95 yaşında hayata veda eden ‘Spider Man’in tasarımcısı Stan Lee kimdir?

Marvel Şirketi’nin kurucusu Stan Lee
Marvel Şirketi’nin kurucusu Stan Lee
TT

95 yaşında hayata veda eden ‘Spider Man’in tasarımcısı Stan Lee kimdir?

Marvel Şirketi’nin kurucusu Stan Lee
Marvel Şirketi’nin kurucusu Stan Lee

Amerikan çizgi romanlarının efsane ismi Stan Lee, 95 yaşında Los Angeles'ta hayatını kaybetti. Stan Lee, geriye onlarca yıldır çalışmalarını takip eden okuyucuları ve izleyicilerinin kalplerinde büyük bir boşluk bıraktı.

Spider Man, Hulk, Iron Man ve daha birçok ‘Marvel’ karakterinin yazarı, editörü ve yayıncısı olan Stan Lee, Marvel Şirketi’nin kurucusu ve onursal başkanıydı. Şirket, Stan Lee'nin ölüm haberini ‘büyük üzüntüyle’ karşıladıkları açıklamasında bulundu.

Karakterleri, popüler kültürün parçası oldu

1960'larda Marvel serisinin çizgi romanlar devine dönüşmesinde önemli bir rol oynayan Stan Lee, başkaları ile işbirliği yaparak, genç okuyucular tarafından sevilen süper kahraman karakterlerini tasarladı. Stan Lee’nin doğaüstü karakterleri, popüler kültürün bir parçası oldu. Filmlere dönüştürülen hikayeler, gişede büyük başarılara imza attılar.

17 yaşında komik ve benzersiz metinler yazdı

Tam adı Stanley Martin Lieber olan Lee, 1922'de Manhattan'da fakir bir işçi sınıfı ailenin üyesi olarak dünyaya geldi. Hayat hikayesini anlatan bir kitapta, babasının sürekli bir iş için verdiği mücadeleden nasıl etkilendiğinden bahseden Lee, “Bir erkeğin hayatında bir şeyler yapmakla meşgul olduğunu hissetmesi ve ona ihtiyaç duyanların olduğu bilmesi gerekir” ifadelerini kullandı. 17 yaşındayken yakın arkadaşı Martin Goodman'ın sahibi olduğu yayın şirketinde bir iş bulan Lee, burada komik ve benzersiz metinler yazmaya başladı.

18 yaşında genel yayın yönetmeni oldu

Yaptıklarıyla büyük başarı yakalayan Lee, henüz 18 yaşındayken şirketin genel yayın yönetmeni oldu.
Lee çizgi roman yazmaya ve dünyanın dört bir yanını etkileyen doğaüstü karakterler tasarlamaya başladı.
Lee 1961 yılında yine yazar olan Jack Kirby ve diğer ortaklarıyla birlikte ‘Marvel’ şirketini kurdu.

Basında yer alan haberlerde Lee’nin büyük üne sahip olan karakterlerinin yanı sıra başarısız karakterler de oluşturduğu belirtildi. Bazı karakterler ve diyaloglar nedeniyle adını kullanmak istemeyen Lee, daha sonra resmi imzası haline gelen takma adı ‘Stan Lee’yi kullanamaya başladı.
İlham kaynağı eşi Joan Pocock
Basına verdiği röportajlardan birinde Lee, eşi Joan Pocock’un, tasarladığı karakterlerin çoğunun ilham kaynağı olduğunu söylemişti.
Lee çalışmalarıyla başta çizgi roman dünyasının Oscar'ı olarak kabul edilen ‘Eisner Ödülü’ olmak üzere çok sayıda ödül kazandı.

Disney 2009 yılında Marvel’ı satın aldı
Disney, Marvel’in kazandığı büyük şöhret nedeniyle şirketi 2009 yılında satın aldı. Disney'in CEO'su Bob Iger, “Stan Lee, dünyanın dört bir yanındaki Marvel hayranları için muhteşem bir kahraman. Stan, ilham, eğlence ve iletişim gücüne sahipti. Geniş hayal gücü sadece güzel bir kalpte olur” ifadelerini kullandı.



