عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Trump'ın İran'a müdahale yetkisi Kongre'de tartışma konusu

Grumman C-2 Greyhound, Umman Körfezi’ndeki Abraham Lincoln uçak gemisine iniş yaptığı sırada (ABD Donanması)
Grumman C-2 Greyhound, Umman Körfezi’ndeki Abraham Lincoln uçak gemisine iniş yaptığı sırada (ABD Donanması)
    Washington/İla Yusuf
TT
TT

Trump'ın İran'a müdahale yetkisi Kongre'de tartışma konusu

Grumman C-2 Greyhound, Umman Körfezi’ndeki Abraham Lincoln uçak gemisine iniş yaptığı sırada (ABD Donanması)
Grumman C-2 Greyhound, Umman Körfezi’ndeki Abraham Lincoln uçak gemisine iniş yaptığı sırada (ABD Donanması)

ABD Başkanı Donald Trump’ın Tahran’ın tehditlerine ve provokasyonlarına karşı uyguladığı yaptırım politikası Kongre'de tartışma konusu olmaya devam ediyor.
ABD Senatosu, geçtiğimiz hafta herhangi bir askeri müdahale olmadan önce Trump’ın Kongre'nin onayını almasını gerektiren yasa değişikliği için yapılan oylamada 60 oy alma konusunda başarısız oldu. Karar çoğunluk tarafından desteklenmesine rağmen, Başkanlık vetosunu kırmayı başaramadı.
ABD’de hakim olan görüşe göre, muhalefetteki Demokratlar, Trump’ın kararlarını ve politikalarını engellemenin yanı sıra Cumhuriyetçilerden de oy almak için çalışıyor. Demokrat Parti, Trump yönetiminin İran’a karşı askeri harekat başlatmayı planladığı ve saldırıyı haklı çıkarmak için tüm yasal güçlerin kullanımına başvuracağı yönündeki endişeleri nedeniyle birkaç Cumhuriyetçi üyeyi desteklemeye devam ediyor.
Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve ABD'nin İran Özel Temsilcisi Brian Hook Kongre'de, herhangi bir eylemin ABD yasaları ile tutarlı olacağına dair güvence veriyorlar. Ancak İran’a saldırmanın yasal gerekçeleri konusunda doğrudan eleştirilerin hedefindeler.
Burada konuşulacak şey 11 Eylül saldırılarından sonra El Kaide ve İran ile bağlantı kurma girişimi kapsamında 2001 yılında çıkarılan kanunun kullanılması ihtimali. Bu ihtimal kapsamında ise Trump, savaşın uzun sürmeyeceği ve ABD kara kuvvetlerinin konuşlandırılmayacağına dair güvenceler veriyor.
Trump’ın İran’ın ya da bölgedeki uzantılarının ABD güçlerine ya da çıkarlarına karşı saldırı hazırlığında olduğuna dair istihbarat alındığını bildirmesinin ardından ABD ile İran arasında askeri çatışmanın patlak verebileceğine dair endişeler arttı.
Ayrıca Washington, Hürmüz Boğazı yakınlarındaki petrol tankerine yapılan saldırılar ve ABD uçağının uluslararası hava sahasında düşürülmesinden Tahran’ı suçladı. Uçağın düşürülmesine karşılık verilen saldırı emri Trump tarafından iptal edilmesine rağmen ABD yönetimi hala saldırı için yasal dayanak oluşturma amacıyla suçlamalarına devam ediyor.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), El Kaide saldırılarına karşılık vermek için yürürlüğe giren 2001 yasasını kullanmak isteyen Trump yönetimini hedef alan Demokrat Parti'nin iddialarını reddetti.
Pentagon, El Kaide ve İran arasında bağların olduğunu reddetmiyor ancak bazı taraflar bu durumunun yetersiz ve askeri harekatın nedeni olarak kabul edilemeyeceğini düşünüyor.
Pentagon sözcüsü Albay Rebecca Rebarich yaptığı açıklamada, Bakanlığ'ın 2001 yasasının İran aleyhine kullanılabilme imkanının olduğuna inanmadığını söyledi.
Ancak bu güvenceler, Demokratların Trump yönetimine karşı kışkırtmalarına devam etmesini engellemedi. Irak işgaline izin veren 2002 yasasını kullanma olasılığı yakın zamanda artırıldı. Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komitesi Başkanı Eliott Engel, Dışişleri Bakanlığı'ndan bu yasanın uygulanabilir olup olmadığını açıklamasını talep etti.
Dışişleri Bakanlığı’ndaki Yasama İşleri Bürosu, ABD yönetiminin şimdiye kadar istikrarlı ve demokratik bir Irak devletinin kurulması amacıyla terörle mücadele güçlerine katılan müttefik güçler ve ABD kuvvetlerinin savunması için hangi yasaların kullanılacağının henüz belirlenmediğini bildirdi. Bu yasalara, Trump yönetiminin gelecekte İran'a karşı askeri harekat için kullanması ihtimaline açık olduğunu belirtilerek tepki gösterildi.
Saldırı kararı, Trump’ın Silahlı Kuvvetler Başkanı ve anayasal olarak ABD çıkarlarını korumakla sorumlu olan kişi sıfatıyla alınabilir.  Yasal yetkiler Başkan'ı bu kararı alırken Kongre'ye bağlı kılmıyor.
Tansiyon düşebilir
Bu dönemde kimse ABD ile İran arasında hızlı bir gelişme beklemiyor. Uçurumun kenarında oynama politikası, İran rejiminin istediğini elde etmek için garanti sonuçlar vermiyor. Uyarılar, Tahran'ın tırmanışa doğru ilerleyerek Trump yönetimi tarafından kurulan gerçek bir tuzağa düşmesine neden olabilir.
Nükleer anlaşmayı imzalayan taraflar arasındaki uzaklaşma hızı arttı. Avrupalılar, Tahran'ın bölgede yarattığı krizi çözmeden önce kendileri ile finansal ve ticari değişim mekanizması aktivasyonunun dondurulduğunu açıkladı. Herhangi bir İran askeri saldırısı veya eylemi, ABD yaptırımlarının etkisi üzerindeki şikayetleri ile yüzleşmede, İran’a sempati duymak yerine onu kınamak için bir sebep sunabilir.
Öte yandan, Trump yönetimi siyasi olarak rahat ve İran aleyhindeki herhangi bir eylemi haklı göstermek için hazır görünüyor. İran’a karşı askeri harekatı kapsayacak hazır yasalara izin verilmesi, Clinton dönemindeki Bosna savaşına müdahale izninden, 2001’de El Kaide’ye ve 2002’de Irak’ın işgaline karşı savaşın yanı sıra 2011 yılında Başkan Obama döneminde Libya’da Hava Müdahale İzin Yasası’na kadar uzanıyor.
Bu yasa, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in kimyasal silahlarının kullanımından sonra 2017 ve 2018 yıllarında Suriye'ye yönelik füze saldırılarını haklı çıkarmak için Trump tarafından kabul edilen ile aynı yasa.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
TT
TT

