Sudan adım adım iç savaşa mı gidiyor?

Sudan adım adım iç savaşa mı gidiyor?
TT

Sudan adım adım iç savaşa mı gidiyor?

Sudan adım adım iç savaşa mı gidiyor?

Sudan güvenlik güçleri dün, Ömer el-Beşir ve hükümetinin istifasını talep eden bir belgeyi cumhurbaşkanlığına teslim etmek için başkent Hartum’un meydanlarını dolduran binlerce göstericiye karşı göz yaşartıcı gaz ve cop kullandı.
Doğu Afrika ülkesi Sudan, 19 Aralık 2018'den bu yana hayat pahalılığının protesto edildiği, başkent Hartum'un aralarında olduğu birçok vilayete yayılan gösterilere sahne oluyor.
Dün, güvenlik güçleri tarafından yapılan açıklamada, önceki protestolar sırasında tutuklananların çoğunun serbest bırakıldığı açıklandı. Cumhurbaşkanı Beşir ise yaptığı açıklamada, halkın çektiği ıstırabın farkında olduklarını belirterek, içinde yaşadıkları koşullara sabrettikleri için kendilerine teşekkür etti ve yakın zamanda bunların üstesinden geleceklerine dair söz verdi.
Beşir'den şeffaflık vurgusu
Beşir, ülkenin bağımsızlığının 63. Yıldönümü münasebetiyle yaptığı konuşmada, “Bu zor aşamanın üstesinden gelmek üzereyiz” ifadesini kullandı. Muhaliflere ulusal diyaloğa katılma çağrısını yineleyen Beşir, 2020'deki seçimlerin şeffaflık ve dürüstlük atmosferi içinde gerçekleşeceğine dair söz verdi. Konuşması sırasında dış ilişkilere değinen Beşir, ülkenin yüksek ulusal çıkarlarına uygun olarak dengeli ilişkilerin muhafaza edilmesi gerektiğini söyledi. 
Dün binlerce kişi, protestolar için yapılan ikinci çağrının ardından Hartum'daki Arap pazarının yakınlarında bulunan bir meydanda toplandılar. Ancak yetkililer, bu büyük kalabalığın meydana gelmesinin öncesinde bölgeye asker konuşlandırdı. Perşembe ve Cuma günleri bölgedeki askerleri yoğunlaştıran hükümet yetkilileri, meydanı kapalı bir askeri kışla haline getirdi.
Protesto dalgasına katılım artıyor
Profesyonellerin Buluşması adı grubun üyelerinden Muhammed Naci el-Asam, dünkü protestoların beklentileri aştığını belirterek, protestolara katılan göstericilerin sayısının geçen Salı günü gerçekleştirilen protestolara katılanlardan daha fazla olduğunu söyledi. Vatandaşların bu katılımının rejimle yüzleşme isteklerine ve rejimin istifa etmesi hususundaki ısrarlarına işaret ettiğini kaydeden el-Asam, “Katılımcıların sayısının binlerce olduğu tahmin ediliyor fakat, karşılaştıkları büyük güçten dolayı ayrı ayrı gösterilerde bulunmak zorunda kaldılar” dedi.
Güvenlik güçlerinin sivillere yönelik aşırı şiddet ve gerçek mermi kullandığına dikkat çeken el-Asam, en az üç ciddi yaralanma vakasının gerçekleştiğini belirtti. Hartum'daki birçok bölgede yapılan protesto gösterileri hakkında konuşan el-Asam, söz konusu gösterilerin şehre giremeyenler tarafından gerçekleştirildiğini söyledi. Ayrıca Nemra 2 ve el-Diyum mahallelerinde meydana gelen çatışmalara işaret ederek, Hartum’daki Kalakala ile Omdurman'ın Şankıti bölgelerinde oldukça şiddetli gösteriler gerçekleştirildiğini söyledi. Asam, Hartum'un farklı semtlerinde gerçekleştirilecek gece gösterilerinin hazırlıklarına devam edildiğini belirterek, ülkenin bağımsızlık günü ve yeni yıl kutlamaları ile eşzamanlı olarak bu protestoların yapılacağını açıkladı.
Ordu sokağa indi
