Salva Kiir’den Güney Sudan’ın geleceği için barış adımıhttps://turkish.aawsat.com/home/article/1587816/%E2%80%8Bsalva-kiir%E2%80%99den-g%C3%BCney-sudan%E2%80%99%C4%B1n-gelece%C4%9Fi-i%C3%A7in-bar%C4%B1%C5%9F-ad%C4%B1m%C4%B1
Salva Kiir’den Güney Sudan’ın geleceği için barış adımı
Londra/Mustafa Sırrı
TT
TT
Salva Kiir’den Güney Sudan’ın geleceği için barış adımı
Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit, barış anlamasındaki ortaklarını ülke geleceğine odaklanmaya çağırdı. Finansal destek sağlamamaları nedeniyle, anlaşmanın başarısızlıkla sonuçlanmasından Batı ülkelerini sorumlu tuttu.
Salva Kiir, geçtiğimiz Pazar günü parti üyeleri ile yaptığı bir toplantıda, “ABD barış anlaşmasını tanımayı reddederse, Avrupa ve Batı ülkeleri süreci finanse etmeyecektir. Bu nedenle tüm taraflar bekleyip izliyor. Çünkü herhangi bir muhalefette bulunulduğunda derhal savaşa gireceğimizi düşünüyorlar” şeklinde konuştu. Ayrıca finansman eksikliği nedeniyle barış sürecinin çok sayıda zorlukla karşı karşıya kaldığına işaret etti.
Güney Sudan Devlet Başkanı, Sudan Halk Kurtuluş Hareketi parti üyeleri ve muhalefet liderlerine, ülkenin istikrarını sağlamak için fon sağlama konusundaki çabaları birleştirme konusunda çağrıda bulundu. Mayardit, “Toplumsal yapıda reform gerçekleştirmeyi hedefleyen olumlu ve barışçıl mesajlar vermelisiniz” dedi. Japonya’dan 1 dolar bağış
Japonya, faaliyetlerine devam etmek için geçiş öncesi döneme liderlik eden Ulusal Komite’ye 1 milyon dolar bağışta bulundu. Anlaşma, Japonya’nın Cuba Büyükelçisi Seiji Okada ve Güney Sudan Kabine İşleri Bakanı Martin Elia Lomuro, Geçiş Öncesi Dönemi Yöneten Ulusal Komite adına Tut Gulwak ve Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi (IGAD) Güney Sudan Özel Temsilcisi İsmail Wais arasında imzalandı.
Japonya’ya teşekkür
Güney Sudan Kabine İşleri Bakanı Martin Elia Lomuro, barış anlamasına verdiği destek nedeniyle Japonya hükümetine teşekkür ederek, “Bu meblağ, barış anlaşmasına özel hesaba konulacak” dedi.
Riek Machar liderliğindeki muhalif Sudan Halk Kurtuluş Hareketi liderlerinden biri olan Oyet Nathaniel Perino, barış anlaşmasının, geçiş öncesi hükümleri uygulanmadan geçici bir hükümet kurulmasının mümkün olmadığını söyledi. Perino, hükümeti kurma aciliyetinin, anlaşmanın önüne önemli zorluklar koyacağına işaret etti. Ulusal ordu oluşturulması ve eğitimi ile ilgili güvenlik düzenlemelerinin hükümleri, aralarındaki sınır ve görev sayısı sayısının konusunu çözmenin geçiş öncesi dönemin en önemli meşguliyetlerinden bir olduğunu bildirdi. “Geçici bir hükümet kurma eğilimi, bir barış inşası anlaşmasının ihlali olur”
Perino, “Geçici bir hükümet kurma eğilimi, bir barış inşası anlaşmasının ihlali olur. Anlaşma tarafları şu ana kadar, anayasa, ulusal ordu, eyalet sınırları ve sayısı gibi konuları ele alıyor. Anayasada değişiklik yapmayı reddettik. Bu nedenle mevcut sorunları çözmeden ve anlaşmaya varmadan önce Mayıs ayında geçici bir hükümet kurulması mümkün değildir” dedi. Adalet Bakanlığı tarafından öne sürülen değişikliklere, hükümetin ademi merkeziyetçilik meselelerine değinmediği için itiraz edildiğini belirtti.
Hükümetin, mevcut sistemi, anlaşmada öngörüldüğü gibi 36 aylık geçiş döneminde herhangi bir değişiklik yapmadan sürdürmeyi planladığını ifade eden muhalif lider, sözleşmeyi izleyen komiteyi geçiş dönemi sürecinde mevcut yerleşmiş sistem aracılığıyla anlaşma maddelerini ihlal etmekle suçladı. IGAD heyetini, anayasada değişiklik yapmaya ya da anlaşma garantörü olarak yapılan değişiklikleri geri çekmeye çağırdı.
Sudan’dan 2011’de ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Güney Sudan, Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit’in 16 Aralık 2013’te yardımcısı Riek Machar’ı ‘darbe teşebbüsü’ iddiasıyla görevden almasının ardından iç savaşa sürüklenmişti.
Barış görüşmelerine rağmen çatışmalar patlak verdi
IGAD gözetiminde yürütülen barış görüşmeleri sonucu, 17 Ağustos 2015’te taraflar arasında anlaşmaya varılsa da başkent Cuba’da 8 Temmuz 2016’da çatışmalar yeniden patlak vermişti.
Ardından Sudan’ın başkenti Hartum’da IGAD gözetiminde Sudan Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir ve Uganda Devlet Başkanı Yoweri Museveni himayesinde barış görüşmeleri başlamış, Salva Kiir Mayardit ve Riek Machar, Haziran 2018’de ateşkes kararı almıştı. IGAD ise 2018 yılının Eylül ayında Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da Barış Anlaşması imzalanmasını sağladı.