Gözü tamamen alınan elma salyangozları, yerine yenisini çıkarıyor

Elma salyangozu 28 gün içinde gözünü yeniden oluşturabiliyor (Stowers Tıbbi Araştırmalar Enstitüsü)
Elma salyangozu 28 gün içinde gözünü yeniden oluşturabiliyor (Stowers Tıbbi Araştırmalar Enstitüsü)
TT

Gözü tamamen alınan elma salyangozları, yerine yenisini çıkarıyor

Elma salyangozu 28 gün içinde gözünü yeniden oluşturabiliyor (Stowers Tıbbi Araştırmalar Enstitüsü)
Elma salyangozu 28 gün içinde gözünü yeniden oluşturabiliyor (Stowers Tıbbi Araştırmalar Enstitüsü)

Elma salyangozlarının, gözleri yaralandıktan veya çıkarıldıktan sonra bu organlarını yeniden oluşturabildiği tespit edildi. 

Özellikle Brezilya ve Arjantin'in bazı bölgelerine özgü elma salyangozu (Pomacea canaliciulata) son yıllarda akvaryum ticareti gibi yollarla Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da da yaşamaya başladı. 

Yerleşmeye başladıkları yeni ekosistemler için tehdit oluşturabilen bu canlılar, bazı bölgelerde istilacı türler olarak görülüyor.  

Kaliforniya Üniversitesi'nden Dr. Alice Accorsi ve Stowers Tıbbi Araştırmalar Enstitüsü Başkanı Dr. Alejandro Sánchez Alvarado, İtalya'nın marul tarlalarını kemiren istilacı elma salyangozlarıyla ilgili bir çözüm ararken ilginç bir keşif yaptı. 

Salyangozun bazı kısımlarının yeniden oluşup oluşmadığını laboratuvarda incelemeye karar veren bilim insanları, gözlerinin kesilip çıkarıldıktan sonra tekrar büyüdüğünü gözlemledi. 

Bulguları hakemli dergi Nature Communications'ta dün (6 Ağustos) yayımlanan çalışmanın yazarlarından Dr. Accorsi "Gözün tamamen çıkarılmasının ardından iki haftadan kısa süre sonra yeniden büyümenin erken belirtileri görünür hale geldi ve bir aydan kısa zamanda yeni göz oluştu" diyerek ekliyor: 

Bu sürecin hızı ve hassasiyeti gerçekten dikkat çekici ve duyu organı yenileme mekanizmalarını keşfetme yönünde büyük ölçüde kullanılmamış bir fırsatı temsil ediyor.

Gözlerin tamamen yeniden oluşması 28 gün sürerken, organın farklı kısımlarının aynı süre ve hızda oluşmadığı gözlemlendi. 

Bilim insanları ayrıca yenileme sürecinin yara iyileşmesi, özel bir hücre kütlesinin oluşumu, lens ve retinanın ortaya çıkması, tüm göz bileşenlerinin olgunlaşması gibi 4 ana aşamada gerçekleştiğini kaydetti.

İnsanlar ve elma sineklerinin gözleri anatomik olarak birbirine benzese de insanlar sadece ilk aşama olan yara iyileşmesini gerçekleştirebiliyor. Bu nedenle bir sonraki adımı neyin tetiklediğini anlamak, insanların göz sağlığı hakkında kritik bilgiler sağlayabilir.

Araştırmacılar bu yüzden omurgalılar ve sirke sineğinde göz gelişiminde kritik rol oynayan ve elma salyangozlarında da bulunan pax6 genine odaklandı. 

CRISPR gen düzenleme yöntemini kullanan ekip, elma salyangozlarındaki pax6 geninin işleyişini bozdu. Gen düzenlemesiyle üretilen yeni salyangozlar sağlıklı olsa da gözleri eksikti.

Bilim insanları göz yenilenmesinin her aşamasındaki gen aktivitesini izleyip analiz etti. Bu sayede hangi genlerin rejenerasyonda rol oynadığını saptamayı umuyorlar. 

Dr. Alvarado, "Bazı hayvanların karmaşık gözleri nasıl yenileyebildiğini (ve hangi genlerin dahil olduğunu) anlamak, bir gün insanlardaki göz yaralanmalarına yönelik tedavilere katkı sağlayabilir" diyor.

Salyangozların göz rejenerasyonu sırasında aktif olan genlerin çoğunun, omurgalıların göz gelişiminde de rol oynaması bu çalışmalar açısından önem taşıyor.

Dr. Accorsi şu ifadeleri kullanıyor:

Salyangoz ve insan gözü birbirinden bağımsız evrimleşse de bu bulgular, sürecin ortak bir dizi genetik yapıtaşına dayandığını gösteriyor. 

Independent Türkçe, IFLScience, Popular Science, Nature Communications