Görgü tanıkları, farklı güvenlik birimlerinin Sudan başkentine konuşlandığını belirterek, Sudan ordusunun amblemlerini taşıyan araçların üzerindeki askeri güçlerin, güvenlik birimlerine katıldıklarını kaydettiler. Protestoların patlak vermesinden bu yana ilk kez gösterilerin bastırılması için ordunun dahil olduğuna tanık olunuyor.
Hartum'daki güvenlik güçleri, hafif zırhlı araçlar ile birlikte uçaksavarları ve ağır doçka silahları taşıyan araçları ana yol ayrımlarında, köprülerin etrafında ve stratejik yerlerin önünde konuşlandırdı. Ayrıca akşamın erken saatlerine kadar Abdurrahman Bey, el-Kasr, el-Hurriya ve el-Belediya sokaklarını trafiğe kapatıldı. Silahlı kişilerin, ellerindeki coplar ile birlikte iki sıra olacak şekilde ana caddeye dizildiklerine tanık olundu. Güvenlik güçlerinin Suk’ul-Zeheb bölgesinde ve eski Hartum camisinin çevresinde sıkı güvenlik önlemleri almasının ardından toplu taşıma araçları, yolcuları şehir merkezine bırakmak zorunda kaldı.
Şehir savaş alanına döndü
Güvenlik güçleri ile vatandaşlar arasında gerçekleşen dünkü çatışmalar şehri adeta savaş alanına çevirdi. Şehir, protestocuları dağıtmak için kullanılan göz yaşartıcı gazların kullanılmasıyla oluşan kalın bulutların gölgesinde kalırken, saatlerce süren vur-kaç mücadelesinde kullanılan gerçek mühimmatların sesleri uzak mesafelerden rahatlıkla duyuldu.
Görgü tanıkları, Hartum'un merkezinde ve çok sayıda caddede toplanan binlerce göstericinin, rejimin devrilmesi talebinde bulunan sloganlar attıklarını ve barışçıl bir şekilde hareket ettiklerini vurguladı. Tanıklar ayrıca, Darfur vatandaşlarının günler önce gerçekleşen tahrip eylemlerinden sorumlu tutulmaları girişimlerine cevap olarak, halkın kaderinin birliğini dile getirdikleri yeni sloganlar attılar. Görgü tanıklarının aktardığına göre göstericiler tarafından atılan sloganlar arasında “Ey ırkçı! Ey mağrur! Bütün ülke Darfur’dur” ifadeleri yer aldı.
Dünden bu yana grevde olan avukatlar da taleplerini dile getirdikleri pankartlar ile birlikte Arap Pazarı yakınlarındaki meydanda gerçekleştirilen protestolara katıldılar. Bu sırada rejimi kınayan ve açlık grevi ilan ettiklerini belirten pankartlar taşıyan avukatlar, Vad Medeni şehrinin en önemli sokaklarından birinde toplandılar. Bir görgü tanığı, avukatlar tarafından gerçekleştirilen açıklık grevi sırasında en az bir avukatın tutuklandığını kaydetti.
Çok sayıda protestocu tutuklandı
Muhalefet kaynakları, güvenlik güçlerinin dün yüzlerce protestocuyu tutukladığını belirtirken, tutuklular arasında muhalefet lideri Sadık el-Mehdi'nin kızı Zeynep'in de bulunduğu ifade edildi. Sadık el-Mehdi'nin oğlu Muhammed Ahmed ise iki gün önce yetkililer tarafından tutuklanmıştı. Buna karşılık, Sudan Ulusal İstihbarat ve Güvenlik Hizmetleri, haklarında gerekli güvenlik önlemlerinin alınmasının ardından tutukluların çoğunun serbest bırakıldığını ve geri kalanların ise soruşturmalarının devam ettiğini açıkladı.
Sudan muhalefet kaynakları tarafından yapılan açıklamada, muhalif güçlerin daha iyi bir şekilde koordine olmak amacıyla Sudan İntifadası Koordinasyonu adı altında bir merkez kurdukları kaydedildi. Açıklamada, söz konusu oluşumun rejimi devirmek için gerçekleştirilecek devrime inanan tüm siyasi oluşumlara açık olduğu belirtildi. Oluşumun koordinatörleri arasında Ulusal Güçler Koalisyonu, Nida Sudan, Sudanlı Profesyoneller Buluşması, İntifada Hareketi ve Cumhuriyetçi Parti bulunuyor.