Ülkedeki iç savaş on binlerce kişinin hayatını kaybetmesine, milyonlarca kişinin evini terk etmesine neden oldu.
Pakistan ve Afganistan bugün Türkiye'de görüşmelere yeniden başlıyorhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5205885-pakistan-ve-afganistan-bug%C3%BCn-t%C3%BCrkiyede-g%C3%B6r%C3%BC%C5%9Fmelere-yeniden-ba%C5%9Fl%C4%B1yor
Pakistan ve Afganistan bugün Türkiye'de görüşmelere yeniden başlıyor
İstanbul'un genel görünümü (Arşiv – Reuters)
Afganistan ve Pakistan, ekim ayında iki ülke arasında meydana gelen ve onlarca kişinin hayatını kaybetmesine neden olan benzeri görülmemiş çatışmanın ardından, düşmanlıkların yeniden başlamasını önlemek amacıyla bugün Türkiye'de müzakerelere yeniden başlama kararı aldı.
İki ülke 19 Ekim'de Katar'da ateşkes üzerinde anlaşmaya varmış, ancak geçen hafta İstanbul'da bazı ayrıntılar konusunda anlaşmazlığa düşmüştü.
Her iki taraf da birbirlerini bu müzakereleri kötü niyetle yürütmekle suçluyor ve görüşmelerin başarısız olması halinde çatışmaların yeniden başlayacağı uyarısında bulunuyor.
İstanbul'a yeni heyetlerin gönderilip gönderilmeyeceği henüz belirsizliğini koruyor.
Bu konuda Doha ile arabuluculuk yapan Türkiye'ye göre, bu yeni toplantı ‘barışın korunmasını ve barışı ihlal eden tarafa yaptırımların uygulanmasını sağlamak için bir izleme ve doğrulama mekanizması’ kuracak.
Birleşmiş Milletler'e (BM) göre, bir haftalık çatışmalarda Afganistan tarafında 50 sivil yaşamını yitirdi, 447 kişi yaralandı. Kabil'de meydana gelen bombalı saldırılarda ise en az beş kişi hayatını kaybetti.
Pakistan ordusu 23 askerinin hayatını kaybettiğini ve 29 askerinin yaralandığını bildirdi, ancak sivil kayıplardan bahsetmedi.
Çatışmalar, Pakistan'ın arkasında olduğu iddia edilen Kabil'deki bombalı saldırılara yanıt olarak Taliban hükümetinin sınırda düzenlediği saldırıyla başladı.
O günden bu yana iki ülke arasındaki sınır kapalı. Sadece Pakistan'ın 2023'ten beri baskı uyguladığı Afgan mültecilerin sınırdan geçmesine izin veriliyor.
İslamabad, Kabil'i topraklarında Pakistan karşıtı ‘terörist’ grupları, özellikle de Pakistan Talibanı'nı (Tehrik-i-Taliban Pakistan) barındırmakla suçluyor.
Kabil bunu şiddetle reddediyor ve Pakistan'ın DEAŞ'ın bölgesel şubesi de dahil olmak üzere ‘terörist’ grupları desteklediğini iddia ediyor.
ABD Başkanı Donald Trump, Washington'daki Beyaz Saray'ın Oval Ofisi'nde İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile yaptığı görüşmede İngiltere Kralı Charles'ın mektubunu tutarken, 27 Şubat 2025 (Reuters)
Casusluktan yapay zekaya: Washington-Londra ittifakında dijital dönem
ABD Başkanı Donald Trump, Washington'daki Beyaz Saray'ın Oval Ofisi'nde İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile yaptığı görüşmede İngiltere Kralı Charles'ın mektubunu tutarken, 27 Şubat 2025 (Reuters)
Marco Massad
ABD Başkanı Donald Trump'ın bu sonbaharda İngiltere’ye yaptığı ziyaret, geleneksel bir diplomatik gezi olmaktan öte, iki ülke arasındaki ilişkilerde dönüm noktasıydı. İki ülke arasındaki tarihi ittifakı, askeri ve istihbarat çerçevesinden teknoloji ve yapay zeka (AI) temelli yeni ufuklara taşıdı. Dünya çapında ilgi gören bu ziyarette Trump, Microsoft'tan Google'a, Nvidia'dan Amazon'a ve Oracle'a kadar önde gelen Amerikan şirketlerinin yöneticilerinden oluşan daha önce başka benzeri görülmemiş bir heyetle birlikte geldi. Bu sahne, büyük teknoloji şirketlerinin nasıl ABD'nin stratejik kolları haline geldiğini, Beyaz Saray ile paralel hareket ederek, aynı anda hem yumuşak hem de sert gücünün bir parçası olarak hareket ettiğini açıkça gösterdi.
Bu olay sadece siyasi değil, aynı zamanda ekonomik ve stratejik açıdan da son derece önemliydi. İki taraf, çoğu bulut altyapısı, süper bilgisayar ve yapay zeka uygulamalarına yönelik 42 milyar doları aşan devasa bir yatırım taahhüdünde bulunduklarını açıkladı. Mesaj açıktı, Washington ve Londra arasındaki ittifak, büyük güçlerin Dördüncü Sanayi Devrimi'ne (Endüstri 4.0) liderlik etmek için rekabet ettiği bir dönemde ‘teknoloji alanında liderlik’ konusunda yeni bir aşamaya giriyordu.
Bu adım, küresel dönüşümün kritik bir döneminde atıldı. Dünya, yapay zeka, kuantum bilişim ve akıllı savunma teknolojileri alanlarında üstünlük için çılgın bir yarışa girmiş durumda. Çin, ‘Dijital İpek Yolu’ projesi ile dijital nüfuzunu genişletirken, Avrupa Birliği (AB) ABD merkezli şirketlere olan bağımlılığını azaltmak için teknolojik bağımsızlık arayışında. Washington bu noktada ‘Anglo-Sakson ittifakının’ sahnenin merkezinde yer almaya devam ettiğini, inisiyatif alabilen ve küresel güç dengelerindeki değişimlerin sadece bir seyircisi olmadığını vurgulamak istedi.
