Sudan anlaşması, ÖDBG içerisinden gelen eleştirilerin ardından yeni bir krizle karşı karşıya

Sudan’da Çarşamba günü (dün) imzalanan siyasi anlaşma, her ne kadar 11 Nisan 2019’da Ömer el-Beşir’in devrilmesiyle başlayan Askeri Geçiş Konseyi (AGK) ile Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG) arasındaki siyasi krize bir son vermiş olsa da, muhaliflerden ve diğer siyasi güçlerden gelen eleştirilerle karşı karşıya kaldı. Bu durum ÖDBG bileşenleri arasında yeni bir krizin patlak vermesine yol açabilir.
Zayıf noktalar
ÖDBG içerisindeki temel bileşenlerden biri olan Sudan Komünist Partisi Merkez Komitesi üyelerinden biri Independent Arabia’dan İsmail Muhammed Ali’ye verdiği demeçte, siyasi bildirinin birtakım zayıf noktalarının bulunduğunu ve bu noktaların ÖDBG koalisyonu bileşenleri arasında mutabık olunan şeylere aykırı olduğunu dile getirdi. Ayrıca savunma ve içişleri bakanları dışında kabinenin oluşumunda özgürlük ve değişim koalisyonuna ait bakanlıklara değinilmediğini ifade ederek, belgede yasama meclisindeki temsil oranı konusunda üzerinde uzlaşılan hususlara atıfta bulunulmadığını söyledi. Bunun yanı sıra herkesin kabul ettiği anayasa konferansının düzenlenmesine ilişkin herhangi bir şeye yer verilmediğini belirten üye, İslami Cephe’nin 30 Haziran 1989’da gerçekleştirdiği darbeden bu yana yaşanan hukuksuzluklara ilişkin yapılacak soruşturmalardan bahsedilmediğini söyledi.
Aynı zamanda müzakere kurulu içerisinde bulunan parti üyesi, demokrasi meselesinin kamu yaşamının temelini teşkil ettiğinin belge dâhilinde ihmal edildiğini kaydederek, geçiş dönemindeki görevlere atıfta bulunulmadığını belirtti. Ayrıca parti tarafından belgeye ilişkin ayrıntılı bir açıklama yapılmayacağını dile getirerek, belgeye ilişkin kararın uygun bir zamanda alınacağını söyledi.
Anlaşmazlığın çözülmesi
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia kaynaklı haberinde, Milli Ümmet Partisi Genel Başkanı Mubarek el-Fadıl el-Mehdi, siyasi bildiride anlaşmazlık noktalarının kaydedilmesi dışında yeni olan hiçbir şeyin olmadığını ve bu hususların ise 19 Temmuz Cuma günü yapılacak olan toplantıda görüşülecek anayasal belgeye ertelendiğini söyledi. Ayrıca 2005 anayasasının kabulü ve 21 No’lu başkanlık kararnamesi doğrultusunda geçiş organlarının yetkilerine ilişkin askeri konsey tarafından çıkarılacak bir kararname olmaksızın anlaşmazlığın çözülemeyeceğini belirtti.
2005 anayasasının 70’inci maddesinde “Devlet başkanlığı ve bakanlar kurulunun yürütme otoritesini teşkil ettiğinin” öngörüldüğünü dile getiren el-Mehdi, 70’inci maddenin 4’üncü fıkrasında herhangi bir yürütme meselesinin bakanlar kurulunun sorumluluğunda olacağının kaydedildiğini belirtti. Ayrıca 63. maddede devlet başkanı ve yardımcısının çalışmaları süresince dokunulmazlıklarının temin edildiğinin ön görüldüğünü ifade ederek, aynı dokunulmazlığın gerek başbakan gerekse de bakanlar için de geçerli olduğunu ve -yasama konseyi üyelerinin dörtte üçünün onaylanmasının ardından- “anayasal ihlal veya büyük kabahat durumu” dışında anayasa mahkemesinde kendilerine karşı dava açılamayacağını söyledi.
Geçici kazanımlar
Öte yandan Ömer el-Beşir döneminde Sudan Âlimleri Heyeti üyelerinden olan Abdulhay Yusuf, bazı toplulukların ve grupların dışlanarak halkın bir kısmının dikkate alındığı herhangi bir anlaşmanın kabul edilmeyeceğini belirterek, böyle bir anlaşmanın ülkeyi istikrara değil kaosa götüreceğini söyledi. Ayrıca ordudan ve sivillerden olan kanaat önderlerine, dışlama ve geçici kazanımlar yerine nefreti izole ederek tüm grupları bir araya getirecek bir yol aramaları çağrısında bulundu.
Köşe taşı
Muhalif Toplanma Koalisyonu Sözcüsü Cafer Hasan, “Taraflar arasındaki anlaşmazlığın sıfır noktasına değecek bir mesafede olduğu dikkate alındığında anlaşmanın bir köşe taşını teşkil ettiğini söyleyebiliriz. Ancak bir anlaşmaya varma konusunda aklın ve ısrarın sesi ortaya çıktı. Ayrıca tarafların müzakerecileri diyalogun idaresinde son derece profesyoneldiler. Askeri konsey ile 19 Temmuz Cuma günü yapılması planlanan müzakere oturumunda, devrimin amaçlarıyla tutarlı olması için düzenlenmesi gereken kanun maddelerine ilişkin 20 fıkra hakkında görüşmeler yapılacak” açıklamasında bulundu.
Gerçek ortaklık
ÖDBG liderlerinden Nurettin Selahattin, siyasi anlaşmadan geri adım atmanın ve yeni bakış açılarının müzakere sürecinin uzamasına yol açtığını belirterek, bu yüzden bir adım geri gitmek gerektiğini ifade etti. Sudan tarihinde önemli bir aşamayı temsil edecek ve gerçek bir ortaklığın kapısını açacak olan bu anlaşmaya varılması için daha uzun bir süreye ihtiyaç duyulduğunu vurgulayan Selahattin, yasama ve kabine dosyaları dışında önemli bir engel olmadığını dile getirdi.
AGK ve ÖDBG, 13 saatten fazla süren görüşmelerin ardından bir sonraki geçiş döneminin yönetimine ilişkin siyasi bir bildiriye imza attı. Gözlemciler bunu, gerçek ortaklığa doğru atılmış önemli ve kararlı bir adım olarak nitelendirdi. Anayasal bildirinin ise Cuma günü imzalanması bekleniyor.