Netanyahu ‘ateşkes’ müzakerelerine rağmen neden İsrail ordusundan Gazze'yi işgal planı yapmasını istiyor?

Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
TT

Netanyahu ‘ateşkes’ müzakerelerine rağmen neden İsrail ordusundan Gazze'yi işgal planı yapmasını istiyor?

Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)
Netanyahu, Kabinet toplatısına başkanlık ederken (Arşiv - DPA)

Hamas Hareketi ve İsrail’den müzakereciler Katar’ın başkenti Doha'da Gazze'de ateşkes konusunda dolaylı müzakerelere başlamaya hazırlanırken, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ordusundan Gazze'yi işgal etmek için bir plan hazırlamasını istedi.

Netanyahu'nun adamları, cumartesi akşamı savaşı yönetmek için yapılan güvenlik toplantılarında yaşananları sızdırdılar. Toplantıda şiddetli tartışmalar, bağırışmalar ve masaya vurmalar yaşandığını söylediler. Ayrıca Başbakan’ın Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir'e Gazze'yi işgal etmek için bir plan hazırlamasını ve ateşkesin ilan edilmesi muhtemel görünen Washington ziyaretinden döndükten sonra kendisine sunması talimatı verdiğini aktardılar.

İsrailli analistler bu sızıntının amacına ilişkin farklı görüşlere sahipler. Bazıları, bunun sadece ‘Hamas liderliğine Doha turunda önerileri kabul etmesi için son anda baskı yapmayı amaçladığını’ bazıları ise Netanyahu'nun ‘hükümetin kendisine Gazze'yi işgal etmesi ve Filistinlilere karşı şiddetli operasyonlarının dozunu artırması için baskı uyguladığını sızdıran ordu kademesine öfkesini göstermeyi amaçladığını’ söylediler.

Üçüncü bir analist grubu ise bu gidişatın ‘hükümetin ateşkesi reddetme tutumunun gerçeğini’ yansıttığı görüşündeydi.

Birden fazla sebep

Ancak tüm bu nedenlerin bir araya gelmesi Netanyahu'nun Zamir'den taleplerinin arkasında yatan neden gibi görünüyor. Netanyahu, Hamas'a baskı uygulayarak kalıcı ateşkes şartından vazgeçmesinin yanı sıra (Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir ve Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in temsil ettiği) Dini Siyonizm akımının hükümetten çekilmemesi için işgal ve sürgün tehdidini masada tutmak ve böylece sağcı tabanını memnun etmek istiyor.

Jfkfjf
İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Kudüs'ün eski kentinde dolaşıyor (Arşiv - Reuters)

Son olarak Netanyahu, ordunun kendini savunma konumunda kalmasını istiyor ve başarısızlıkla suçlanmaktan korkuyor. Ayrıca, ABD Başkanı Donald Trump’a da Netanyahu’nun kendisi gibi ‘sadece güç yoluyla barış istediği’ mesajını veriyor.

Toplantıda neler oldu?

Toplantı, ateşkes anlaşmasına varılamaması durumunda askeri planların görüşülmesi üzerineydi. İsrail merkezli televizyon kanalı Kanal 12'nin haberine göre toplantı, İsrail ordusunun ‘Gideon'un Arabaları Operasyonu’nun hedeflerine ulaşmaya yaklaştığını açıklamasının ardından, ‘savaşın, rehineleri kurtarma ve Hamas'ı hezimete uğratma hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla siyasi düzeyde sunacağı çeşitli olasılıkların ve planların ortaya çıkmasının ardından gerçekleşti.

Kanal 12, toplantıda Başbakan Netanyahu ile Genelkurmay Başkanı Zamir arasında sert bir tartışma yaşandığını, bakanlar Ben Gvir ve Smotrich'in ise başbakanı desteklediğini bildirdi.

Ben Gvir ve Smotrich'in Genelkurmay Başkanı'nı siyasi düzeydeki tavsiyeleri uygulamamakla suçladığını aktaran Kanal 12, Genelkurmay Başkanı'nın ise “Gazze'de oyalanacak zaman yok... Sözlerinize dikkat edin. Savaşlarda askerler ölüyor” şeklinde yanıt verdiğini kaydetti.

Toplantı sırasında Netanyahu'nun sesini yükselterek masaya yumruğunu vurduğunu ve Gazze halkı için geniş çaplı bir tahliye planı hazırlanarak onların Gazze'nin güneyine yerleştirilmesini talep ettiğini iddia eden Kanal 12’ye göre Netanyahu, “Taviz vermeyeceğim. Hamas hiçbir koşulda Gazze'de kalmayacak” dedi.

Kanal 12 ayrıca Genelkurmay Başkanı Zamir’in İsrail'in Gazze halkı üzerinde kontrolünü sürdürmesine karşı çıktığını ve kontrolün kaybedileceği konusunda uyardığını bildirdi.

İsrail Genelkurmay Başkanı toplantıda, “Askeri yönetim mi istiyorsunuz? İki milyon aç ve aşağılanmış insanı kim yönetecek?” diye sordu. Bunun üzerine Netanyahu yüksek sesle “Ordu ve İsrail Devleti” yanıtını verdi ve ardından “Askeri yönetim istemiyorum, ancak Hamas'ı hiçbir şekilde kabul etmeyeceğim” diye ekledi.