İngiltere'nin seçilmesi tesadüf değildi. Londra, AB’den ayrıldığından beri teknoloji ve inovasyon alanlarında Washington'un ayrıcalıklı ortağı olarak kendini konumlandırmaya çalışıyor. Keir Starmer liderliğindeki İngiliz hükümeti, ABD'li şirketlerin yatırımlarını Brexit (İngiltere’nin AB’den çıkışı) sonrası ekonomiyi istikrara kavuşturmak için bir fırsat olarak görürken, Trump bunu ABD'nin yurtdışındaki nüfuzunu güçlendiren ve yurt içindeki şirketleri destekleyen ‘büyük anlaşmalara’ dayalı ekonomik vizyonunu pekiştirmek için bir fırsat olarak gördü.
İngiltere Başbakanı Starmer, Trump’ın ziyareti sırasında imzalanan anlaşmaları, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana iki ülke arasında yapılan en büyük ticaret anlaşması olarak nitelendirildi. İki ülke arasında imzalanan anlaşmaların tutarı 250 milyar sterlini aştı. Bu tutarın 42 milyar doları sadece teknoloji sektörüne ayrıldı. Anlaşmalar arasında gelişmiş veri merkezlerinin kurulması, yapay zeka araştırma projelerine finansman sağlanması ile hükümet ve savunma sektörleri için bulut altyapısının geliştirilmesi yer alıyor.
Trump’ın ziyaretinin yansıttığı bu dönüşüm, teknolojinin artık sadece bir sektör olmadığını, dış politikanın temel bir bileşeni haline geldiğini gösterdi.
Sembolik olarak çarpıcı bir tablo söz konusuydu. Trump, Microsoft CEO'su Satya Nadella, Nvidia CEO'su Jensen Huang ve Amazon Web Services CEO'su Matt Garman ile birlikte 10 Downing Caddesi’ndeki Başbakanlık Konutu önünde duruyordu. Siyaset, sermaye ve inovasyonu bir araya getiren bu sahne 20’nci yüzyılın ortalarında ‘Amerikan küreselleşmesinin’ kuruluşunu akla getirdi, ancak bu kez yeni dijital biçimiyle karşımızdaydı.
Bu ziyaret, ticaret veya parayla başlamayan, aksine İkinci Dünya Savaşı'nın zorlu koşullarında doğan güvenlik ve istihbarat ittifakıyla başlayan ABD-İngiltere ilişkilerinin uzun geçmişe sahip olan mirasının bir uzantısıydı. İki ülke yatırım alışverişinde bulunmadan önce, şifreler ve gizli bilgiler alışverişinde bulunarak, daha sonra Beş Göz İttifakı’nın (FVEY) çekirdeğini oluşturacak ortak bir istihbarat ağı kurdular. Bu ittifak, bugün iki ülkeyi benzeri görülmemiş bir güven ve entegrasyon düzeyiyle birbirine bağlıyor.
Bu açıdan bakıldığında, ‘Teknolojik Refah Anlaşması’nın yalnızca ekonomik bir anlaşma değil, güvenlik iş birliğinin bilimsel iş birliğine ve ardından kapsamlı bir teknolojik ortaklığa dönüşen uzun tarihi sürecin doğal bir uzantısı olduğu söylenebilir. 1940'larda radar ve şifreli sistemler askeri üstünlük için birer araç olduğu gibi, bugün yapay zeka algoritmaları ve süper bilgisayarlar da 21’nci yüzyılda nüfuz ve kontrol için birer araç haline gelmiş durumda.
Trump’ın ziyaretinin yansıttığı bu dönüşüm, teknolojinin artık sadece bir sektör olmadığını, dış politikanın temel bir bileşeni haline geldiğini gösterdi. Ülkeler artık güçlerini sahip oldukları uçak gemisi veya füze sayısıyla değil, veri analizi, yapay zeka geliştirme ve bulut depolama alanlarındaki yeteneklerinin kapsamıyla ölçüyorlar.
Manchester'da düzenlenen ve toplu sınır dışı çağrısı yapan göçmen karşıtı bir protesto gösterisi sırasında aşırı sağcı grup Britain First (Önce Birleşik Krallık/BNP) grubu destekçilerinin ulusal bayraklarla katıldığı yürüyüşte görevli polis memurları, 2 Ağustos 2025 (AFP)
Bu noktada Trump'ın dev Amerikan şirketlerinin yöneticilerini yanına almak istemesi anlaşılabilir bir durum. Zira bu şirketler, silahlar yerine veriler, ordular yerine algoritmalar gibi alışılmadık yöntemler kullanarak, küresel güç mücadeleleri yürüten ‘gölge bakanlıklar’ haline geldi.
Beş Göz İttifakı (FVEY)
Trump’ın 2025 yılındaki ziyareti Washington ve Londra arasında yeni bir teknolojik iş birliği dönemini başlatmış olsa da bu ittifakın kökleri tarihin derinliklerine, askeri şifrelerin ve kablosuz iletişimin bugünün algoritmaları ve büyük veriden daha önemli olduğu bir döneme kadar uzanıyor. İki ülke arasındaki ilişki sadece ticaret üzerine değil, aynı zamanda 20’nci yüzyılın en karanlık dönemi olan İkinci Dünya Savaşı sırasında kurulan güvenlik ve istihbarat iş birliği üzerine de inşa edildi.
