Yüksek lifli gıdalar kansere yakalanma riskini azaltıyor

Yüksek lifli gıdalar kansere yakalanma riskini azaltıyor
TT

Yüksek lifli gıdalar kansere yakalanma riskini azaltıyor

Yüksek lifli gıdalar kansere yakalanma riskini azaltıyor

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) adına gerçekleştirilen kapsamlı incelemeye göre insanların çoğu, ölüm riski olan hastalıklardan korunmalarını sağlayacak kadar lifli gıda tüketmiyor.
Beslenmeyle ilgili son 40 yılda yapılan 185 çalışma ile 58 klinik deneyi içeren WHO’nun incelemesi, Otago Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından kaleme alındıktan sonra tıp dergisi The Lancet’te yayımlandı.
Araştırma yeme içme alışkanlıklarının sağlık üzerindeki etkisine dair oldukça çarpıcı sonuçlar ortaya koydu. Araştırmadan derlenen bilgilere göre, günde 25-29 gram arası lifli gıda tüketmek, kanser, felç ve kalp rahatsızlıkları gibi yaşamı tehdit eden hastalıklara yakalanma oranını yüzde 15 ila 30 arasında azaltıyor.  
Araştırma, daha çok lifli gıda alan insanlar arasında ölüm vakasının ve koroner kalp hastalığına yakalanma oranının daha düşük olduğunu gösteriyor.
Bununla birlikte dünya genelinde insanların çoğu, günde 20 gramın altında lifli gıda tüketiyor.
İngiltere’de 2015 yılından bu yana yürürlükte olan yönergeler, insanlara günde 30 gram lifli gıda almaları tavsiyesinde bulunuyor. Ancak ülkede yetişkinlerin yalnızca yüzde 9’u bu hedefe ulaşabildi.
Amerikalılar günde 15 gram lifli gıda yiyor
ABD’deki oranlar ise çok daha vahim. Amerikalı yetişkinler, günde yalnızca 15 gram lifli gıda tüketiyor.
Uzmanlar, günlük lif tüketimindeki her 8 gramlık artışın, koroner kalp hastalığı, Tip 2 diyabet ve kalın bağırsak kanserinden ölümleri yüzde 5 ila 27 arasında düşürdüğünü belirtti.
Lif tüketmenin insanlar için herhangi bir risk taşımadığını ifade eden araştırmacılar, ancak beslenme incelemesinin yazarları, çok fazla lifli gıda almanın, demir ya da mineral seviyesi düşük insanlar için olumsuz etkileri olabileceğine dikkat çekti.
Lif zengini tam tahıllar, vücutta demir oranının düşmesine yol açabiliyor.
Çalışmayı kaleme alan yazarlar, araştırmanın lif bakımından zengin gıdaları baz aldığını, çalışmaların yemeklere atılan tozlar gibi yapay liflerle ilgili olmadığını vurguladı.
Cambridge Üniversitesi MRC Epidemiyoloji Birimi’nden Prof. Dr. Nita Forouhi, “Bu çalışma, İngiliz hükümetinin günde 30 gram lifli gıda tüketilmesi yönündeki tavsiyesinin ne kadar isabetli olduğunu gösteriyor” dedi. 
Bu konuda kamu kurumlarına olduğu kadar bireylere de görevler düştüğünü ifade eden Forouhi, “Yapılan araştırma, toplam karbonhidrat tüketimiyle ilgili değildi. Fakat toplumda giderek yaygınlaşan düşük karbonhidrat tüketimine dayalı diyetler, insanları tam tahıllı gıdalardan alınacak liflerden mahrum bırakıyor” ifadelerini kullandı.



