Terörizmin kuşatmasındaki Nijer Afrika zirvesinin ev sahibi

Nijer’in başkenti Niamey şehri, şehrin ev sahipliği yaptığı ve 4 Temmuz’da hazırlık toplantıları başlayan Afrika Birliği (Afb) zirvesiyle eş zamanlı olarak, “kapalı bir askeri bölgeye” dönüştü. Zirve, gelecek pazartesi günü sona erecek, ancak söz konusu Afrika zirvesinin olağanüstü hal yaşayan ve terörizm hayaleti tarafından rahatsız edilen bir ülkede gerçekleşmesi dikkate şayan bir durum.
Niamey, Afrika ülkelerinin Dışişleri Bakanlarını karşılarken, DEAŞ terör örgütü de ülkenin batısındaki Mali sınırında yer alan bir ordu kampına yönelik saldırının sorumluluğunu üstlendi. Saldırıda orduya mensup 18 kişi yaşamını yitirmişti. Ama ülkedeki güvenlik sorununun farkında olan Nijer makamları, Afrika Birliği zirvesinin güvenliğini sağlamak için binlerce unsurun bölgeye konuşlandırılması da dahil, başkent Niamey’deki tüm mahallelerde özel güvenlik önlemlerinin alındığını açıkladı. Bazı kaynaklar da güvenlik önlemleri çerçevesinde 12 bin güvenlik görevlisinin seferber edildiğini, ülkedeki Fransız, Avrupalı ve Amerikan askerlerle askeri koordinasyon sağlandığını ifade etti.
Ordu birimleri de güvenlik önlemleri kapsamında başkente konuşlanırken, zirve katılımcılarının bulunacağı büyük otel, restoran ve kamuya açık alanlarda önlemler had safhaya çıkarıldı. Şehrin ana caddelerinin çoğu, çoğunlukla Avrupalı askeri personeller gözetiminde, kameralar ve gelişmiş cihazlarla donatıldı. Nijerli yetkililer, şehirdeki hareketliliğin zirve günlerinde çok sayıda sıkıntıya maruz kalacağını belirterek, başkent halkına da duruma anlayış gösterme çağrısı yaptı. Bu çerçevede yarın (6 Temmuz) ve pazar günü, özellikle de zirvenin gerçekleşeceği alanın trafiğe tamamen kapatılacağı kaydedildi.
Nijer İçişleri Bakanı Muhammed Bazum, yaptığı bir basın toplantısında “Birlerce erkeği kapsayan özel bir gücümüz var” dedi. Bakan, Nijer’de güvenlik riskleriyle dolu zorluklara rağmen, herhangi bir güvenlik problemi ve terör eyleminden kaçınmak için alınan önlem düzeyine de dikkati çekti. Nijer’in batı eyaletlerinde DEAŞ, güneydoğu eyaletlerinde Boko Haram, kuzey ve kuzeybatı eyaletlerinde de İslami Mağrip El-Kaide’si aktif durumda.
İçişleri Bakanı ayrıca, zirveyi ülkenin terörizm ve şiddet eylemlerine bağlı kötü imajını değiştirmek adına Nijer açısından önemli bir fırsat olarak niteledi. Bazum, “Bu zirve, bizim açımızdan önemli. Terörle bağlantılı olmayan cezbedici bir imaj şekillendirmek istiyoruz” ifadelerini kullandı. Ancak söz konusu fırsatın, ülkeye çok sayıda askeri, maddi ve istihbarat kabiliyetine mal olacağı açık.
Nijer’deki AfB zirvesine, bugün itibariyle 50’den fazla Afrikalı devlet başkanı ve başbakanın katılması bekleniyor. Dışişleri Bakanları, gündeminin göçmenlik meselesinin yanı sıra ekonomik ve güvenlik meseleleriyle dolu olacak zirve için hazırlık toplantılarına ise başladı.
Ekonomik mesele, Afrika Serbest Ticaret Bölgesi’nin canlandırılması başta olmak üzere bu zirvenin masasına koyulacak tüm meseleler arasındaki en belirgin konu. Afrika Serbest Ticaret Bölgesi anlaşması, Ruanda’nın başkenti Kigali’de 2018 yılında ilan edilerek 44 Afrika ülkesi tarafından onaylanması sonrasında 30 Mayıs’ta yürürlüğe girdi. Ticaret Bölgesi’nin faaliyete geçmesi meselesi, AfB’nin yürütme organı sayılan, Niamey’deki Afrika Birliği Dışişleri Bakanları Konseyi’nin 4 Temmuz’daki görüşmelerinin de gündemini oluşturdu. Öneri ve kararların, onaylanmak üzere cumartesi ve pazar günleri Liderler Konseyi’ne sunulmadan önce bugün (5 Temmuz cuma) değerlendirmelerin sonlanması bekleniyor.
Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Bölgesi (AfCFTA) projesi, 1 milyardan fazla insanın pazarı haline gelen kıta içi ticareti kolaylaştırmak için Afrika Birliği üyeleri arasında gümrük tarifesi engellerini kaldırmaya çalışıyor. Bu bağlamda Afrika Komisyonu Başkanı Musa Fekki Muhammed, Niamey zirvesinin Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Bölgesi’nin canlanması için fon toplama fırsatı olduğunu vurguladı.
Ekonomik meselelerin Afrikalı liderlerin gündemine hakim olması halinde, terörizm hayaleti de toplantıların gündemi haline gelecek. Sadece birkaç yüz kilometrelik alan, Boko Haram, DEAŞ ve El-Kaide açısından unsurları eğitmek ve kaçakçılık yoluyla terör faaliyetlerini finanse etmek için güvenli bir liman olarak sayılıyor.
4 Temmuz’da başlayan hazırlık toplantıları sırasında, Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, “silahları susturma” girişimiyle birlikte Afrika kıtasında barış ve güvenliği desteklemenin önemli olduğunu vurgulayarak, tüm Afrikalı taraflara savaşları ve kan dökmeyi durdurma çağrısı yaptı.
Şukri, Mısır’ın 2019 yılı Afrika Birliği dönem başkanlığı çerçevesinde Afrika Birliği Yürütme Konseyi toplantılarına başkanlık ediyor. Bakan, açılış oturumunda gerçekleştirdiği konuşmada, Afrika ülkelerine de istikrarsızlık, güvensizlik ve barışın olmamasıyla ilgili olarak terörizm, yasadışı göç ve insan kaçakçılığının yayılmasını önleme çağrısında bulundu.
Samih Şukri, AfB kurumsal reform sürecinin takibinin yanı sıra, zirve faaliyetlerini takip etmek için Afrika Devlet Başkanları ve Yürütme Konseyi sorumluluğu çerçevesinde toplantıların önemli bir tarihi karaktere sahip olduğunu ifade etti. Mısır Dışişleri Bakanı, konuşmasında 5 ana mesajın üzerinde dururken, ilk olarak “bölgesel ve kıtasal entegrasyonu teşvik etmek amacıyla, tamamlayıcı, rollerin bölünmesi ve Afrika ortak eyleminde çiftlikten kaçınılması temelinde, AfB ve kıtadaki sekiz bölgesel ekonomik topluluk arasında koordinasyon ve işbirliğinin güçlendirilmesinin önemine” dikkati çekti.