1943 yılında, Nazi Almanyası'na karşı verilen savaşlar devam ederken şifre kırma ve gizli bilgi alışverişi konusunda iş birliği için koordinasyon sağlanması amacıyla ABD ve Birleşik Krallık arasında BRUSA anlaşması imzalandı. O dönemde İngiltere, matematikçi Alan Turing tarafından ünlü hale getirilen Bletchley Park merkezine sahipti. Turing, Alman Enigma makinesinin şifrelerini kırmak için hesaplama mantığını kullanan ilk kişilerden biriydi.
Bu iş birliği, daha sonra tarihin en güçlü istihbarat ittifaklarından biri haline gelecek olan oluşumun çekirdeğini oluşturdu. Savaşın bitmesinden bir yıl sonra, 1946 yılında UKUSA Anlaşması imzalandı ve iki ülke arasındaki istihbarat iş birliğine kurumsal ve resmi bir nitelik kazandırıldı. Anlaşma, askeri ve sivil iletişimden elde edilen bilgilerin sistematik olarak paylaşılmasını ve ABD Ulusal Güvenlik Ajansı ile İngiliz Hükümeti İletişim Merkezi arasında görevlerin dağıtılmasını öngörüyordu.
Washington ve Londra, makine öğrenimini kullanarak saniyeler içinde milyonlarca sinyali filtreleyebilen ve şüpheli kalıpları ve davranışları tespit edebilen sistemler geliştirdi.
Bu anlaşma, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda'nın da katılımıyla zamanla FVEY kısaltmasıyla bilinen ittifaka dönüştü. Bu ittifak zaman geçtikçe kıtalararası iletişimi izleyebilen ve istihbarat bilgilerini neredeyse gerçek zamanlı olarak paylaşabilen, dünyanın en büyük casusluk ve veri analiz ağı haline geldi.
Bu iş birliği Soğuk Savaş döneminde benzeri görülmemiş boyutlara ulaştı. Sovyetler Birliği nükleer silahlanmaya odaklanırken, Washington ve Londra elektronik dinleme ve uzay gözetimi alanındaki kapasitelerini geliştirmeye yoğunlaştı. Echelon Dinleme Sistemi, uydular ve denizaltı kabloları aracılığıyla yapılan görüşmeleri dinlemek için küresel bir ağ olarak 1970'lerde kuruldu. İstasyonları Avustralya'dan İngiltere üzerinden Kanada'ya kadar uzanıyordu ve ittifakın kurumları arasında koordineli olarak işletiliyordu.
Echelon Dinleme Sistemi’nin hükümetleri, şirketleri ve hatta vatandaşları dinlemek için kullanılmasıyla ilgili önemli tartışmaların yaşanmasına rağmen, bu sistem siber uzayda Batı'nın hakimiyetinin temel direklerinden biri olmaya devam etti ve bilgi toplama yeteneğine sahip olanın güç sahibi olduğu ilkesini pekiştirmeye yardımcı oldu.
Sonraki yıllarda, bilgi sadece savunma amaçlı bir araç olmaktan çıkıp siyasi ve ekonomik bir değer haline geldi. İstihbarat üstünlüğü, teknolojik üstünlüğe dönüştü. Bu ortaklıktan, şifreleme, veri analizi ve güvenli iletişim alanlarında ortak araştırma projeleri ortaya çıktı ve yapay zeka alanında gelecekteki iş birliğinin temelleri atıldı.
Yeni milenyumun başlangıcında, ittifak daha gelişmiş araçları da içerecek şekilde genişledi. Bunlardan en dikkat çekici olanı, FVEY ülkeleri arasında hassas savunma ve istihbarat bilgilerinin paylaşılmasına yönelik güvenli bir ağ olan Stone Ghost platformuydu. Bu platform, ABD Savunma İstihbarat Teşkilatı tarafından yönetiliyor ve dünyanın en güvenli sistemlerinden biri olarak kabul ediliyor.
Stone Ghost’un temelleri sıfır güven ilkelerine dayanıyor. Yani herhangi bir kullanıcıya önceden güven duymuyor, aksine kimlikleri, izinleri ve aktarılan verileri sürekli olarak doğruluyor. ABD, 2023 yılında tehditlerin niteliğine bağlı olarak yeni ortakların eklenmesini veya çıkarılmasını mümkün kılacak şekilde sistemi güncelleme niyetini açıkladı. Bu, küresel güvenlikteki değişikliklere hızlı şekilde yanıt veren esnek istihbarat ittifakına doğru bir adımdır.
ABD Başkanı Donald Trump, İngiltere'nin orta kesimlerindeki Aylesbury şehrinde Başbakan Keir Starmer ile düzenlediği ortak basın toplantısında, Eylül 2025 (AFP)
Bu güncelleme, istihbarat veri analizinde yapay zeka araçlarının ortaya çıkmasıyla aynı zamana denk geliyor. Washington ve Londra, makine öğrenimini kullanarak saniyeler içinde milyonlarca sinyali filtreleyebilen ve şüpheli kalıpları ve davranışları tespit edebilen sistemler geliştiriyor. İronik bir şekilde, başlangıçta düşmanları izlemek için tasarlanan bu araçlar, artık kritik altyapıları ve veri merkezlerini siber saldırılardan korumak için kullanılıyor.
Casusluktan bilimsel araştırmaya
Washington ve Londra tüm bu yıllar boyunca istihbarat iş birliğinin sadece güvenlik bilgilerinin değil, bilimsel ve teknik bilgilerin de paylaşılması için bir platform olabileceğinde hemfikirdi. Milenyumun başlarında, iki ülke, askeri operasyonlarda ve sivil uygulamalarda kullanılabilecek ağ teknolojileri geliştirmek amacıyla, üniversiteleri ve savunma laboratuvarlarını birbirine bağlayan ortak bir araştırma programı olan Ağlar ve Bilgi Projesi'ni başlattı.