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)

Dürziler, dini ve sosyal gizliliğini korumaya çalışırken, Ortadoğu'da Lübnan, İsrail ve Suriye gibi yayıldığı ülkelerde siyasi roller oynayan bir azınlığı oluşturuyorlar.

Son birkaç gün boyunca, Güney Suriye'deki Suveyda şehrinde Dürzi milisler, Bedevi milislerle çatışmaya girdiler ve bunun sonucunda yaklaşık 100 kişi hayatını kaybetti. Suriye hükümeti güçleri salı günü Suveyda şehrine girip ateşkes ilan ederken, İsrail Suriye güçlerini hedef alan hava saldırıları düzenlediğini duyurdu. Zira Tel Aviv daha önce azınlık Dürzi halkını korumaya ve Güney Suriye'de asker konuşlandırmayı önlemeye çalışacağına söz vermişti.

Peki Dürziler kimdir ve inançları, siyaset ve toplumdaki rolleri hakkında ne biliyoruz?

Dini inançları

Dürzilik, 11’inci yüzyılın başında, İmamiye’den (İsna Aşeriye) sonra Şiiliğin ikinci en büyük dalı olan İsmâiliyye mezhebinin bir fırkasıdır.

Kendilerine Muvahhidun diyen Dürziler, Lübnan'daki en yüksek dini otorite olan el-Akl Şeyhliğinin web sitesine göre, “Bir ve tek olan, yeri ve göğü yaratan Allah’a” meleklerine, peygamber ve resullerine, ahiret gününe inanırlar.