Şukri, bu koordinasyonun, kıtasal entegrasyon, barış ve güvenlik meseleleri ve kıtanın uluslararası arenada temsiliyle bağlantılı stratejik konulara odaklanarak Afrika ortak eyleminin reform vizyonunu gerçekleştirmeyi amaçladığını vurguladı.
Samih Şukri, tüm özlem ve zorluklarla öncü bir kıta projesi olduğu ve kıtada entegrasyon ve kalkınma için yeni umutların canlandığı göz önüne alındığında Afrika ülkelerinin Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Bölgesi’nin canlandırılmasını kutlayacağını belirtti.
Mısırlı Bakan, Afrika ülkelerinin kalkınma oranlarında niteliksel bir sıçrama elde edilmesi halinde ticaretin serbestleştirilmesinden başka bir seçeneğin bulunmadığını söyledi.
Dışişleri Bakanı, kıtanın serbest ticaretin meyvelerini alabilmesi için ulaşım ve iletişim altyapısını geliştirmenin öncelik olması gerektiğini vurguladı. Özellikle de kıtadaki bazı ülkeler arasında doğrudan havayollarının bulunmadığını ve kıta içerisinde mal taşıma maliyetinin dünya geneline kıyasla en yüksek olduğunu ifade eden Bakan, kıtadaki ülkeler arasında entegrasyonu geliştirmek amacıyla teknolojik devrimden, Dördüncü Sanayi Devrimi’nin avantajlarından, dijital dönüşümden ve yapay zeka gibi ileri teknolojilerden yararlanmanın önemine dikkat çekti. Bu çerçevede Şukri ayrıca, Cape to Cairo Railway projesine, kıtadaki iletişim ağlarına, elektrik bağlantılarına ve demiryollarının gelişimine vurgu yaptı.
Samih Şukri, “silahların susturulması” girişimi yoluyla kıtada barış ve güvenliği desteklemenin önemli olduğunu belirtirken, toplantıların gündemindeki mevcut bazı meselelerin, AfB’nin yeni yapısının benimsenmesi gibi büyük bir önem taşıdığını kaydetti. Bakan ayrıca, 2020 bütçesinin kabul edilmesinin ve üye devletlerin Barış Fonu’na katkılarının da önemli olduğunu söylerken, çalışmaya ve ilerlemeye devam etme çağrısında bulundu.