Bu proje önemli bir entelektüel dönüşümü temsil ediyor. Teknoloji artık bir ‘askeri araç’ olmaktan çıkıp, inovasyon ve bilimsel araştırmaya dayalı, başlı başına bir ‘stratejik alana’ dönüştü ve zamanla güvenlik ve bilim arasındaki sınırlar bulanıklaştı, teknik bilgi ulusal gücün bir unsuru haline geldi.
Son on yılda siber tehditlerin artmasıyla birlikte Londra ve Washington önceliklerini yeniden düzenledi. Tehlike artık sadece geleneksel casuslardan değil, enerji tesislerini, havaalanlarını ve ankaları felce uğratabilecek siber korsanlardan da geliyor. Bu durum, teknoloji girişimlerini endüstriyel casusluk ve fikri mülkiyet hırsızlığından korumayı amaçlayan, 2024 yılında FVEY tarafından başlatılan ‘İnovasyon için Güvenlik Girişimi’ gibi yeni girişimlerin ortaya çıkmasına neden oldu.
ABD ve İngiltere arasında yapay zeka, siber güvenlik ve kuantum bilişim için ortak standartlar belirlemekle görevli bir ‘Teknoloji Koordinasyon Konseyi’ kurulacağı duyuruldu.
Aynı yıl, iki taraf kimya alanında kuantum bilişim uygulamaları üzerine ortaklaşa finanse edilen bir bilimsel çalıştay düzenledi ve İngiltere Yapay Zeka Güvenliği Enstitüsü (AISI), yapay zeka teknolojileri için etik ve düzenleyici standartlar konusunda iş birliğini teşvik etmek amacıyla ABD’de bir ofis açıldığını duyurdu. Böylece, ilişkiler kod alışverişinden algoritma alışverişine, askeri mesajların şifresini çözmekten tehditleri gerçekleşmeden önce tahmin edebilen akıllı modeller geliştirmeye doğru genişledi.
ABD, savunmadan sağlık ve eğitime kadar çeşitli hükümet ve idare kademelerine yapay zekayı entegre etmek için çalışırken İngiltere, bazı Avrupa ülkelerinin korktuğu gibi kaotik bir ortama dönüşmeden inovasyona ev sahipliği yapmasını sağlayacak esnek bir yasal ve düzenleyici çerçeve oluşturmaya odaklanıyor. Londra, özgürlük ve düzenleme arasındaki bu denge sayesinde Avrupa'nın Batı yapay zekasına açılan kapısı olmayı umuyor.
Bu vizyonlar, müttefikler arasında birleşik bir dijital altyapı, ortak yönetişim standartları ve güvenli veri alışveriş sistemi paylaşan bir Batı teknoloji bloğu oluşturmayı amaçlayan daha geniş bir projede birleşiyor. Sadece yeni teknolojilerde Çin'i geçmek değil, aynı zamanda Batı'nın küresel bilgi altyapısı üzerindeki hakimiyetini sürdürmek amaçlanıyor. Bu hakimiyet eskiden askeri ve ekonomik iken, şimdi dijital ve bilgi temelli olarak devam ediyor.
Bu projenin özellikleri bazı pratik adımlarda açıkça görülüyor. ABD ve İngiltere arasında yapay zeka, siber güvenlik ve kuantum bilişim için ortak standartlar belirlemekle görevli ‘Teknoloji Koordinasyon Konseyi’ adlı bir yapı kurulacağı duyurulmuştu. Ayrıca G7 ülkeleri de eğitim modelleri için etik kurallar belirlemeyi ve güvenlik, adalet ve medya gibi hassas alanlarda kullanımlarını izlemeyi amaçlayan bir ‘Güvenilir Yapay Zeka Şartı’nın geliştirilmesi üzerinde çalışıyor.
Bu girişimlerin idealist niteliğine rağmen, bunların arkasında açık stratejik kaygılar yatmaktadır. Batı, Çin'in çip ve işlemci tedarik zincirlerinde hakimiyet kurmasının, 20. yüzyılda petrolün yaptığı gibi güç dengesini bozacağından korkuluyor. Bu yüzden Batı ülkeleri üretimi çeşitlendiriyor ve Amerikan ve İngiliz şirketlerini kendi ülkelerinde veya Kanada, Avustralya ve Hindistan gibi müttefik ülkelerde ileri teknoloji fabrikaları kurmaya teşvik ediyor. Bu hamle sadece ekonomik değil, öncelikle güvenlikle ilgili ve Batı'nın yapay zekasını jeopolitik rakiplerine bağımlılıktan korumayı amaçlıyor.
Öte yandan Batılı liderler yapay zeka alanındaki üstünlüğün yalnızca işlemci sayısı veya veri miktarıyla değil, teknolojiye duyulan küresel güvenle ölçüldüğünün farkında. Bu yüzden ‘değerler yönetimi’ olarak bilinen, yani Batı yapay zekasını teknik bir standart haline gelmeden önce ahlaki bir standart haline getirme çabası önem kazanıyor. Washington ve Londra, bu modeli gelişmekte olan ülkelere ihraç ederek, şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerini paylaşan bir ortaklar ağı kurmayı umuyor.
Ancak bu yolda engeller de yok değil. AB, inovasyonu yavaşlatabilecek şirketlere katı standartlar getiren ‘Yapay Zeka Yasası’ gibi kendi düzenlemelerini dayatmaya çalışırken Çin, Güney Kore ve Japonya'nın araştırma ve endüstriyel uygulamalara büyük yatırımlar yaptığı Asya'dan rakiplerin gücü de artıyor. Yurt içinde ise Google ve OpenAI gibi büyük şirketlerin teknoloji alanındaki tekelleri ve bunun sonucunda bilgi ve içerik üzerinde kurulan hakimiyet konusunda endişeler devam ediyor.
