Birinci Dünya Savaşı sonunda imzalanan büyük barış antlaşmaları

New York’tan gelen ABD güçleri Fransa’da savaşın bitmesini kutlarken/ İtilaf Devletleri ve Almanya’nın imzasını taşıyan belge
New York’tan gelen ABD güçleri Fransa’da savaşın bitmesini kutlarken/ İtilaf Devletleri ve Almanya’nın imzasını taşıyan belge
TT

Birinci Dünya Savaşı sonunda imzalanan büyük barış antlaşmaları

New York’tan gelen ABD güçleri Fransa’da savaşın bitmesini kutlarken/ İtilaf Devletleri ve Almanya’nın imzasını taşıyan belge
New York’tan gelen ABD güçleri Fransa’da savaşın bitmesini kutlarken/ İtilaf Devletleri ve Almanya’nın imzasını taşıyan belge

Bolşevikler ile Orta Avrupa imparatorlukları arasındaki savaşın bitiminden önce imzalanan Brest Litovsk Barış Antlaşması’ndan Türkiye ile Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Barış Anlaşması’na bir biriyle savaşan güçler arasında en az 16 barış anlaşması imzalandı. Dün Fransız basınında bu barış anlaşmalarıyla ilgili haberler yer aldı. Tarihin en önemli barış anlaşmalarından bazıları şöyle:

3 Mart 1918: Rusya’daki Ekim Devrimi'nden doğan genç Bolşevik Cumhuriyeti ile Orta Avrupa imparatorlukları arasında Brest Litovsk Barış Antlaşması imzaladı. Antlaşma, Doğu cephesindeki savaşları sona erdirirken, Rusya geniş topraklar kaybetti. Bu durum batı bölgelerinde Almanya'nın (özellikle Polonya, Baltık Ülkeleri ve Finlandiya) ve nüfusun yüzde 30'undan fazlasının yararına sonuçlandı.

28 Haziran 1919: Birinci Dünya Savaşı sonunda İtilaf Devletleri ile Almanya arasında Versay Saray’ında, Versay Barış Antlaşması imzalandı. Danzig Koridoru (Polonya Koridoru) adı verilen düzenlemeyle Doğu Prusya ile Almanya arasında bir şerit çizilirken, savaşın patlak vermesinden sorumlu tutulan Almanya'ya ağır şartlar getirildi. Fransa’ya iade edilen Alsace-Lorraine de dahil olmak üzere topraklarının yüzde 15’ini kaybeden Almanya, aynı şekilde nüfusunun yüzde 10’unu ve tüm kolonilerini de kaybetti. Ayrıca Almanya Fransa ‘ya muazzam bir mali “tazminat” ödemek zorunda kaldı. ABD Başkanı Woodrow Wilson tarafından başlatılan ve ülkelerin karşılıklı rızasıyla anlaşmazlıkları çözebilmelerini sağlayan bir anlaşma ile oluşturulan Milletler Cemiyeti'nin gözetiminde Saarland kuruldu. Kendini ihanete uğramış hisseden Almanya, Versay Antlaşması'nın Nazi nefretini körükleyen “dikte”lerine karşı düşmanca bir tavır takındı.

10 Eylül 1919: İtilaf Devletleri ile Avusturya arasında imzalanan antlaşma, yedi asırlık Habsburg Hanedanlığı’nın hakimiyetine son verdi. Antlaşma sonucunda, ABD Başkanı Wilson'ın “halkların kendi kendini yönetme hakkı” ilkesi doğrultusunda 6 yeni devlet ortaya çıktı.

Bu imparatorluğun parçalanması, daha sonra birçok gerilime neden oldu. Bu gerilim, Çekoslovakya'nın yanı sıra Slovakya'daki Bohemya'da bulunan büyük bir Alman azınlığını da içine alırken, Transilvanya ve Besarabya’nın yer aldığı Romanya’yı da kapsayacak şekilde genişledi. Buna Yugoslavya güney Slavları da dahil oldu. Polonya Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na bağlı bir eyalet olan Galiçya’yı ve Almanya topraklarının bir kısmını ele geçirdi. Eski bir imparatorluktan geriye 83 bin kilometre karelik küçük bir Alman Avusturyası ile 92 bin kilometre karelik bir parça Macar toprağı kaldı.

27 Kasım 1919: 1915'te Almanya'nın yanında savaşa giren İttifak Devletleri ile Bulgaristan arasında imzalanan barış antlaşması, Bulgaristan’ın toraklarının bir kısmının Sırp-Hırvat-Sloven Krallığına, Yunanistan’a ve Romanya’ya verilmesini sağlayarak bölgedeki sınırların değişmesine neden oldu.

4 Haziran 1920: 31 Ekim 1918'de imzalanan Trianon Antlaşması, Avusturya'dan ayrılan Macaristan'ın topraklarının üçte ikisini kaybetmesine sebep oldu. Bunun sonucunda 3 milyon Macar, kendilerini dışarıda bulurken, çoğu Romanya'da kaldı.

