Man Booker Uluslararası Ödülü ilk kez bir Arap yazarın

Man Booker Uluslararası Ödülü ilk kez bir Arap yazarın
TT

Man Booker Uluslararası Ödülü ilk kez bir Arap yazarın

Man Booker Uluslararası Ödülü ilk kez bir Arap yazarın

Ummanlı yazar Jokha Alharthi Man, Booker Uluslararası Ödülü'nü kazanan ilk Arap yazar oldu. 
Ummanlı yazar Jokha Alharthi bu yılki Man Booker Uluslararası Ödülü'nü kazanarak ödülü alan ilk Arap yazar oldu. Alharthi romanı Celestial Bodies'de üç kız kardeşin ve ailelerinin Umman'daki sosyal değişimlerle ilgili yaşamlarına odaklanıyor. Uzmanlar romanı, zengin hayal ürünü, ilgi çekici ve şiirsel bir içgörü olarak tanımladı. Alharthi, tercümanı ABD'li Marilyn Booth ile 63 bin dolarlık para ödülünü paylaşacak. 
Ayrıca Edinburgh Üniversitesinde kısmen eğitim görmüş bir akademisyen olan Alharthi, İngiltere’nin başkenti Londra’da Roundhouse’daki törenden sonra gazetecilere verdiği demeçte, "Zengin Arap kültürüne bir pencere açtığı için çok heyecanlıyım. Umman bana ilham verdi ancak sanırım uluslararası okuyucular kitaptaki insani değerler, özgürlük ve sevgi arasında bağlantı kurabilir" dedi. 
Ödül ayrıca, İskoçya'nın Dingwall kentinde dört tam zamanlı çalışanı olan ve yılda 20 ila 25 kitap yayınlayan küçük bir şirket olan yayıncı Sandstone Press için büyük bir başarı. Sandstone sözcüsü, ödülün kendilerini çok heyecanlandırdığını söyleyerek, "Editörümüz Celestial Bodies kitabında özel bir şey gördü ve onu gerçekten kazandırdı. Bu kitap aileler, aşkları ve kalıpları hakkında yazılmış güzel bir kitap. Bu dünyayı görebilmemiz harika” dedi. 
Romanın hikâyesi Umman'ın al-Awafi köyünde geçiyor ve sömürge sonrası dönemde geleneksel bir toplumdan Umman'ın kültürel evrimine tanık olan üç kız kardeşin öykülerini anlatıyor. Hikâye özellikle yaşam biçimindeki büyük değişikliklerle uzlaşmaya çalışan orta sınıf Ummanlara odaklanıyor. 
Kitabı İngilizceye çevrilen ilk kadın Umman romancı Alharthi, "Kitap kölelik konusuna dokunuyor, sanırım edebiyat böyle bir konuya değinilebilecek en iyi platform" açıklamasında bulundu. 
Man Booker Uluslararası Ödülü, 2005 yılında birincisi verilmiş olan ve her iki senede bir verilen uluslararası edebiyat ödülü. Dünya çapında eserlerini İngilizce olarak kaleme alan veya eserlerinin İngilizce çevirileri var olan yazarlara veriliyor.



Araştırmacılar sinekleri kokain bağımlısı yapmak için genetiklerini değiştirdi

Meyve sinekleri normalde kokainin tadını sevmiyor (Unsplash)
Meyve sinekleri normalde kokainin tadını sevmiyor (Unsplash)
TT

Araştırmacılar sinekleri kokain bağımlısı yapmak için genetiklerini değiştirdi

Meyve sinekleri normalde kokainin tadını sevmiyor (Unsplash)
Meyve sinekleri normalde kokainin tadını sevmiyor (Unsplash)

Bilim insanları meyve sineklerinin genetiğini değiştirerek kokaini sevmelerini sağladı. Çalışmanın insanlardaki kokain bağımlılığını daha iyi anlama ve tedavi etmeye katkı sunması bekleniyor. 

Meyve sinekleri ve insanlar birbirlerine sanılandan daha fazla benziyor. Örneğin bu iki türde çeşitli hastalıklardan sorumlu genlerin yaklaşık yüzde 75'inin aynı olması, bilim insanlarının ilgisini çekiyor. Sinekler üzerindeki genetik incelemeler, bu hastalıkların daha iyi anlaşılmasına katkı sağlıyor.

Bu rahatsızlıklardan biri de kokain gibi maddelere karşı gelişen bağımlılıklar. Utah Üniversitesi'nden Dr. Adrian Rothenfluh, "Son yıllarda, sinekler ve insanların birçok açıdan sandığımızdan daha fazla birbirine benzediği ortaya çıktı" diyerek ekliyor: 

Örneğin sineklerin alkole verdiği tepkiyi düzenleyen genlerin, insanlardaki alkol bağımlılığında da rol oynadığını birçok kez gösterdik. Bu durumun kokain bağımlılığıyla bağlantılı genler için de geçerli olacağını ve bunların sineklerdeki etki mekanizmasını inceleyebileceğimizi düşünüyoruz.

Ancak sineklerin kokaini sevmemesi bu çalışmaların önünde engel teşkil ediyordu. Meyve sineklerinin bacaklarındaki tat reseptörleri, böceğin bir şeyi yemeden önce zararlı olup olmadığını algılamasını sağlıyor. 

Dr. Rothenfluh ve ekip arkadaşları yeni çalışmalarında kokainin acı tadı nedeniyle bu reseptörlere yakalandığını ve sineklerin maddeden bu yüzden uzak durduğunu doğruladı. Araştırmacılar daha sonra sineklerin genetiğini değiştirerek bu reseptörleri devre dışı bıraktı.

Bulguları hakemli dergi Journal of Neuroscience'ta 2 Haziran Pazartesi günü yayımlanan çalışmada genetiği değiştirilmiş sineklerin kokaini sevdiği gözlemlendi. Düşük seviyede kokain içeren şekerli su verilen sinekler 16 saat içinde bu içeceği tercih etmeye başladı.

Dr. Rothenfluh, "Düşük dozlarda, tıpkı insanlar gibi koşuşturmaya başlıyorlar" diyor: 

Çok yüksek dozlardaysa yine insanlar gibi hareket edemez hale geliyorlar.

Bilim insanları genetiğiyle oynanmış sinekleri üretmeyi artık öğrendiği için çalışmalarını daha kolay ve hızlı yürütmeyi umuyor. Meyve sineklerinin hızlı yaşam döngüsü ve nispeten basit genetik yapıları, üzerlerinde insanlara kıyasla daha kolay deney yapılmasına imkan tanıyor. 

Makalenin yazarlarından Travis Philyaw "Daha karmaşık organizmalarda ortaya çıkması zor olan riskli genleri tespit ederek bu bilgileri memeliler üzerinde çalışan araştırmacılara aktarabiliriz" diyor.

Ekip bu sayede insanlardaki kokain bağımlılığına yönelik yeni tedaviler geliştirmeyi umuyor. Dr. Rothenfluh şu ifadeleri kullanıyor:

Kokain tercihinin mekanizmalarını gerçekten anlamaya başlayabiliriz ve mekanizmayı ne kadar iyi anlarsak, o mekanizmaya etki edebilecek bir tedavi bulma şansımız o kadar artar.

Independent Türkçe, Popular Science, IFLScience, Journal of Neuroscience