عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
EL-AVSAT ÖZEL

Analiz: Netanyahu; barışın cesedi üzerindeki zafer

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu
TT
TT

Analiz: Netanyahu; barışın cesedi üzerindeki zafer

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu

Güvenlik, dünya genelindeki seçimlerin çoğunda belirleyici bir faktör.
İsrail’de de güvenlik, kazanan tarafın ve bir sonraki başbakanın adının belirlenmesinde oldukça önemli bir yere sahip; Fakat Başbakan Binyamin Netanyahu'nun kazanmasına kesin gözüyle bakılan 9 Nisan seçimlerine birkaç gün kala güvenlik sorunu, İsrail’in önceki yıllardaki başarılarının ön plana çıkarılması sonucu daha az gündeme geliyor.
Adayların İsrail seçimlerini seçmeni terörle korkutarak manipüle etmeleri sık sık karşılaşılan bir durum. Adaylar, 1981'de eski Başbakan Menahem Begin ve Likud Partisi’nin zaferini garantileyerek İşçi Partisi’nin iktidara gelmesini engelleyen bir hamleyle sandık gününe birkaç hafta kala Irak nükleer reaktörünü vurmak gibi siyasi hedeflerine ulaşmak için azami ölçüde yatırımlar yapıyorlar.
1996 yılında İsrail’i sarsan intihar saldırıları dalgasından yararlanmayı başaran Netanyahu, Hamas'ın o dönem başlattığı saldırılarla başa çıkamadığını söyleyerek rakibi Şimon Peres’in imajını sarsmıştı. Bununla birlikte yine aynı yıl Peres’in emriyle Gazap Üzümleri adı verilen operasyon sırasında Lübnan’da bulunan BM korumasındaki Kana Mülteci Kampı’na gerçekleştirilen katliam İsrail’in uluslararası toplum tarafından kınanmasına neden olmuştu.
Ancak, son haftalarda Gazze’deki gerginliğin artması ve İsrail hava saldırılarına karşılık bir dizi roket fırlatılması, son yıllarda diplomatik ve politik başarılar kazandığı ve yaklaşan seçimlerde Gazze Şeridi’nde yeni bir askeri maceraya atılmadan rahat bir zafer kazanacağını düşünen Netanyahu’nun seçim gündemine yarar sağlamışa benzemiyor.
İsrail medyası, Başbakan'ın ABD Başkanı Donald Trump ile görüşmesinden kısa bir süre önce Tel Aviv'in kuzeyine düşen roket için harekete geçtiğini ifade ediyor. Oysa Netanyahu, ABD’nin İsrail’in işgal altındaki Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tanımasıyla başarı yakaladığı görüşmeyi küresel bir kutlamaya dönüştürmeye çalışıyordu. Netanyahu’nun ABD’den dönerken kendisine uçakta eşlik eden gazetecilerin sorularına verdiği cevaplar, İran’la yapılan nükleer anlaşmanın iptali ve ABD’nin büyükelçiliğini Kudüs’e taşımasının ardından İsrail’in Golan Tepeleri üzerindeki hakimiyetini tanımasıyla ilgili değil, Gazze ve İsrail’in Gazze’deki durumla ilgili atacağı beklenen adımlara yönelikti. Bununla birlikte Netanyahu'nun 4 milyon dolarlık komisyon aldığı öne sürülen Almanya'dan alınan pahalı denizaltıyla ilgili yolsuzluk, rüşvet ve sahtekârlık suçlamaları da İsrail halkının Netanyahu’ya olan desteğini azaltmadı.
Netanyahu Gazze meselesini bu kez daha sakin bir şekilde ele alıyor gibi görünüyordu. 31 Mart Cumartesi günü “Büyük Geri Dönüş Yürüyüşleri’nin” birinci yıldönümünde protestocuları Gazze ve İsrail’i ayıran çitten uzak tutmak için Hamas’la anlaşma yapılmasıyla sonuçlanan Mısır arabuluculuğuna daha duyarlı bir tutum sergiliyordu.
Netanyahu’nun bugünlerde seçim atmosferinin doğası gereği Gazze'ye yönelik yaklaşımı önemli bir nokta.
Öte yandan Netanyahu’nun rakibi Mavi ve Beyaz Koalisyonu’nun liderleri Benny Gantz, Kudüs'ün “doğusuyla birlikte İsrail'in ebedi başkenti olarak kalması” konusundaki konuşmasında geleneksel hak terminolojisini kullanmasına rağmen İsrail’in 2014’de Gazze’ye yönelik saldırıları sırasında yakaladığı “askeri başarılar” ve İsrail ordusu tarafından öldürülen silahlı kişilerin sayısıyla övündü.
Diğer yandan son anketlere göre dindar ve aşırı sağcı partilerle Likud arasındaki ittifak Likud partisi tarafından temsil edilen aşırılık yanlısı seçmeni ikna etmemiş gibi görünüyor. Söz konusu anketlere göre  Mavi ve Beyaz Koalisyonu bir sonraki Knesset'te (İsrail parlamentosu) 31 sandalye alırken, Likud Partisi 27 sandalyeyi geçemiyor. Fakat bununla birlikte Netanyahu, sağ kanattaki ittifakı sayesinde seçimlerin galibi olacak. Gantz’ın seçmenleri merkez sağla sınırlı kalırken, İşçi Partisi,  Meretz Partisi ve 1948 Filistin İslami Hareketi oyları Likud ve müttefiklerinin oylarının çoğunluğunu kazanmaya yetmiyor. Bu nedenle onların oyları da Likud ittifakına gidecek.
Öte yandan İsrailli yeni nesil seçmenlerin, 19 yıl önce Filistin Devlet Başkanı Yaser Arafat ile İsrail Başbakanı Ehud Barak arasındaki müzakerelerin başarısızlıkla sonuçlanmasıyla Filistin-İsrail barış görüşmelerinin sona ermesi, ardından ikinci intifadanın başlaması, Batı Şeria'da ayrılık duvarının inşası ve Filistin bölünmesi, ardından iki taraf arasındaki siyasi süreci belirsiz bir süreliğine öteleyen olayların ortaya çıkmasına neden olan gerçekleri anlamadıkları ortada. Yalnızca çatışmaları bilen yeni nesil seçmenlerin bu geçmişi, barışı gömmek zorunda olmadıkları bir cesede dönüştüren İsrail radikalizm yanlıları için önümüzdeki yıllarda doğal bir bahane olacak.

