Sudan’da siyasi anlaşmanın önündeki yeni engel: Silahlı gruplar

Sudan’da, Askeri Geçiş Konseyi (AGK) ile Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG) arasında geçtiğimiz hafta imzalanan anlaşmaya dair sorunlar çktı. Söz konusu anlaşma, bazı şartlar doğrultusunda ve anayasa bildirisine ilişkin herhangi bir uzlaşı olmaksızın geçiş dönemi hükümeti çalışmalarıyla sınırlı kalarak imzalanmıştı.
ÖDBG içerisindeki bazı siyasi güçlerin çekincelerine rağmen siyasi bir sürece dair iyimser bir hava hakim olmaya başlamıştı. Ancak silahlı hareketlerin anlaşmayı “kendilerini ifade etmediğini” söyleyerek reddetmeleri, geçiş sürecinin önceliklerinden olan çatışmaların durması ve barışın sağlamasıyla gerçekleşebilecek ilerlemelerin önünde büyük bir engel teşkil ediyor.
Silahlı grupların çekinceleri
AGK ve ÖDBG arasında geçen çarşamba günü imzalanan siyasi bildirinin ardından ülkenin batısındaki Darfur bölgesi ile Güney Kordofan ve Mavi Nil eyaletlerinde hükümete karşı silahlı mücadele yürüten 3 silahlı hareketin bir araya geldiği Devrimci Cephe, mevcut haliyle kabul edilemeyecek bir siyasi bildiriye taraf olmayacağını duyurdu.
Devrimci Cephe, AGK ile siyasi müzakereler yürüten ÖDBG’nin önemli oluşumlarından biri. Cephe, anlaşmanın imzalandığı son toplantıya siyasi temsilcileri ile katılan Nida Sudan İttifakı’nın çatısı altında bulunuyor.
Devrimci Cephe’nin anlaşmanın bir parçası olmadıkları yönündeki açıklaması, AGK ile yapılan görüşmelere katılan Nida Sudan İttifakı ile aralarında görüş ayrılıkları olduğunu ortaya koydu.
İç ihtilaflar
Devrimci Cephe’nin anlaşmaya karşı çıkması, siyasi ittifakların iç uyumuna ve geçiş döneminde ülkeyi geleceğe taşımaya hazır olup olmadıklarına ilişkin soru işaretlerine neden oldu.
Siyasi analist Hasan Seyyid konuya ilişkin değerlendirmesinde, Nida Sudan İttifakı’nın uzun zamandır bu tür görüş ayrılıklarına tanık olduğunu belirtti. İttifakın iki kola ayrıldığına dikkati çeken Seyyid, bunlardan birinin siyasi yolu, diğerinin ise askeri yolu benimseyen silahlı hareketlerin temsil ettiği taraf olduğunu smyledi. Bunun barışçıl eylemlerle askeri mücadele arasında uyum sağlanamayışı nedeniyle örgütsel bir sorun haline geldiğini kaydetti.
Seyyid, silahlı tarafla yaşanan görüş ayrılıklarının nedeninin açık olduğunu söyledi. Bunun, görüşmelerde özellikle çatışma bölgelerinde yerlerinden edilenler, toprakla ilgili tavizler, silahlı grupların geleceği, ortadan kaldırılmaları ve topluma yeniden entegre edilmeleriyle ilgili savaş meselelerinin masaya yatırılmadan yönetim yapıları, bakanlar ve parlamentodaki temsilciler ve dokunulmazlıklarla ilgili sınırlı kalmasından kaynaklandığını söyledi.
Bununla birlikte Sudan’daki geçiş dönemiyle ilgili siyasi bildiride, ilk 6 ay sadece barış süreci ve savaşın sona ermesine odaklanılacağına işaret edilmişti. ÖDBG lideri Vecdi Salih daha önceki açıklamalarında, “Geçici hükümet, Egemenlik Konseyi aracılığıyla silahlı hareketlerle müzakere edecek. Parlamentonun yüzde 33'ü bu konuda fikir birliğine vardı” ifadelerini kullanmıştı.
Ancak siyasi analist Seyyid, silahlı gruplar ve çatışma alanları konularınının AGK ile yapılan ilk görüşmelerde doğrudan masaya yatırılmamış olmasından dolayı ÖDBG’nin hatalı olduğu görüşünde.
Silahlı unsurların durumu
Sudan’daki silahlı hareketlerin birleştiği en büyük ittifak olan Devrimci Cephe çatısı altında, Minni Arko Minnavi liderliğinde Darfur bölgesinde savaşan ve Sudan-Libya sınırında faaliyet gösteren Sudan Halk Kurtuluş Hareketi (SPLM) gibi 2003'ten bu yana hükümete karşı silahlı mücadelede yer alan gruplar var. Ülkenin eski Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'in hükümeti, Minni Minnavi’yi Libya’da devam eden silahlı mücadeleye katılmak ve bölgede güvenlik tehdidi oluşturmakla suçlamıştı. Ancak muhalefet ve silahlı gruplar bu suçlamaları reddetmişti.