Terörizm işe yarıyor mu? Failin amacının ne olduğuna bağlı ve cuma akşamı Magdeburg Noel pazarında gerçekleşen saldırının amacı, hemen sonrasında sanıldığı kadar açık değil.

50 yaşındaki şüpheli, Suudi Arabistanlı doktor Talib A, birçok insanın hayatını kaybetmesine ve daha fazlasının yaralanmasına yol açacak şekilde aracını pazarın içine sürdüğünde, Batı dünyası hemen Aralık 2016'da Tunuslu Anis Amri'nin bir kamyonu Berlin'deki bir Noel pazarına sürdüğü ve ardından IŞİD'in saldırıyı gururla üstlendiği Aralık 2016'yı hatırladı.

Talib A, Almanya'ya 2006'da gelmiş ve mülteci statüsü 2016'da kabul edilmişti. Talib A'nın Almanya'nın aşırı sağcı, göçmen karşıtı siyasi partisi AfD'yi (Almanya için Alternatif) desteklediği de bildirildi. Ancak "yalnız kurt" gibi nitelenen teröristlerin aksine Talib A'nın internette İslami köktencileri ve Batılı çok kültürlülük yanlılarını aynı zehirli dille eleştiren, şiddetli derecede seküler, kamuya açık bir profili vardı.

Talib A'nın karmaşık tablosu, cuma gecesi direksiyon başındaki amaçlarını daha da bulanıklaştırıyor, hatta belki de geleneksel terörizm etiketini koyamayacak kadar. Sapkın motivasyonu ne olursa olsun, Magdeburg vahşeti sadece bir Noel korku hikayesi olarak kalmayacak.

Bir Noel pazarına saldırmak, Avrupa'nın küçük aktif Hıristiyan azınlığını hedef alan bir kilise saldırısından çok daha fazlasını yaparak kış ortası şenliklerinin tadını çıkaran daha geniş seküler toplumu bir bütün olarak vuruyor.

Cuma gününden önce de Suriye'nin iç devriminin yol açtığı gerginlik ve Ortadoğu'dan kitlesel göç sebebiyle Avrupa'da artan terörizm korkusu keskin bir şekilde hissediliyordu.

Almanya'da son yıllarda hızla artan ekonomik ve sosyal bozulma, 23 Şubat'ta yapılacak genel seçimlerde göçü (bağlantısız olsa da) en temel konu haline getirme eğiliminde.

Magdeburg vakasının gerçekleri büyük ihtimalle kaybolacak.

Birçok kişi ve siyasetçi için failin Arap kimliği yeterli olacak.

Her halükarda gerçeklerin aksine bu olay halihazırda uluslararası boyuta taşınmıştı.

Örneğin Amerika'nın en nüfuzlu girişimcisi Elon Musk, Almanya Başbakanı Olaf Scholz'u istifaya çağırmış ve AfD'yi, Magdeburg katliamından önce bile Almanya'nın olası siyasi kurtarıcısı gibi görerek desteklemişti.

xjyukılo — *Bir polis memuru, cuma akşamı pazarın yanında nöbet tutuyor (AP)*

Gerçek İslamcı terörizm, Musk'ın görüşlerini daha makul kılıyor. Donald Trump'ın 7 yıl önceki Müslüman yasağı göz önünde bulundurulduğunda, Magdeburg tarzı vahşetlere basit bir tepkiyle bu uygulama yeniden hayata geçirilebilir ve bu da sadece Ortadoğu'da değil Batı'daki Müslüman topluluklarda da Amerikan karşıtı tutumları tetikleyebilir.