Daha fazlasını oku

 
 
EL-AVSAT ÖZEL

Siyasi tutumları daha gerçekçi yorumlamaya yönelik bir yaklaşım

Birçok kişi bazı Ortadoğu meselelerinin bir anda kamuoyunun gündemine oturmasını ve aniden sesinin kısılarak kaybolmasını eleştiriyor (AFP)
Birçok kişi bazı Ortadoğu meselelerinin bir anda kamuoyunun gündemine oturmasını ve aniden sesinin kısılarak kaybolmasını eleştiriyor (AFP)
TT
TT

Siyasi tutumları daha gerçekçi yorumlamaya yönelik bir yaklaşım

Birçok kişi bazı Ortadoğu meselelerinin bir anda kamuoyunun gündemine oturmasını ve aniden sesinin kısılarak kaybolmasını eleştiriyor (AFP)
Birçok kişi bazı Ortadoğu meselelerinin bir anda kamuoyunun gündemine oturmasını ve aniden sesinin kısılarak kaybolmasını eleştiriyor (AFP)

Muhammed Bedreddin Zayid
Pek çok akademik toplantıda, siyasi seminerde tartışmaların, dünyanın süper gücünün veya uluslararası ya da bölgesel güçlerin belirli konulardaki ilgisinin bir diğerinin lehine azalması etrafında döndüğü göze çarpar. Hatta bazen, sözgelimi Ortadoğu ve sorunlarının ABD için ne ölçüde öncelikli olduğu gibi, bu boyutlardan bazıları hakkında tartışmalar yapılır.
Bazen de sanki ilginin gerilemesi, kendisine gösterilen ilgi ve dikkatin azaldığı taraf için bir hakareti temsil ediyormuş gibi mesele tepkisel bir hava kazanır. Dünyada Filistin davasına ve özel olarak Arap dünyasına olan ilginin yanı sıra genel olarak Washington'un Ortadoğu'ya ilgisi, bölgesel aktörlerin rolleri, bölgenin sorunlarına bağlılık, aynı şekilde Lübnan meselesinde uluslararası ve Arap ilgisinin azalması hakkında dönen pek çok tartışma hatırlıyorum.
Aslında burada sunmak istediğim yaklaşım, uzmanların ve politikacıların bu konuda genellemeler ve varsayımlara girişebilecekleri, oysa pratik uygulamada gerçeklik ve motivasyonların çok daha basit olabilecekleridir. Gerçek bir temel olmaksızın bazen sürprizlere yol açanın bu olduğudur.
Filistin davasından başlayabiliriz; birkaç ay öncesine kadar, üzgün bir dille bu konuya ilginin azalması ve halkının çektiği acılar hakkında konuşuyorduk. Sonra olaylar patlak verdi ve Filistin tekrar olayların odağına yerleşti, yeniden konuşulmaya başlandı. Kısa bir süre öncesine kadar ona olan ilginin azaldığını tasavvur edenler, şimdi kendilerini nasıl gözden geçirebilirler? Aslında her iki görüş de çok fazla abartı içeriyor. Bu davanın son yıllardaki tarihini gözden geçiren, bu konuya ilginin pek çok iniş ve çıkışa tanık olduğunu keşfedecektir.
Keza tek sebep bu olmasa da, geçmişe göre ilginin azalmasının, Arap Baharı'ndan bu yana çatışma ve kriz odaklarının çeşitlenmesinde yattığını, Filistin davasının ayağının altındaki halıyı çeken birçok şey olduğunu da fark edecektir. Bu konuya daha sonra döneceğim.
Genel bir çerçeveden başlayabiliriz; o da bazen bu konuyla ilgilenenlerin, karar vericiler, yazarlar, araştırmacılar, gözlemciler veya vatandaşlar olsun insan olduklarını unutmamız. Dikkat edilirse kamusal meseleler ile iç ve dış politika konularına etkilendikleri ölçüde ilgi gösterdiklerini, hepimizin hayatımızda farklı derecelerde bildiklerimizin onlar için de geçerli olduğunu unutmuş gibi yapıyoruz. Bu gerçeklerden biri mesela, arabasıyla bir ürün satın almak ya da bir akrabasını, arkadaşını ziyaret etmeye giden birisi kaza yaptığında ya da ani bir acı hissettiğinde, bu yeni ve daha acil krizle yüzleşmek için rotasını değiştirmekten başka seçeneği olmadığıdır.