Ülkenin güney sınırındaki Güney Kordofan ve Mavi Nil eyaletlerinde 2011 yılından bu yana Abdulaziz el-Hulu liderliğindeki Güney Kordofan kanadı ve Malik Agar liderliğindeki Mavi Nil kanadı olmak üzere Sudan Halk Kurtuluş Hareketi-Kuzey (SPLM-N) ile hükümet arasında çatışmalar yaşanıyor.
Independent Arabia’dan Hüsam Bedvi’nin haberine göre SPLM-N’nin bu bölgelerde büyük kampları var. Ayrıca Abdulaziz el-Hulu liderliğindeki grup, donanım ve üyeleri açısından oldukça gelişmiş olarak kabul ediliyor.
Darfur bölgesinde iki silahlı hareket daha var. Bunlardan ilki Halil İbrahim liderliğindeki Adalet ve Eşitlik Hareketi (JEM). İkincisi de Abdulvahid Muhammed Nur liderliğindeki Sudan Halk Kurtuluş Hareketi/Ordusu (SPLM/A).
Siyasi çözümler
ÖDBG temsilcileri, silahlı grupları ülkedeki siyasi sürece katılmaya ikna etmek için Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’da bir dizi görüşme gerçekleştirdi. Ancak herhangi bir sonuç alınamadı.
ÖDBG, siyasi bildirinin imzalandığı geçen çarşamba gününden önce devlet yapılarıyla bağlantılı silahlı gruplarla geçiş süreci için uzlaşıya varıldığını duyurmuştu. ÖDBG’den yapılan açıklamada uzlaşı sonuçlarının ÖDBG ve AGK arasındaki müzakereleri yöneten Afrika Birliği (AfB) arabuluculuğuna gönderildiği ancak silahlı grupların isteklerini karşılamadığı belirtildi.
Nida Sudan İttifakı, söz konusu müzakereleri güçlendirmek üzere ÖDBG’nin önde gelen liderlerinden Ömer ed-Dakir’i imzalanan siyasi bildirgenin yanı sıra silahlı hareketlerin, AGK ve ÖDBG’nin daha sonra anayasa bildirgesi için gerçekleştirmeyi planladıkları müzakerelere dahil edilmesi için Addis Ababa'ya gönderildiklerini duyurdu.
AGK ve ÖDBG’nin cuma günü anayasa bildirisine ilişkin müzakere oturumu düzenlenmesi planlanıyordu. Ancak oturum, silahlı grupların bakış açısını içerecek şekilde çalışma yapmak üzere ÖDBG’nin talebi üzerine ertelendi.
AfB arabuluculuğu
AfB arabulucusu Muhammed Hasan Lebat, cumartesi günü siviller ve silahlı gruplar arasındaki görüşmelere katılmak ve tüm taraflara çatışmaya son verecek ve ülkede barışı sağlayacak bir anlaşmaya varmaları yönünde çağrıda bulunmak üzere Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa'ya gitti.
Buna karşın Devrimci Cephe yeni görüşmelerle ilgili yaptığı açıklamada, yeni tarafların toplantılara katılmasının herkesin olağanüstü noktalara çözüm getirme ve tam bir sivil geçişin gerçekleşmesine ilişkin karmaşaya yönelik yeni bir yaklaşım bulmadaki isteğini ortaya koyduğunu belirtti.
Sudan’daki siyasi bildiri, AGK tarafından seçilecek 5 asker ve ÖDBG tarafından seçilecek 5 sivil isim ile her iki tarafın ortak olarak seçeceği 1 kişi olmak üzere toplam 11 üyeden oluşacak Egemenlik Konseyi’nin kurulmasından önce imzalandı.
Siyasi analist Seyyid, silahlı gruplarla siyasi liderler arasında bir görüş birliği oluşturulması için AGK’ye müdahale etme çağrısında bulundu. Bu tür bir müdahalenin büyük bir etkisi olabileceğine işaret eden Seyyid, bunun silahlı grupların korkularını azaltabileceğini belirtti.
Diğer yandan AGK, Hızlı Destek Kuvvetleri Komutanı Korgeneral Muhammed Hamdan Daklu liderliğinde silahlı kuvvetlerle doğrudan müzakerelerde bulunmak üzere bir komisyon kurulması için Çad’ın başkenti Encemine’de Minni Arko Minnavi ile görüşüldüğünü açıkladı. AGK, bu tür müzakerelerin barışı sağlama sürecine güçlü bir ivme katacağını vurguladı.