil ötedeki hedefleri vurmak için düzenli olarak uzun menzilli, uydu navigasyon güdümlü saldırı İHA’ları kullanıyor.

İtfaiye görevlileri Kiev yakınlarındaki alevleri söndürmeye çalışıyor. (EPA)

Yere yaklaştıkça gökyüzü, uzaktan kumandalı araç anlamına gelen FPV olarak bilinen nispeten ucuz saldırı İHA’larıyla dolu. Bir pilot tarafından yönlendirilen bu araçlar artık operatörün konumundan 10 milden daha uzaktaki hedefleri vurabiliyor. Bazıları doğrudan hedefin içine uçuyor ve patlıyor. Diğerleri ise yeniden tasarlanıp hedefin üzerinden uçarak düşman kuvvetlerine el bombası ya da küçük bombalar bırakabiliyor.

28'inci Tugay'ın İHA’larını donatan askerler (Reuters)

Vyacheslav, cep telefonunda tuttuğu son saldırıların videoları arasında gezinirken, ölüm ve yıkım görüntülerinin, arkadaşlarının ve ailesinin videolarının arasına serpiştirildiğini gördü. Sonra galerisindeki görüntüleri göstererek konuşmaya başladı: “Biz buna ‘beyaz alev’ diyoruz. İçinde 10 kilogramdan fazla patlayıcı bulunan her şeyi yakıyor. Buna Ruh Emici deniyor, Harry Potter romanlarındaki gibi. Siyah ve 120 mm'lik bir havan topu mermisi. Sadece yeniden kullanıyoruz. Bu da kardiyonetik, adamlar bunu gerçekten seviyor.” Ve liste uzayıp gidiyor.

Ukrayna projektörleri Kiev semalarında Rus İHA’larını arıyor. (Reuters)

Vyacheslav, birliğinin geçen nisan ayında Pokrovsk bölgesine gelmesinden beri 3 binden fazla Rus askerini öldürdüğünü söyledi. “Bu sadece benim birliğim” dedi. İddiaları bağımsız olarak doğrulanamıyor. Ayrıca Rus İHA’larının etkinliğini gösteren videolar da paylaştı. Cepheden tahliye edilen yaralı bir adamın videosunu gösteren Vyacheslav, “Askerlerimizden birinin derisinin yüzde 40'ı yanmıştı. Onu arabaya götüren bendim” dedi. Her iki taraf da milyonlarca İHA üretme yolunda ilerlerken, yetenekli pilotların daha değerli hale geldiğini ve yerlerinin doldurulmasının zorlaştığını da belirtti. Vyacheslav son olarak şunları söyledi: “Pilotlar uzmanlar gibidir, ağırlıkları altın değerindedir ve onları korumak son derece önemlidir. Yerleri bir kez tespit edildiğinde, düşman o bölgeyi yok etmek için hiçbir çabadan ya da kaynaktan kaçınmaz.”

Refik Huri

Suriye'nin birliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesi yönündeki resmi Arap ve uluslararası çağrıların yanında, Suriye'nin bölünmesi yönünde seslerin yükselmesi şaşırtıcı değil. İlginç olan, bölünmeyi savunanların üç temel hususu göz ardı etmeleridir. Birincisi, Suriye'nin 2011 yılından bu yana bölgesel veya uluslararası bir gücün ya da her ikisinin kontrolünde olan kısımlara bölünmüş olduğudur. İkincisi, rejimin yıkılmasından sonraki doğal eğilim, bölünmeden birleşmeye doğru gitmektir; bölünmeyi resmen veya zorla kökleştirmek değildir. Üçüncüsü, Suriye haritası bölge haritasından izole bir harita değildir, dolayısıyla aktörler ister yerel ister bölgesel veya küresel olsunlar, bu haritayla oynamak, diğer haritalarla oynamaya kapalı bir süreç değildir.

Lübnan ve ardından Irak'tan öğrendiğimiz ders Sykes-Picot haritalarının, yüz yıldan fazla bir süredir milliyetçi birleştirme çabalarının ve mezhepçi bölme çabalarının başarısına direndiğidir. Ne ülkeler arasındaki birlik girişimleri başarılı oldu ne de bölünmeler gerçekleşti. Sir Mark Sykes ve François Georges-Picot'nun bölge hakkındaki bilgisizliklerine, İngiliz ve Fransız stratejik tercihler, iki manda ülkesi arasındaki petrol ve diğer hususlarla ilgili rekabet nedeniyle heterojen grupları kapsayan sınırlar çizmekte keyfi davrandıklarına dair hikayelere rağmen, bölge ülkelerinin haritaları iç içe geçmiş ve birbiriyle bağlantılıdır.