Britanya gibi Batı Avrupa ülkeleri kendi Müslüman vatandaşlarına yönelik ayrımcı tedbirlere nasıl tepki verir? Elbette İslam karşıtı hükümetleri olan Avrupa Birliği ülkeleri de benzer önlemler alabilir.

Almanya'nın vatandaşlık testi, başvuranlardan İsrail'in var olma hakkını açıkça kabul etmesini istiyor. Almanya'nın geçmişi düşünülünce bu yeterince adil ama saldırgan, İsrail yanlısı görüşleri İslamcı antisemitizmin kanlı bir parodisine dönüştürdü.

Öte yandan cuma günü erken saatlerde bir İtalyan mahkemesinin verdiği kararla, Lig Partisi lideri Matteo Salvini, denizde kaybolanları İtalya'da karaya çıkarmaya çalışan göçmen yanlısı grupları engellemek üzere yasadışı bir şekilde hareket ettiği suçlamalarından beraat etmişti. Orta Avrupa'daki hükümetler, Salvini sempatizanları tarafından yönetiliyor ve Magdeburg olayını kendi politikaları için bir kanıt gibi değerlendirecek.

Milliyetçi argümanların içgüdüsel olarak reddedilmesi Keir Starmer hükümetini Donald Trump'la ters düşürür, hatta Starmer kendisini genel anlamda Avrupa'da da aykırı bir konumda bulabilir. Nitekim Fransa Cumhurbaşkanı Macron bile, parlamentodaki çoğunluğu Marine Le Pen'in partisinin hoşgörüsüne bağlı olduğu için göçmenleri eleştirdiği iyi planlanmış "gafları" ağzından kaçırıyor.

Birleşik Krallık Başbakanı'nın göçmen haklarına, parlamentoda siyasi bir figür haline gelmeden çok daha öncesine dayanan derin kişisel bağlılığından çok az kişi şüphe duyabilir. Kendisi ve önemli meslektaşları, göçle ve özellikle de sığınmacılarla ilgili endişeleri son derece tatsız buluyor.

yjukı — *Almanya Başbakanı Olaf Scholz, saldırının ardından cumartesi günü Magdeburg halkını ziyaret ediyor (Reuters)*

Ancak Surrey Polisi'nin, özellikle de Dorking'deki Noel pazarına silahlı polis konuşlandırılmasının "rutin" olduğu yönündeki çokça eleştirilen iddiası gibi beceriksiz kamuoyu açıklamaları, halkı rahatlatmıyor ya da sağcı kışkırtmaları etkisiz hale getirmiyor.

Siyasetçiler terörizmi büyük bir toplumsal sorun gibi konumlandırsa da acımasız gerçek şu ki çok az sayıda yüksek motivasyonlu katil, kargaşaya yol açabilir.

Bu da terörizme karşı verilecek en iyi karşılığın siyasi aktivizm değil polis faaliyetleri olduğu anlamına geliyor.

Alman polisinin, Almanya'nın sekülerleşmiş Müslüman toplumundan Talib A'nın dengesizleştiği ve radikalleştiği yönündeki uyarılara yanıt verememesi, terör tehdidine dair basmakalıp anlayışların güvenlik yetkililerini sapkın ama ciddi tehlikelere karşı nasıl körleştirdiğinin bir örneği.

Kendi tercih ettikleri çözümleri, Magdeburg saldırısıyla destekleyecekler sadece sağcı politikaları olan siyasetçiler değil. Tepkiden korkanlar da kendi liberal siperlerine geri dönecek. Magdeburg'daki halk bu durumla başa çıkmaya çalışırken terör ve yabancı düşmanlığıyla mücadele, siyasette kontrol edilemeyecek bir hal alacak gibi görünüyor.

Independent Türkçe

Terörizmin kuşatmasındaki Nijer Afrika zirvesinin ev sahibi