10 Ağustos 1920: Osmanlı İmparatorluğu 1920’de imzalanan “Sevr” Antlaşması ile yıkıldı. Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde Ermenilere, Yunanlılara ve Fransızlara karşı savaşlarını sürdüren Türk milliyetçileri Sevr’e karşı çıktılar. Türkiye'nin yeni lideri Atatürk, İtilaf Devletleri’ne karşı kazandığı askeri zaferleri sayesinde, 24 Temmuz 1923'te Lozan Antlaşması'nı dayattı. Cumhuriyet rejimine geçen Türkiye, Anadolu ve boğazları korudu. Ancak tüm Arap topraklarını kaybetti. Filistin ve Mezopotamya bölgesi İngiliz Mandası'na, Suriye ve Lübnan Fransız Mandası’na girdi. Osmanlı İmparatorluğu’nun sona ermesi, 1.3 milyon Yunanlının Küçük Asya'dan, yaklaşık 300 bin Türk'ün Yunanistan'dan ayrılmasıyla büyük bir demografik değişime neden oldu.



Ermenistan, Kafkaslar'ın Silikon Vadisi olmak istiyor

Güney Kafkaslar'daki en az nüfusa sahip ülke, geleceği için bir çıkış yolu arıyor (AFP)
Güney Kafkaslar'daki en az nüfusa sahip ülke, geleceği için bir çıkış yolu arıyor (AFP)
TT

Ermenistan, Kafkaslar'ın Silikon Vadisi olmak istiyor

Güney Kafkaslar'daki en az nüfusa sahip ülke, geleceği için bir çıkış yolu arıyor (AFP)
Güney Kafkaslar'daki en az nüfusa sahip ülke, geleceği için bir çıkış yolu arıyor (AFP)

2020'deki İkinci Dağlık Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan'a yenildikten sonra bir yandan Rusya ve Batı dünyasıyla ilişkilerini dengeleyip güvenliğini sağlamaya çalışan Ermenistan diğer taraftan da Kafkaslar'ın Silikon Vadisi'ni kurma amacında. 

BBC'nin Kafkasya muhabiri Rayhan Demytrie, çocukların daha ilkokuldan itibaren teknoloji eğitimi aldığını bildiriyor. 

2014'te başlatılan Armath projesiyle programlama, kodlama, robotik, üç boyutlu modelleme gibi konuların okul laboratuvarlarında sürdürülen derslerde öğretildiği ve günümüzde ülke çapında 650 Armath laboratuvarı olduğu aktarılıyor. 

Ermenistan'daki 200'den fazla şirketin oluşturduğu İleri Teknoloji İşletmeleri Birliği'nin (UATE) baş yöneticisi Sargis Karapetyan, başlattıkları Armath'ı şöyle anlatıyor:

Ermenistan'ı en büyük değerleri dünyaya sunan bir teknoloji merkezi haline getirmek istiyoruz.

Ülkedeki teknoloji şirketi sayısının 4 bine vardığını aktaran Karapetyan, Armath'la Ermenistan'ın en başarılı devlet-özel sektör işbirliğini sergilediklerini savunuyor: 

Yatırım harcamalarını özel sektörden alıyoruz. Okullara gidip Armath laboratuvarlarını kuruyoruz, ekipmanı bağışlıyoruz. Devlet de Eğitim Bakanlığı aracılığıyla 2 milyon dolarlık yıllık bütçe verip eğitmenlerin maaşını ödüyor.

600'den fazla eğitmen, halihazırda 17 binden fazla öğrenciye ders veriyor. Karapetyan bu yolla her yıl 5 bin mühendis yetiştirmeyi planladıklarını vurguluyor. 

Birleşik Krallık'ın kamu yayıncısı, 2,7 milyon kişinin yaşadığı Ermenistan'ın komşuları Azerbaycan ve Türkiye'yle sorunlar yaşadığını ve doğal kaynaklar açısından da zengin olmadığını ifade ediyor. 

Sovyetler Birliği döneminde matematik ve bilgisayar biliminde önemli bir merkez olan ülkenin bu mirası geliştirerek geleceğini kurmaya çalıştığı bildiriliyor. 

2011'de Ermenistan'dan çıkan Picsart adlı yapay zeka destekli fotoğraf ve video düzenleme sitesi ve uygulamasını yapan şirketin ABD'nin Miami kentinde de bir merkez açtığı ve günümüzde 1,5 milyar dolarlık değere ulaştığı aktarılıyor. 

Ermenilerin yüzde 75'inin başka ülkelerde yaşamasının sağladığı bağlantıların, bu sektöre de yaradığı ifade ediliyor. 

Kaliforniya ve Ermenistan merkezli girişim sermayesi firması SmartGate'in yöneticilerinden Samvel Khachikyan, ABD'nin ilk 500 şirketine bakıldığında yöneticiler arasında bir Ermeni'nin bulunmasının kaçınılmaz olduğunu savunuyor. 

Khachikyan kendilerinin de Ermeni girişimcilere yardım ettiğini vurguluyor. 

2022'de Rusya'nın başlattığı Ukrayna istilası da Ermenistan'ın teknoloji sektörüne yaramış. Hem binlerce Rus bilişimci ülkesinden kaçarak oraya taşınmış hem de Amerikalı çip devi Nvidia, Rusya ofisini Ermenistan'a almış. 

Bu sektörde çalışanlardan Vasily, 5 ila 8 bin kişinin Ermenistan'a taşındığını tahmin ediyor. 

Independent Türkçe, BBC, AFP