Çağdaş Arap dünyamızda karşı karşıya olduğumuz en belirgin husus, kriz noktalarının çokluğu ve herkesin bu sıkıntılarla mücadele eden halklara karşı ilgisizlikten yakınması. Bu nedenle, Arap Baharı ile başlayan ve öyle ya da böyle devam eden bir Filistin yakınması da var. Pek çok kişi ilginin yakında yeniden gerilemesinden endişe ediyor. Öte yandan, bugün milyonlarca Suriyeli de dünyanın kendilerini unuttuğundan yakınıyor. Ne rejimi değiştirebildiler, ne de dünyanın mevcut rejimi yeniden tanıyıp kabullenmesini engelleyebildiler. Ne çözüm gerçekleşti ne de rejim karşıtları rejim ve destekçilerinin zaferlerini kutlamasını istiyorlar. Hala çeşitli tarafların işgali altında olan geniş Suriye toprakları var. Dolayısıyla Suriye'de tanınmış bir yazar ve şahsiyetin ortaya çıkıp “Putin-Biden” zirvesinin ülkesi hakkında somut bir şey üretmediğini kaydetmesi anlaşılabilir. Öte yandan Filistin davasına sempati duyan birçok Suriyelinin bakış açısına göre, bu dava ilgi çekmeye devam edecek, ancak Suriye ve halkının krizi hakkında kimse konuşmak istemiyor. Aynısını, gerçek bir siyasi durgunluk sürecinde gibi görünen Yemen için de tahmin edebiliriz. Farklı televizyon kanallarını takip edenler, kendilerini bazen çelişki derecesine varacak kadar özdeş olmayan dünyalar karşısında bularak, şaşıp kalıyorlar.
Bölgedeki bir kriz hakkında her yazdığımda bana “hani Yemen?” diye soran Yemenli bir arkadaşım var. Krizleri, acıları, milyonlarcasının yerinden edilmesine ilişkin Arap ilgisinin zamansal ve mekansal kapsamıyla ilgili ağır Yemen eleştirileri, aşırı derecede uyumsuzluğuna dönük  ithamları olduğunu biliyorum. Kendilerine yönelik uluslararası ilgiye karşı benzer izlenimleri olduğunu da. Bu ilginin durgun suları hareketlendirmek için zaman zaman boşuna önerilen ve harcanan siyasi çabalarda kayda değer bir başarı sağlayamadan insani yönlere odaklanmasına ağır eleştirileri olduğundan haberim var.  
Birçok Lübnanlı arkadaşımdan duyduğum Lübnan şikayeti de, aslında diğer krizlerin ağırlığını, sayısını, bunların tüm uluslararası ve bölgesel sistemdeki aciliyetini görmezden geliyor. Yukarıda saydığımız gibi karar vericilerden medya ve vatandaşlara kadar ilgililerin tüm bu büyük aktivizmi takip ederken dikkatlerinin dağıldığını göz adı ediyor. Güçlü kurumların varlığında bile Lübnan meselesi doğal olarak eninde sonunda tek bir karar verici veya tek bir karar verici kurumla çatışacak.
Aracını çarptığı için yapmak istediği işi bırakıp daha acil olan krizi çözmeye yönelen kişi hakkında daha önce verdiğimiz örneğe, kişinin bu sorun ile başa çıkmak için ne yapması gerektiğini bilmiyor olabileceğini de ekleyebiliriz. Şahsi görüşüm, şu anda uluslararası ve bölgesel tarafların, bu krizleri çözmek veya kendisiyle başa çıkmak için ne yapılması gerektiğine dair belirli ve başarılı bir yol bilmedikleridir.