Microsoft, büyük bir kısmı gelişmiş veri merkezleri inşa etmek ve İngiltere'nin en büyük süper bilgisayarını finanse etmek için kullanılacak olan 30 milyar dolarlık devasa bir yatırım açıkladı.
Tüm bu zorluklara rağmen Batı, üç belirleyici faktör sayesinde liderliğini koruyor. Bunlar, sürekli yenilik yapma kapasitesi, değişime uyum sağlama konusunda demokratik sistemlerinin esnekliği ve ne Çin ne de Rusya'nın sahip olmadığı stratejik bir derinlik kazandıran küresel ittifak ağı. Bu yüzden Washington ve Londra, teknolojiyi tekelleştirmeye değil, daha çok kendi çıkarlarına hizmet edecek ve dijital yüzyılda Batı'nın etkisinin sürdürülebilirliğini sağlayacak şekilde teknolojinin gelecekteki kurallarını şekillendirmeye çalışıyor.
Kısa vadede rekabet, yapay genel zeka (AGI), yani birden fazla alanda düşünme ve öğrenme yeteneğine sahip modellerin kontrolü üzerinde yoğunlaşacak. Kuantum bilişim, siber güvenlik, tıp ve ekonomiyi dönüştürecek benzeri görülmemiş bir hesaplama gücü sağlayacağı için bu yarışta oyunun kurallarını değiştirecek unsur olarak görülüyor. Bu alandaki ABD-İngiltere ortak projeleri, bu nedenle geleneksel yapay zekanın sınırlarını aşacak ve gelişmiş makine bilişinin yeni bir çağını başlatacak olan gelecekteki teknolojik ittifakın çekirdeğini oluşturuyor.
Karşılıklı güven sistemi
ABD-İngiltere ittifakını diğerlerinden ayıran özellik, bunun sadece çıkar ilişkisine dayalı bir ortaklık değil, onlarca yıllık gizli ve ortak operasyonlar sonucunda oluşturulmuş karşılıklı güven sistemi olmasıdır. İki ülke, iletişim istihbaratından nükleer silah kodlarına kadar en hassas verileri paylaşıyorsa, bu, ilişkilerinin geleneksel ittifak sınırlarını aştığı anlamına gelir.
Bu güven, yeni bir teknolojik ittifakın doğmasına neden oldu. Microsoft, Nvidia ve Google, İngiltere’nin teknolojik altyapısına milyarlarca dolarlık yatırım yapmaya karar verdiklerinde, bunu sadece ekonomik fizibilite nedeniyle değil, aynı zamanda İngiliz güvenlik ortamının Amerikan sisteminin doğal bir uzantısı olarak görülmesi nedeniyle de yaptılar. Bu güven, Brexit sonrası İngiltere'yi, sıkı düzenleyici kısıtlamalar uygulamaya devam eden Avrupa'nın geri kalanından farklı olarak, Amerikan şirketleri için tercih edilen bir destinasyon haline getirdi.
ABD ile İngiltere arasındaki bu ittifakın merkezinde, teknoloji sadece ekonomik büyüme için bir araç olmaktan çıkıp, askeri ve istihbarat iş birliğiyle önem açısından rekabet eden stratejik bir odak noktası haline geldi. Teknolojik Refah Anlaşması, bu tarihi değişimi somutlaştırdı. Zira Washington ve Londra arasındaki ortaklık artık yalnızca serbest ticaret veya ortak savunma ilkelerine dayanmakla kalmayıp yapay zeka, süper bilgisayarlar ve büyük veri gibi temeller üzerine inşa edilmiş durumda.
Bu dalganın öncüsü olan Microsoft, 30 milyar dolarlık devasa bir yatırım yapacağını duyurdu. Bu yatırımın büyük bir kısmı, yapay zeka için uygun maliyetli ve yüksek performanslı altyapı sağlayan Nscale ile ortak bir girişimde, gelişmiş veri merkezleri inşa etmek ve İngiltere'nin en büyük süper bilgisayarını finanse etmek için kullanılacak.
Bu proje, yalnızca İngiltere’nin bilgi işlem kapasitesini artırmayı değil, aynı zamanda çoğu Avrupa ülkesinde şu anda sağlanması zor olan muazzam bilgi işlem gücü gerektiren gelişmiş yapay zeka araştırmalarına ev sahipliği yapmasını da amaçlıyor.
Google, makine öğrenimi yapay zeka alanında liderliği ile tanınan iştiraki DeepMind ile bağlantılı araştırmaları desteklemek için 6,8 milyar dolarlık bir yatırım yapacağını duyurdu. Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan aktardığı analize göre DeepMind, inovasyon ve sonuçlar açısından ABD’deki merkezlerle rekabet edebileceğini kanıtladıktan sonra, şirket İngiltere'yi gelişmiş yapay zeka araştırmaları için Avrupa’daki bir platforma dönüştürme taahhüdünü teyit etti.
Bu yatırımların, yüksek teknoloji alanlarında yaklaşık 15 bin yeni iş imkanı yaratması ve İngiltere’deki iş gücü için ileri düzeyde eğitim ve yeterlilik fırsatları sağlaması bekleniyor.
Öte yandan Nvidia, derin öğrenme ve büyük öğrenme modelleri alanında İngiltere'nin bilgi işlem kapasitesini artırmak için 120 bin adede kadar grafik işlem birimi sağlanmasını içeren, yaklaşık 13,5 milyar dolar değerinde bir yatırım paketi açıkladı. Bu rakam teknik bir ayrıntı değil, İngiltere’yi GPT veya daha büyük modeller barındırabilecek altyapıya sahip birkaç ülke arasına sokan ve ülkenin Avrupa'nın özerk yapay zeka geliştirme merkezi haline gelmesinin önünü açan büyük bir sıçrama anlamına geliyor.