Neandertaller 200 bin yıl önce tahta mızraklarla at avlamış

Neandertallerin tahta mızrakları kullanarak topluca avlandığı düşünülüyor (Volker Minkus/Aşağı Saksonya Eyaleti Anıtları Koruma Dairesi)
Neandertallerin tahta mızrakları kullanarak topluca avlandığı düşünülüyor (Volker Minkus/Aşağı Saksonya Eyaleti Anıtları Koruma Dairesi)
TT

Neandertaller 200 bin yıl önce tahta mızraklarla at avlamış

Neandertallerin tahta mızrakları kullanarak topluca avlandığı düşünülüyor (Volker Minkus/Aşağı Saksonya Eyaleti Anıtları Koruma Dairesi)
Neandertallerin tahta mızrakları kullanarak topluca avlandığı düşünülüyor (Volker Minkus/Aşağı Saksonya Eyaleti Anıtları Koruma Dairesi)

Bilim insanları, Neandertallerin 200 bin yıl önce tahta mızraklarla at sürülerini avladığını öne sürdü. Yeni çalışma modern insanların en yakın akrabasının geçmişinde az bilinen bir döneme ışık tutuyor.

Almanya'nın Schöningen bölgesindeki arkeolojik kazı alanında 1994'te yapılan çalışmalarda, Paleolitik dönemden kalma bugüne kadarki en sağlam tahta mızraklar keşfedilmişti. 

İlk başta 400 bin ve sonra 300 bin yıl önceye tarihlenen mızrakları, modern insanlar (Homo sapiens) ve Neandertallerin ortak atası Homo heidelbergensis'in yaptığı düşünülüyordu. 

Ancak bulguları hakemli dergi Science Advances'ta 9 Mayıs Cuma günü yayımlanan çalışmaya göre mızraklar daha yeni ve muhtemelen Neandertaller tarafından kullanıldı.

Yeni bir yönteme başvuran bilim insanları, mızraklarla aynı tortu tabakasında bulunan salyangoz kabuklarının amino asit analizini yaparak silahları tarihledi. Bulgular aletlerin yaklaşık 200 bin yıl önce yapıldığına işaret ediyor.

Neandertallerin kullandığı anlaşılan bu silahlar, bozulmamış haldeki en eski tahta mızrak olma özelliğini koruyor. 

Araştırmacılar Neandertaller hakkındaki bilgilerin büyük bölümü 60 bin ila 40 bin yıl önceden geldiği için yeni çalışmanın önem arz ettiğini söylüyor.

Smithsonian Ulusal Doğa Tarihi Müzesi'nden makalenin ortak yazarı Dr. Jarod Hutson "Schöningen, Neandertal davranışının daha eski yönünü gösteriyor ve bu da bir boşluğu dolduruyor ve 200 bin yıl önce Neandertallerin hayatında neler olup bittiğine dair çok net bir resim veriyor" diyor.

Dr. Hutson örneğin mızrakların "bu kadar eski bir şey için epey gelişmiş" seviyede olduğunu belirtiyor.

Kazı alanında, kesilerek öldürülmüş yaklaşık 50 atın kalıntıları da keşfedilmişti. Bilim insanları Neandertallerin bu hayvanları mızrakla avladığını düşünüyor. 

Araştırmacılar bölgenin, at ailelerinin hedef alındığı bir pusu ve avlanma alanı olduğunu öne sürerek makalede şöyle yazıyor:

Bu rutin başarı seviyesine ulaşmak için Schöningen'deki av saldırıları, ortak bir dizi hedefle tam bir işbirliği içinde gerçekleştirilmiş olmalı. 

Bu kadar koordineli bir avlanma stratejisinin varlığı, yaklaşık 200 bin yıl önce ciddi bir organizasyon ve iletişim becerisine işaret ediyor.

Ekip, bu dönemde yeni yeni ortaya çıkan Homo sapiens'le Neandertallerin birbirine daha önce düşünülenden daha fazla benzediğini tahmin ediyor.

Ancak bazı uzmanlar bulgulara şüpheyle yaklaşarak mızrakların ne zaman ve kim tarafından kullanıldığını anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu söylüyor.

Göttingen Üniversitesi'nden arkeolog Thomas Terberger, yer almadığı çalışma hakkında "Şu an için argümanları ilgi çekici buluyorum ama kesinlikle ikna edici değiller" diyor. 

Independent Türkçe, IFLScience, Interesting Engineering, AP, Science Advances