Sudan’da dokunulmazlık konusundaki görüş ayrılığı sürüyor

Hartum'daki ordu karargahı önünde toplanan Sudanlı protestocular (AFP-Arşiv)

Sudan’da Askeri Geçiş Konseyi (AGK) ile Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri’nin (ÖDBG) iktidar paylaşımı konusundaki ilk anlaşmayı imzalamasından iki gün sonra gözler, taraflar arasındaki sürecin gidişatını belirleyebilecek yeni müzakerelere çevrildi.
Taraflar, çarşamba günü 39 aylık geçiş sürecini başlatmak üzere ortak bir askeri-sivil konsey kurulmasını öngören anlaşmayı imzaladı.
Anlaşmaya göre Egemen Konsey olarak adlandırılan üç yılık geçiş sürecini yönetecek sivil-askeri konsey, 5 sivil, 5 asker ve 1 de tarafların uzlaştığı bağımsız bir sivil olmak üzere 11 kişiden oluşacak.
Bugün tarafların ‘Anayasa Deklarasyonu’ konusunu görüşeceği müzakereler büyük önem taşıyor.
AGK tarafından talep edilen ‘mutlak dokunulmazlık’ konusu da bugünkü müzakerelerin en tartışmalı konusunu oluşturuyor.
AGK, kurulacak olan Egemenlik Konseyi’ndeki 5 temsilcisine mutlak dokunulmazlık verilmesi konusunda ısrar ediyor.
ÖDBG liderleri ise generallere mutlak dokunulmazlık sağlama fikrini kabul etmiyor. Bunun yerine görevlerinin sonuna kadar ‘geçici dokunulmazlık’ teklif ediyor.
Siyasi analist Faysal Muhammed Salih konuya dair şu değerlendirmelerde bulundu:
“Mevcut haliyle dokunulmazlık büyük bir sorun. Savaş suçlarında veya insan hakları ihlallerinde dokunulmazlık sağlamayan uluslararası hukuka aykırı. Askeri Geçiş Konseyi mutlak dokunulmazlık konusunda ısrar ederse aşırılması zor bir engel oluştururlar. Çünkü bütün siyasi güçler mutlak dokunulmazlığı reddediyor.”
AGK Sözcüsü Şemseddin Kabbaşi ise “Dokunulmazlık, taraflar arasında bir anlaşmazlık konusu değil” değerlendirmesinde bulundu.
AGK ve ÖDBG liderleri, mayıs ayındaki ilk müzakereler sırasında 300 kişilik bir parlamento oluşturulması için anlaşmıştı.
Ancak ÖDBG, parlamentoda yüzde 67'lik çoğunluğu istiyor ve AGK karar mekanizmasını tamamen kontrol edileceği endişesiyle buna itiraz ediyor.
Faysal Muhammed Salih, tarafların ayrıntılara girmesi halinde sorunun çözülebileceğine dikkat çekerek bu yüzde 67’lik oranın sendikalar, protesto grupları ve sivil toplum kuruluşlarına dağıtıldığını belirtti.
Sudan Merkezi Doktorlar Komitesi’ne göre 19 Aralık'ta protestoların patlak vermesinden bu yana, 3 Haziran’da Hartum’da ordu karargahı önünde oturma eylemi yapanlara düzenlenen saldırıda ölen 127 kişi de dahil 246'dan fazla gösterici öldürüldü, bin 353 kişi de yaralandı.
Protestocular ve insan hakları örgütleri, söz konusu saldırılardan AGK Başkan Yardımcısı Muhammed Hamdan Daklu tarafından yönetilen Hızlı Destek Kuvvetleri’ni sorumlu tutuyor. Ancak Daklu suçlamaları reddederek bunu güçlerinin imajını zedelemek için yürütülen bir girişim olarak değerlendirmişti.
Salih, bu konuya da değinerek, “Hızlı Destek Kuvvetleri, demokratik devlete ve geçiş dönemine tehdit oluşturan kabile milisleridir” benzetmesinde bulundu.
Protestocuların, siyasi anlaşmanın imzalanması ile sonuçlanan müzakerelerde AGK’ye büyük tavizler veren ÖDBG liderlerini kınamasına ilişkin de değerlendirmelerde bulunan Salih, “ÖDBG başka taviz veremez. Aksi halde halkın desteğini kaybeder. Her iki taraf da tutumunu değiştirmezse görüşmelerin çökeceğini düşünüyorum" dedi.
ÖDBG liderlerinden Ahmed er-Rebii de “AGK ile Anayasa Deklarasyonu konulu müzakere oturumunu, koalisyon güçleri arasında daha fazla istişare yapabilmek için erteleme eğilimi var” açıklamasını yaptı.
Görüşmelerin bir önceki oturumu, ÖDBG’nin aynı sebebe dayanan talebi üzerine ertelenmişti.