Macron arabuluculuğun yanı sıra, tarafları nükleer anlaşmada tutmaya çalışıyor

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Sırp mevkidaşı Aleksandar Vucic ile geçtiğimiz Pazartesi günü gerçekleştirdikleri ortak basın toplantısı sırasında yukarıya bakarken (AFP)

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, dün Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da düzenlenen basın toplantısı sırasında, ülkesinin ABD ile İran arasındaki arabuluculuk görevine devam edeceğini açıkladı. Macron, ülkesine döner dönmez ise ABD Başkanı Donald Trump, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile iletişime geçeceğini söyledi.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Paris diplomasisi ile taraflar arasında yaşanan çatışmaya müdahale etmek için doğrudan temas halinde. Bu kapsamda Macron’un danışmanı Emmanuel Bonne, 20 Haziran ve 10 Temmuz tarihlerinde Tahran’a gerçekleştirdiği iki ayrı ziyarette, İran açısından yaşananların kötü bir durum olduğunu ifade etti.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron zor şartlara rağmen, nükleer anlaşma sebebi ile bölgede yaşanabilecek herhangi bir çatışmadan kaçınmak ve ABD ile İran arasındaki gerilimi yumuşatmak adına arabulucu ve müzakereci rolünü devam ettirmeye istekli gibi görünüyor.
Macron dün Putin ve Ruhani ile temasa geçti. Fransa’nın planı netleşirken, tarafların ise bu konuda Paris’e iyi niyetli bir yaklaşım sergilemesi bekleniyor. Fransa diplomasisi, Tahran’ın nükleer anlaşmada artış gösterdiği ihlallerin yanı sıra belki de öncelikli olarak zenginleştirilmiş uranyum stoklarını arttırma faaliyetinden vazgeçmesini istiyor.
Bununla birlikte Fransa Cumhurbaşkanı Macron, ABD ve İranlı tarafların yanı sıra belki de Körfez’in de göstereceği katılım ile 5+1 formülle müzakere masasına geri dönmeyi umuyor. Paris’e göre, askeri bir tırmanma yaşanmaması adına üç eksende tartışma olmalı. Bunlar, nükleer, balistik füze programı ve İran’ın bölgesel siyaseti. Ancak bugün Fransa ve Avrupa Birliği’nin (AB) önceliği İran’ı gerilimden uzak tutarak anlaşmaya döndürmek.
Macron, Putin ile görüşme gerçekleştirdi
Elysee Sarayı tarafından dün yapılan açıklamada, Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un Rusya Devlet Başkanı Putin ile bir telefon görüşmesi yaptığı aktarıldı. Fransa’nın, ABD hariç nükleer anlaşmayı imzalayan beş ülkeyi harekete geçirme arzusuna vurgu yapıldığı belirtildi. Elysee Sarayı’ndan yapılan açıklamada, Macron’un görüşme sırasında İran’a yükümlülüklerini tam olarak yerine getirme çağrısının yanı sıra Tahran’ın ekonomik faydaları korunarak anlaşmanın sürmesi adına Avrupa, Rusya ve Çin’in ortak sorumluluğuna vurgu yaptığı belirtildi. Paris kaynaklarına göre Rusya ve Fransa, taraflar arasında yaşanan gerilimin yumuşatılması için birlikte oynayabilecekleri önemli role sahip konumdalar. Bununla birlikte Kremlin tarafından bir bütün olarak anlaşmayı sürdürme çabalarını güçlendirilmesinin önemi aktaran benzer bir açıklama yapıldı. Bilinen şu ki, Rusya, Ortadoğu’da güvenliği sağlama ve rejimin yayılmasını önleme konusunda önemli bir aktör.
Fransızlar, anlaşmayı sürdürmenin toplu bir sorumlulukla hareket edilmesiyle mümkün olacağına inanırken, Tahran’ın nükleer anlaşma taahhütlerinden kademeli olarak çekilmesinin anlaşmayı ölü hale getirileceği düşüncesinde.
Çin, ABD yaptırımlarına uymayacağını açıklarken, Avrupalı kaynaklar, Fransa, İngiltere ve Almanya’nın Çin ve Hindistan’ın haricinde ABD yaptırımlarına tamamen uyacağını düşünüyor. Muhtemelen diğer ülkeler, geçtiğimiz Kasım ayında başlayan ABD yaptırımlarını uygulayabilir. Ancak bu işin anahtarı Washington ve Tahran yönetimin atacağı adımda.
Ruhani: Kapıları açık bırakmaya kararlıyız
İran devlet televizyonu ise geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin, “Nükleer anlaşmayı korumak adına tüm kapıları açık bırakmaya kararlıyız… AB ülkeleri, İran'ın meşru haklarının temin edilmesi ve ABD'nin ekonomik savaşında ateşkes sağlanması için çabalarını hızlandırmalıdır" açıklamasını aktardı.
Ruhani’nin açıklamasında, ülkesinin tüm kapıları açık tuttuğunu belirtmesi ilkeli bir sinyal. Tahran balistik füze konusunu tartışmadan çıkarırken, nükleer programı yeniden müzakere etmeyi ise reddediyor. Tahran yönetimi, Washington ile müzakere masasına oturmayı ekonomik savaş olarak adlandırdığı yaptırımların geri çekilmesi ile ilişkilendiriyor. Ruhani, Avrupalıların yaptırımlara karşı koyacak siyasi iradelerinin olmadığını söyleyerek, şirketlerin İran ile anlaşmaya devam etmesi konusunda cesaretlendirilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Nitekim sorulması gereken soru şu şekilde özetlenmeli; Geçtiğimiz Pazartesi günü düzenlenen Avrupa dışişleri bakanları toplantısında vurgulandığı gibi Avrupalılar taahhütlerini bırakmaya devam ederse İran nasıl bir tutum sergileyecek? Bugün bile Avrupalılar, İran ihlallerinin tehlikeli olmadığını düşündü. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, ABD ve İran’ı gerginliğin yükseltilmesinden sorumlu tutuyor. Avrupalılar, İran’ın müzakere konumlarını iyileştirmelerine rağmen, özellikle İran’ın zenginleştirilmiş uranyumun miktarını yüzde 20 arttırması tehdidi ile bu yaklaşımın devamı kendilerini zor durumda bırakabilir.