Örneğin Lübnan krizinde bölgesel ve uluslararası taraflar ve bunların arasında da baskın bir esas taraf var, o da İran. Ama İran aynı zamanda müttefiki "Hizbullah" aracılığıyla, Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn'a bağlı ve Cibran Basil liderliğindeki Özgür Yurtsever Hareketi ile karmaşık bir ittifakla da zincirlenmiş durumda. İkinci taraf, sahnenin karmaşıklığı konusunda oldukça bilgili ve tıpkı kendisinin Hizbullah'a ihtiyacı olduğu gibi, Hizbullah'ın da kendisine ihtiyacı olduğunun farkında. İran'ın gücü ve zayıflığı karmaşık bir bölgesel denge sahnesinde iç içe geçerken, rejimi bu çıkmazdan çıkarmaya çalışan diğer taraflar felç olmuş ya da çözüm için yeterli araçlara sahip değillermiş gibi görünüyorlar.
Suriye'de Rusya ve müttefiklerinin zaferlerini deklare etmesini engelleyen Batılı güçlerin elinde ne yeterli araç var ne de kimsenin istemediği, maddi ve insani kayıplarının oldukça maliyetli olabileceği yeni bir kapsamlı çatışmayı sürdürmek için gerçek bir istek yok.
Suriye rejimine muhalif bu cephedeki ana oyuncu, yani Türkiye kapasitesinin sınırlarını biliyor ve başka bir şey üzerine bahis oynuyor; sınırlarına bitişik bölgesel genişleme ve bölgesel denge ve çatışmalarda kullanmak amacıyla aşırılıkçı milisler kartını elinde tutmak. Bu sayede bugün “Libya” dosyasında olduğu gibi başka dosyalarda, yarın da belki başka alanlarda avantaj ve kazanımlar elde etmek istiyor.
Bunun ışığında, Suriye krizinin daha fazla uzamaması için bir çözüm ve çıkış yolu bulmak isteyen tarafların, bu krizle başa çıkmak için yeterli araçlara sahip olmadıkları için ellerinden bir şey gelmiyor. Tıpkı yukarıda bahsettiğimiz arabasıyla kaza yapan, kendisini tamir etmese de sürebilen ama bu nedenle birkaç gün sonra arabasının çalışacağının bir garantisi olmayan kişi gibi. Arabasını tamir edemiyor çünkü parası yok, ama gidip alışveriş yapıp, ekmek falan alıyor ya da erteleyebileceği bir işi halletmeye çalışıyor. Söylemek istediğimiz, tüm insanlar bir noktada karşı karşıya oldukları krizle yüzleşmeye takatleri kalmadığını kabullenmeyebilirler, ama asıl sorun ve zor olan ne politikacıların ne de ülkelerin bunu alenen kabul etmemeleridir.
Son olarak, son İsrail savaşının dersleri bunu doğruladı. Bütün dünyanın çözülmemiş Filistin meselesinin devam etmesinden, krizlerin ve meydan okumaların çokluğundan yorulduğu doğru, ama aynı zamanda herkes henüz baskı yapacak ve bu krizi çözecek yeterli güce sahip olmadığının da farkında. İsrail aşırı sağı böyle bir vehme kapılmış olabilir ama eninde sonunda meselenin bundan çok daha karmaşık olduğunu keşfedecek. Liderlerinde de meselenin karmaşıklığını görememelerine neden olan bir inatçılık ve kibir var veya projelerinin etkileneceği korkusuyla bunu deklare etmeye cesaret edemiyorlar. Tıpkı Filistinlilerin haklarını savunan ama en azından şimdiye kadar ne yapacağını bilemeyen onlarca birbirine karşıt politikacı gibi. Bunu ifşa ve itiraf edemiyorlar ve çok azı bunun ötesine geçen geçici düzenlemeler veya çözümler düşünecek bilgeliğe ve hayal gücüne sahip.