Diğer bir deyişle Suriye'de haritanın değişmesi, Lübnan, Irak, Filistin, Türkiye ve İran'daki haritaların da değişmesi anlamına geliyor. Bu da bir tür ayırma ve bir tür ilhak demektir. Zayıf ülkelerden toprak almak ve hayallerini gerçekleştirmek isteyen güçlü ülkelere eklemektir. Burada Osmanlı İmparatorluğu'nun özellikle Halep ve Musul'u ilhak etme hayallerine, Velayeti Fakih’in “Gizli İmam'ın zuhuru ve devletinin kurulması” için her şeyi ilhak etme ve dünyayı yönetme hayalleri, Suriye'deki Golan Tepeleri, Hermon Dağı'nın zirvesi, su kaynakları, Batı Şeria ve tabii Gazze’yi kapsayan ve hatta Güney Lübnan'da Evveli Nehri'ne kadar uzanan “Büyük İsrail” hayalleri ekleniyor.

Ayırma ve ilhak denkleminin gerçekten başarılı olması durumunda bölgede nasıl bir tablonun ortaya çıkacağını bilmeyen yoktur. Topraklarını kaybeden ülkeler ile kendilerine ait olmayan toprakları ilhak eden ülkeler arasında bir barış, kalkınma ve iş birliği tablosu olmayacağı kesindir. Aksine çatışmalara ve savaşlara sahne olacaktır. Dahası sadece İsrail ile toprağı kurtarmak için bir yüz yıl daha sürecek askeri çatışma yaşanmayacak, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu ile Pers İmparatorluğu arasındaki yüzyıllar süren çatışmalara da geri dönülecektir. Bu ikisi arasındaki çatışma ise sadece nüfuz için değildir.

Bölgesel oyunun, ister şiddetli çatışma bağlamında isterse her bir bölgesel gücün kendine özgü alanlarda nüfuzunu artırma ve böylece yeni bir bölgesel güvenlik sistemi düzenleme anlayışı bağlamında olsun, Türkiye, İran ve İsrail ile sınırlı olduğu düşünülemez. Uluslararası oyun daha büyük. Fransız siyaset bilimci Bertrand Badie'nin “ittifakların giderek ortadan kalktığı ve mevcut gerçekliğe damga vuran bir aşırı akışkanlığın hâkim olduğu, böylece korunan müttefik veya vekilin asıl güç karşısında bir tür bağımsız hareket etme marjına sahip olduğu bir döneme giriş” olarak adlandırdığı bir dönemde, fırsat verilen devlet dışı güçler olgusunun rolü açıktır.

Rusya Ukrayna savaşıyla meşgulse de Suriye'deki Hmeymim Hava Üssü ve Tartus Deniz Üssü'nün korunması için de aktif olarak çalışıyor. Ukrayna savaşında bile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in yürüttüğü savaş Ukrayna'dan çok daha büyük bir savaştır. Şarku'l Avsat'ın Indepenedent Arabia'dan aktardığı analize göre Soğuk Savaş sonrasında Batı'nın Rusya'ya karşı haddini aşma durumunu “düzeltmek” ve Moskova'nın büyük bir gücün odak noktası olduğunu kanıtlamak için yapılan bir savaştır.

Mara Karlin'in “Topyekûn Savaş” ile ilgili bir makalesinde söylediği gibi, ABD “Kızıldeniz'in güvenliğini sağlamada başarısız olduysa ve Hint ile Pasifik Okyanuslarını güvence altına alma gücü ile ilgili soru karşısında durduysa” da Ortadoğu ve Uzakdoğu’da büyük oyunu oynamaya kararlı. Çin, ABD tarafından korunan Tayvan'ı geri almakla çok ilgilense ve 130 ülkenin katıldığı “Kuşak ve Yol” projesi konusunda çok rahat olsa da kendisine nüfuz alanları aramaya zorlayan devasa bir deniz ve hava kuvveti inşa ediyor. Ortadoğu ise sadece ticaretten ibaret değil.

Ayırma ve ilhak konuşmaları ile ilgili olarak George Washington Üniversitesi'nde siyaset bilimi ve uluslararası sorunlar profesörü Mark Lynch, “Ortadoğu'nun sonu”ndan bahsediyor. Neden? Çünkü ona göre “eski bir harita yeni bir gerçekliği çarpıtıyor.” Ortadoğu artık Amerikan üniversitelerinin ve ABD Dışişleri Bakanlığı'nın haritalarındaki gibi Arap dünyası, İsrail, Türkiye ve İran’dan ibaret değil. ABD Merkez Komutanlığı haritasına göre artık Afganistan, Cibuti, Eritre, Etiyopya, Kenya, Pakistan ve Somali'yi de kapsıyor. Edgar Morin'in dediği gibi “Hayatın tümü belirsizlik denizinde yüzmektir.”

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.

Yangın çıkarıcı ‘ejderha dronları’ Rusya-Ukrayna savaşına giriyor

Her iki taraf da daha hızlı ve daha uzağa uçabilen daha öldürücü insansız hava araçları geliştirmek için bir silahlanma yarışı içinde.