Mezhep mensupları ile sınırlı olan öğretilerinin gizliliğini açıklar şekilde, ritüellerine aşina olan ve adının açıklanmasını istemeyen birinin AFP’ye vurguladığı gibi, Dürziler inançlarında “zahiri mesaj ile batini mesaj”ı temel alırlar.

Bahsi geçen kişi, tek tanrılı dinlerin uzun bağlamlarına dayanan, dini kavramları felsefe ile karıştırma yoluyla Platon'un fikirlerinden etkilenen, “Allah’ın gerçek tevhidinde olgun bir aşamaya” dayanan öğretilerden bahsediyor.

Dürzilik, sözde doğruluk, iman kardeşlerini koruma ve karşılıklı yardım, İblis'i ve bütün şer güçleri tanımama gibi yedi temel tavsiyeyi (esası) benimser ve reenkarnasyonun “mezhebin bir parçası” olduğuna inanır.

Dini günler

Dini günleri, diğer mezhepler ile aynıdır. Ek olarak, kurban bayramından önceki on gün boyunca yapılan günlük toplantılar vardır. Bu toplantılarda dini okumalar, bazı ibadetler, bazı şiirler ve manevi okumalar yapılır. Bunlar Muvahhid birisinin yerine getirmesi halinde gerçek tevhidi uygulamış kabul edileceği yedi esası pekiştirmektedir.

Aynı şekilde, Hicri yeni yılı ihya ederler ve herkes gücü yettiğince zekat öder.

Şeyhleri iman kardeşlerini koruma ve iletişimi koruma ilkesini yerine getirmek için perşembe-cuma gecesi ritüelleri ve ibadetleri eda etmek, dini okumalar yapmak amacıyla toplanırlar.

Mezhebin öğretileri mensupları arasında gizli kalır ve bazı karma evliliklerin varlığına rağmen, genellikle Dürzilerin kendilerine mezhep mensuplarının dışında hayat arkadaşı seçmeleri hoş karşılanmaz.

Yayıldıkları bölgeler

Dindar erkeklerinin siyah kıyafetler giyinip başlarına beyaz sarık sardıkları, kadınlarının ise yine siyah kıyafetler giyip, başlarını ve yüzlerinin bir kısmını örten beyaz bir başörtü taktıkları Dürzilerin sayısının 1 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor.  

Dürzi mezhebi mensupları çoğunlukla Lübnan, Suriye, Filistin toprakları ve Ürdün'deki dağlık bölgelerde yoğun bir şekilde yaşıyorlar.

Suriye'deki nüfuslarının 700 bin olduğu tahmin ediliyor ve çoğu kaleleri sayılan Suveyda şehrinin bulunduğu ülkenin güneyinde yaşıyor. Ayrıca Şam kırsalındaki Ceramana ve Sahnaya ilçeleri ile ülkenin kuzeybatısındaki Idlib'de sınırlı sayıda bulunuyorlar.

Lübnan'da sayılarının yaklaşık 200 bin olduğu tahmin ediliyor ve yoğun olarak ülkenin merkezindeki dağlarda, özellikle de Şuf, Aliya ve el-Metn el-Ala bölgelerinde, ayrıca Cebel el-Şeyh’in batı eteklerindeki Hasbaya ve Raşiya gibi bölgelerde yaşıyorlar.

İsrail'de ise Celile, Karmel Dağı ve işgal altındaki Golan Tepeleri'nde 20'den fazla köyde dağınık bir şekilde yaşıyorlar. Merkezi İstatistik Bölümü'ne göre, İsrail vatandaşlığına sahip olanların sayısı 153 bin. Ek olarak, Golan'da yaşayan yaklaşık 23 bin Dürzi’nin büyük çoğunluğu kalıcı İsrail ikametgah belgesine sahip.

İsrail'deki Dürzi Mirası Merkezi'ne göre, İsrail mezhebi “kendi mahkemeleri ve bağımsız manevi liderliği ile tek başına bir oluşum olarak” tanıyor.

Tarihçi Sami Nesib Makarem, “Dürzi İnancı” adlı kitabında, özellikle Lübnan ve Kuzey Suriye'deki bazı Dürzilerin “16. yüzyıldan itibaren Cebel-i Havran'a göç ettiğini” ve bölgenin “Cebel-i Dürzi” olarak anılmaya başladığını belirtiyor.