Zamir, Netanyahu'nun sözlerine “Bunu konuşmalıyız, bu konuda anlaşamadık. Aç ve öfkeli insanları kontrol etmek, kontrolün kaybedilmesine ve ordunun saldırıya uğramasına yol açabilir” diye yanıt verdi. Zamir ayrıca, bu planın İsrail ekonomisi ve toplumu üzerinde muazzam etkileri olacağını ve düzenli ve yedek kuvvetlerin konuşlandırılması açısından büyük kaynaklar gerektireceğini belirtti.

Netanyahu, toplantı sırasında Zamir'den, ABD Başkanı Donald Trump ile Gazze ve İran konusunda görüşmeler yapmak üzere Washington'a gittikten sonra geri dönene kadar Gazze Şeridi için tahliye planı hazırlamasını istedi. Netanyahu, hafta sonuna kadar Washington'da kalacak.

Zafer pozu arayışı

İsrail ordusu Gazze'deki operasyonlarını korkunç bir şekilde yoğunlaştırdı. Çünkü savaşı güçlü bir zafer pozuyla bitirmek istiyor.

Şimdiye kadar onun Lübnan, Suriye ve İran cephelerinde ‘başarılı’, ancak Gazze cephesinde ‘başarısız’ olduğu yönünde bir tablo ortaya çıktı. Savaşın Hamas'a ağır darbeler indirilmeden sona ermesini hayal edemeyen İsrail ordusu, Gazze'de şimdiye kadar elde ettiği başarıların hükümet tarafından siyasi kazanca dönüştürülmesi için yeterli olduğuna inanıyor.

Netanyahu’nun öfkesinin sebebi de tam olarak bu eğilim. Çünkü bu durum topu kendi sahasına atıyor. Oysa sorumluluğu başkalarına yükleme konusunda gerçek bir usta olan Netanyahu 7 Ekim 2023’ten bu yana görevden aldığı çoğu komutan ve güvenlik yetkilisiyle de aynısını yapmıştı.

Hem Netanyahu hem de Zamir, Hamas'ın İsrail askerlerinin hayatına kasteden operasyonlarını sürdürmesinden dolayı bir miktar hayal kırıklığı yaşıyor. Halbuki Hamas büyük suikastlara uğramış, kalesi olan Gazze ile halkı katliama ve yıkıma maruz kalmıştı.

Kcjfj
Gazze'de yaralanan bir İsrail askerini taşıyan İsrail Hava Kuvvetleri askerleri, Ocak 2024 (AFP)

Ancak Genelkurmay Başkanı Zamir, Gazze'deki başarısızlıkları diğer cephelerdeki kazanımlarla telafi etmenin mümkün olduğunu düşünüyor. Savaşı bu aşamada sona erdirmeyi tercih eden Zamir, “Gazze'de kalmak bir kumar ve dünyanın en güçlü orduları bile işgalci örgütlerle savaşamaz” diyor.

Bununla birlikte Zamir, farklı bir görüşe sahip olsa bile siyasi liderliğin emirlerine uymaya hazır olduğunu söyledi.

Sızıntılar öfkeye neden oldu

Ancak sorun şu ki, Netanyahu'nun hükümetteki arkadaşları, sadece Ben-Gvir ve Smotrich değil, Likud Partisi’nden milletvekilleri ve bakanlar da Netanyahu'nun açıklamalarıyla yetinmiyor ve bunları Beyaz Saray'da olacakları örtbas etme girişimi olarak görüyorlar.

Bu yüzden pazar günü Zamir ve Netanyahu'yu eşit şekilde eleştiren açıklamalarda bulunan Smotrich, “Kabinet’ten sızdırılan bilgiler, devletin güvenliğini tehdit eden kabul edilemez bir durumdur ve buna bir son verilmeli” ifadelerini kullandı.

Jgjfj
Netanyahu ve Smotrich Kabinet toplantılarından birinde (Reuters)

İsrail Maliye Bakanı Smotrich, eleştşirilerini şöyle sürdürdü:

“Gerçek şu ki tüm cephelerdeki büyük başarılara rağmen, insani yardımların Hamas'a ulaşmasını engellemek konusunda Genelkurmay Başkanı görevini yerine getirmiyor ve siyasi liderliği Hamas'a yardım ulaştırmaya zorluyor. Bu yardımlar savaş sırasında düşmanın lojistik tedarikine dönüşüyor. Tüm saygımla, eleştirilerim aynı zamanda savaşın sürdüğü aylar boyunca siyasi düzeyde alınan kararları uygulamaya koyamayan ve ordunun üst düzey komutanlarına dayatamayan Başbakan’a da yöneliktir. Bu kararlar, Hamas'ı ortadan kaldırmak ve rehineleri geri almaktı.”