Yatırım akını bununla da bitmedi. Salesforce, 2030 yılına kadar taahhütlerini uzatan 2 milyar dolarlık ilave bir yatırım planı açıklarken, Core Wave İngiltere'deki faaliyetlerini genişletmek için yaklaşık 1,5 milyar sterlinlik bir yatırım yaptı. Teknoloji devlerinin yanı sıra, finans sektöründe de bir sürpriz yaşandı. Blackstone Investment Fund, önümüzdeki on yıl içinde İngiltere ekonomisine yaklaşık 122 milyar dolarlık yatırım yapacağını taahhüt ederek, teknolojinin artık dijital şirketlerin tekelinde olmadığını, geleneksel olarak gayrimenkul ve enerjiye yönelen büyük sermaye için de cazip hale geldiğini gösterdi.
Başbakan Starmer'ın açıklamalarına göre bu yatırımların yüksek teknoloji alanlarında yaklaşık 15 bin yeni iş imkanı yaratması ve ülkedeki iş gücü için ileri düzeyde eğitim ve yeterlilik fırsatları sağlaması bekleniyor. Ancak, gerçek etki rakamların ötesine geçiyor, çünkü Atlantik'in iki yakası arasındaki ekonomik ve teknolojik etki haritasını yeniden çiziyor.
ABD Başkanı Donald Trump için bu anlaşmalar sadece ekonomik bir başarıdan daha fazlasını temsil ediyor. Bu anlaşmalar, onu ülkesinin ulusal çıkarlarına hizmet etmek için dev Amerikan şirketlerini harekete geçirebilen bir anlaşmacı olarak yeniden tanıtan stratejik bir siyasi kart. Trump, ülkesinde yurt dışındaki bu genişlemeleri ekonomik dehasının kanıtı olarak sunabilir. Amerikan şirketleri yeni pazarlar kazanıyor ve nihayetinde ABD’ye geri dönecek karlar elde ederken, ABD’nin en stratejik Avrupa pazarlarından birinde nüfuzu güçleniyor.
Dışarıdan bakıldığında, bu anlaşma ona ABD-İngiltere ittifakının artık savunma ve güvenlikle sınırlı olmadığını, yaklaşan teknolojik devrimin ortak liderliğine dönüştüğünü gösterme fırsatı veriyor. Zira bu, Çin'in genişlemesi ve Avrupa’nın dijital bağımsızlık arzusu karşısında, Silikon Vadisi ile Londra Şehri, Amerikan inovasyonu ile İngiliz araştırma ortamı arasında kurulmuş bir ittifak.
Bu teknoloji anlaşması, Çin'e paralel olarak Washington, Londra ve belki daha sonra Ottawa, Sidney ve Tokyo gibi başkentleri de içeren bir Batı teknoloji merkezi kurulacağının dolaylı bir duyurusu olarak okunabilir. Microsoft, Nvidia ve Google gibi büyük şirketleri bu ortaklığın merkezine koymak, Amerikan özel sektörünü dijital dünyada güç dengesini yeniden şekillendiren yumuşak jeopolitik gücün bir parçası haline getiriyor.
Hannover'daki bir ticaret fuarında Google logosunun yanından geçenler (Reuters)
Avrupa’nın gözünden bakıldığında, bu gelişmeler AB için açık bir meydan okuma olarak görülebilir. Çünkü İngiltere’nin AB’den ayrılmasının ardından ABD yatırımları için tercih edilen bir destinasyon olması Brüksel'i seyirci rolüne itiyor. Ayrıca, Avrupa'nın inovasyonu desteklemek yerine kısıtlayabilecek katı veri koruma mevzuatı çıkarmaya çalıştığı bir dönemde, bulut sistemi ve yapay zeka hesaplama alanlarında yaşlı kıta ile ABD arasındaki uçurumu derinleştiriyor.
Ortadoğu ve Afrika'da bu mesajın stratejik anlamı çok açık; yapay zeka ve devasa bulut sistemi altyapılarını kontrol edenler, verilerin ve gelecekteki pazarların gidişatını belirleyebilecekler. Bu açıdan bakıldığında, Trump'ın Londra ziyareti sadece törensel bir etkinlik değil, küresel teknolojik etkinin haritasını yeniden çizmek ve ‘Washington ve Londra'nın halen inovasyonun dizginlerini elinde tuttuğu’ görüşünü güçlendirmek için yapılan stratejik bir hamleydi.
Ancak bu ortaklık tamamen sütliman değil. İngiltere, nefret söylemini ve zararlı içeriği engellemeyi amaçlayan Çevrimiçi Güvenlik Yasası gibi yasalarla dijital alanın daha sıkı kontrol edilmesi gerektiğini savunurken ABD, kendi anayasasının Birinci Ek Maddesi'nde yer alan ifade özgürlüğünü korumaya dayanan liberal modelinde ısrarcı. İki ülkenin yasaları arasındaki bu farklılıklar, Meta, YouTube ve X gibi dev teknoloji şirketlerini, İngiltere’nin katı yasalarına uymak ile ABD’nin açık felsefesini korumak arasında sürekli bir ikilemde bırakıyor.
Bu yüzden Teknolojik Refah Anlaşması’nın başarısı yalnızca yatırımların büyüklüğü veya sağlanan iş imkanlarının sayısı ile değil, her iki tarafın güvenlik ve özgürlük, açıklık ve sorumluluğu birleştiren ortak bir teknoloji yönetişim modeli tasarlama becerisi ile de ölçülecek.