Buradan bazıları, özellikle kuzeyde yaklaşık 15 bin ila 20 bin Dürzi'nin yaşadığı Ürdün'e göç etti.

Az sayıda Dürzi de Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Avustralya gibi dünyanın çeşitli bölgelerine ve ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Meksika'ya göç etti.

Sosyal ve politik rol

Dürziler, farklı ülkelere yayılmalarına rağmen yakın bağlarını sürdürmeye çalıştılar.

Beyrut Amerikan Üniversitesi'nden tarihçi Profesör Makram Rabah, Dürziler, Maruniler ve Lübnan Dağı'ndaki çatışmalar üzerine yazdığı bir diğer kitapta şu açıklamayı yapıyor: “Karma evlilikler ve Dürziler arasında ilişkiler var ve din adamları bu ilişkinin sürdürülmesinde önemli bir rol oynuyorlar. Sınırlar çizilmiş olsa da, Dürziler onları gerçekte tanımadılar.”

Makram'a göre, bir azınlık olmalarına rağmen, Ortadoğu'da Dürziler “bölgenin siyasi ve sosyal yaşamında, ekonomik ve sosyal meselelerinde önemli ve bazen öncü bir rol” oynadılar.

Bu durum genellikle, azınlığın rolünü, büyüklüğünün ötesinde şekillendirmede önemli bir etkiye sahip olan feodal liderlerden veya aile liderlerinden kaynaklanıyordu.

Örneğin Lübnan'da lider Kemal Canbolat, 1950'lerden iç savaşın başlangıcı (1975-1990) ve 1977'deki suikastına kadar önemli bir siyasi rol oynadı.

Suriye'de Fransız manda yönetimi, 1921'de Cebel el-Dürzi bölgesine idari bağımsızlık verdi ve bu statü 1937'ye kadar devam etti. Ancak bu dönemde, en önde gelen Dürzi liderlerinden biri olan Sultan Paşa el-Atraş, 1925'te Fransızlara karşı patlak veren büyük bir ayaklanmaya liderlik etti.

İsrail'e gelince, Makram Rabah, Dürzilerin “devlete tamamen entegre olduklarını ve orduda görev yaptıklarını, bunun da onlara devlet nezdinde daha fazla nüfuz sağladığını” açıklıyor.

Suriye'de çatışmanın patlak vermesinin ardından Dürziler, kendilerini çatışmadan ve sonuçlarından uzak tuttular. Birkaç istisna dışında, genellikle rejime karşı silahlanmadılar veya muhalefete katılmadılar. Bulundukları bölgelerde çeşitli silahlı grupların parçası olan Dürziler, Beşşar Esed'in devrilmesinden sonra iktidara gelen yeni yetkililerle henüz bir anlaşmaya varamadılar.

Nisan ayı sonlarında Şam kırsalındaki iki bölgede patlak veren ve Suveyda'ya uzanan çatışmalar, Dürzi milisler ile güvenlik güçlerinin de aralarında olduğu en az 119 kişinin ölümüne yol açtı. Bu kanlı çatışmaya İsrail hava saldırılarıyla müdahale etti ve Şam’ı, Dürzilere zarar verilmemesi konusunda uyardı.

Nadir görülen bir siyasi ayrışmayla, Dürziler arasında son olaylara ilişkin tutumlar farklılaştı. Kemal Canbolat’ın oğlu Lübnanlı lider Velid Canbolat, Dürzileri Müslümanlar ile “sonsuz bir savaşa” sürüklemek konusunda uyarıda bulunurken, dini otoriteler ve Suriyeli Dürzi askeri gruplar, Dürzilerin ülkenin “ayrılmaz bir parçası” olduğunu vurguladılar.Şarku'l Avsat'ın Independet Arabia'dan aktardığı analize göre buna karşılık, Suriyeli din adamları ve İsrail’deki Dürzilerin dini lideri Şeyh Muvaffak Tarif, İsrail'e Suriye Dürzilerini koruma çağrısında bulundular.

Rabah, bu tarafların “farklı ajandalara sahip olduğunu ve daha da önemlisi, üç ülkeye uzanan bir nüfuz mücadelesi olduğunu” belirtti.