Son olarak bu gelişmeler Washington ve Londra arasındaki ilişkinin ‘özel ortaklık’ aşamasını aşarak, sermaye ile bilgiyi ve özel sektörü siyasi karar alma sürecini birleştiren sınır ötesi bir teknolojik ittifaka dönüştüğünü ortaya koyuyor. Bunun yanında söz konusu ittifak, gizlilik ve sansür sorunlarından Çin ile rekabete kadar birçok sınavla karşı karşıya kalmaya devam edecek. Fakat uzun soluklu adaptasyon geçmişi, onu şaşırtıcı bir hızla değişen dünyada en uygulanabilir ve önde gelen ittifaklardan biri haline getiriyor.
*Bu analiz Şarku’l Avsat tarfından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.
ABD'nin karar taslağı, barış konseyinin yetkilerini ve Gazze için önerilen uluslararası gücü tanımlıyorhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5205877-abdnin-karar-tasla%C4%9F%C4%B1-bar%C4%B1%C5%9F-konseyinin-yetkilerini-ve-gazze-i%C3%A7in-%C3%B6nerilen-uluslararas%C4%B1
ABD'nin karar taslağı, barış konseyinin yetkilerini ve Gazze için önerilen uluslararası gücü tanımlıyor
ABD'nin Birleşmiş Milletler (BM) Daimî Temsilcisi Mike Waltz (AP)
ABD, Gazze Şeridi'nde iki yıllık bir geçiş yönetimi görevlendirilmesi ve güvenliği denetlemek üzere uluslararası bir güç kurulmasını öngören bir karar taslağını Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'ne sundu.
ABD'nin BM Daimî Temsilciliği, Mike Waltz'ın taslak metni BM Güvenlik Konseyi'ne on seçilmiş üyesinin yanı sıra Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Mısır, Katar ve Türkiye ile paylaştığını açıkladı.
Şarku’l Avsat’ın The National’dan aktardığına göre, üç sayfalık metinde şu ifade yer aldı: “Gazze'nin yeniden inşası için finansmanı koordine etmek ve genel çerçeveyi oluşturmaktan sorumlu, uluslararası yasal statüye sahip bir geçiş yönetim organı olarak barış konseyinin kurulmasını memnuniyetle karşılıyoruz.”
Çadırda yaşayan yerinden edilmiş Filistinli bir çocuk (Reuters)
Barış konseyi, Filistin Yönetimi, ABD yönetiminin ‘kapsamlı planında’ özetlenen kapsamlı bir reform programını tamamlayana kadar faaliyet gösterecek.
ABD'nin BM Daimî Temsilcisi Mike Waltz, “Başkan Donald Trump'ın cesur liderliği altında ABD, BM’de net sonuçlar elde edecek” dedi.
Karar taslağı, barış konseyi üyelerine, Gazze'deki geçiş hükümetini denetlemek üzere ‘operasyonel birimler’ kurulması da dahil olmak üzere, planın hedeflerine ulaşmak için ‘gerekli düzenlemeleri onaylama’ yetkisi veriyor. Bu birimler, bağımsız, tarafsız bir Filistinli teknokratik komiteyi denetleyecek ve destekleyecek.
Metinde, “Arap Birliği'nin çağrısı doğrultusunda, Gazze Şeridi'nden yetkin kişilerden oluşan bağımsız bir Filistin teknokratik komitesinin denetimini de içeren bir geçiş yönetimi, Gazze'deki kamu hizmetleri ve idarenin günlük işleyişinden sorumlu olacaktır” ifadesi yer aldı.
ABD'nin önerisine göre, bu yeni yapılar barış konseyinin denetimi altında çalışacak ve bağışçıların gönüllü katkılarıyla finanse edilecek.
Karar taslağı, ‘Dünya Bankası ve diğer finans kurumlarını, Gazze Şeridi'nin yeniden inşası ve kalkınmasını desteklemek için finansal kaynakları sağlamaya’ çağırıyor.
Karar taslağı ayrıca, ‘Gazze’de istikrarı sağlamak amacıyla geçici bir uluslararası güç’ kurulmasına da izin veriyor. Bu güç, uluslararası hukuk ve uluslararası insancıl hukukla uyumlu olmak kaydıyla, yetkisi kapsamındaki görevleri yerine getirmek için ‘gerekli tüm araçları kullanma’ yetkisine sahip olacak.
Uluslararası gücün kurulması, 7 Ekim 2023'teki saldırının ardından iki yıl süren çatışmaları sona erdiren ve 10 Ekim'de İsrail ile Hamas arasında kırılgan bir ateşkesin sağlanmasına yol açan anlaşmanın bir parçasıydı.
Kaplarına su doldurmak için bir tankerin yanına gelen yerinden edilmiş Filistinliler (Reuters)
Anlaşma uyarınca, İsrail güçlerinin çekilmesiyle birlikte güvenlik sorumluluğunu üstlenmek üzere Arap ve Müslüman ülkelerden gelen güçler Gazze Şeridi'ne konuşlandırılacak.
Karar taslağı, önerilen uluslararası gücün İsrail ve Mısır ile mevcut anlaşmalara halel getirmeksizin ve eğitim ve güvenlik soruşturmasından geçirilen yeni Filistin polis gücüyle paralel olarak çalışacağını belirtiyor.
Gücün görev süresi iki yıl olacak; Gazze Şeridi'nde silahsızlanma sürecinin uygulanmasını sağlayarak, askeri ve saldırı amaçlı altyapının imha edilmesi ve yeniden inşasının önlenmesi dahil olmak üzere Gazze'deki güvenlik durumunu istikrara kavuşturmak da görevleri arasında yer alacak.
Gözlemciler, karar taslağının engeller ve anlaşmazlıklarla karşılaşacağına ve birçok ülkenin Gazze'ye asker gönderme kararını almadan önce BM Güvenlik Konseyi'nden net bir onay ve yetki beklediğine inanıyor.
لم تشترك بعد
انشئ حساباً خاصاً بك لتحصل على أخبار مخصصة لك ولتتمتع بخاصية حفظ المقالات وتتلقى نشراتنا البريدية المتنوعة
