Filistin'de üniversiteler uçurumun kıyısında

Zılgıt ve davul sesleri… Filistin’de sınava girerek hatırı sayılır puanlar alarak üniversiteye kayıt yaptırmaya hak kazanan öğrenciler, sevinçlerini bu şekilde ifade ediyorlar. Bu yıl sınava giren 70 bini aşkın öğrencinin yaklaşık 50 bini üniversiteye adım atmaya hazırlanıyor. Bu oran, başarı tablosunda yaklaşık yüzde 70’e tekabül ediyor.
Teşvik kampanyaları
Independent Arabia’dan İzeddin Ebu Eyşe’nin haberine göre Gazze Şeridi’ndeki üniversiteler, öğrenci çekebilmek için teşvik kampanyalarına hız verdi. Bu teşvikler, daha çok maddi durumu elverişli olmayan öğrencilere üniversite kayıtlarında indirim yapılması şeklinde gerçekleşiyor. Zira istatistikler, Gazze’deki işsizlik oranının yüzde 65’e dayandığını gösteriyor.
Birçok üniversite, öğrencilerin ödediği her bir dolara sonuna kadar ihtiyaç duysa da düşük harç ücretlerinde kampanya uygulayarak, öğrenci çekmeye çalışıyor. Üniversiteler, 12 yıldan bu yana süren ve son iki yıldır ekonomi alanında etkisini iyice hissettiren Gazze kuşatmasının yol açtığı mali krizle boğuşuyor.
Gazze Şeridi’ndeki 26 yükseköğretim kurumunda yaklaşık 85 bin öğrenci eğitim görüyor ve yılda 18 bine yakın öğrenci mezun oluyor. Filistin Yüksek Öğrenim ve Bilimsel Araştırma Bakanlığı’nın verilerine göre 5 binin üzerinde öğrenci mezuniyet sonrasında akademik ve idari kurumlarda memur olarak işe başlıyor.
Gazze’deki üniversiteler
Gazze’deki üniversiteler üçe ayrılıyor: kâr amacı gütmeyen devlet üniversiteleri (yaklaşık 25 bin öğrenci), bakanlık kayıtlarında kâr amacı gütmeyen devlet üniversitesi olarak sınıflandırılan özel üniversiteler (yaklaşık 35 bin öğrenci) ve özel üniversiteler (20 bin öğrenci eğitim görüyor).
İlk tercih devlet üniversiteleri
Üniversite tercihleri ile ilgili yapılan bir analizde, sınavdan iyi bir puan alarak yükseköğretim kurumlarına kayıt yapmaya hak kazanan öğrencilerin, neredeyse hepsinin tercih sıralamasının en tepesine devlet üniversiteleri yazdıklarına dikkat çekiliyor.
Milli Eğitim ve Bilimsel Araştırma Bakanlığı Yüksek Öğrenim İşleri Müsteşar Yardımcısı Eymeni el-Yazuri, analizde ortaya çıkan tablonun nedenini, “Söz konusu üniversitelerde uygulanan düşük harç ücretleri” diye gerekçelendiriyor.
Yükseköğretim kurumları üzerinde derinlemesine yapılan bir araştırma, özel üniversitelerin ekonomik krizden etkilenmediğine işaret ediyor. Yazuri, söz konusu veriyi ise, “Bu üniversitelere kayıt olanların maddi durumları iyi” diye yorumladı.
Filistin Yüksek Öğrenim ve Bilimsel Araştırma Bakanlığı’na bağlı olan üniversitelerin karşılaştığı ekonomik krizin etkisinin hafif olduğu söylenebilir. Yazuri, konuyla ilgili olarak, “Bu üniversitelerde (Akademik ve idari) görevlilerin maaşlarını hükümetin üstlenmesi, harç parasını ödemekte zorlanan öğrencinin üzerindeki yükü hafifletiyor” dedi.
Devlet üniversitelerinde ekonomik krizin hissedilmeye başlaması, çalışan maaşlarının kısılmasında neden oldu. Yazuri, bu hususta, “Filistin yönetimi ve Gazze’deki paralel hükümetin içinden geçtiği mali kriz sebebiyle bu üniversite çalışanlarının hepsi maaşlarının yarısını alıyor” ifadelerini kullandı.
Devlet üniversiteleriyle ilgili yapılan bir araştırmaya göre diğer öğretim kurumlarına kıyasla harç parası düşük olması nedeniyle, daha çok toplumun alt tabakasındaki ailelerden gelen öğrenciler tarafından tercih ediliyor. Bu üniversitelerde harç miktarlarının düşük olmasına rağmen öğrencilerin yüzde 50’si istenilen ücreti yatıramıyor.
Öğrenciler eğitimini erteliyor
Ekonomik kriz,  bakanlık kayıtlarında kâr amacı gütmeyen devlet üniversitesi olarak sınıflandırılan özel üniversitelerde kendini daha çok hissettiriyor. Yaklaşık 40 bin öğrencinin kayıtlı olduğu bu üniversiteler, diğerlerine kıyasla daha yüksek harç parası talep etmekte. Bunların orta sınıf ailelere hitap ettiği söylenebilir.
Yazuri, bu üniversitelerin içinde bulunduğu krizle ilgili olarak şunları kaydetti;
“Bu üniversitelerin fon kaynağı öğrencilerin ödedikleri harç paralarından oluşuyor. Öğrenciler bunu ödeyemiyor. Bu durumla ilgili yapılan bir çalışma, bu üniversitedeki öğrencilerin yüzde 85’inin harç parasını tam olarak ödeyemediğini, bunların yüzde 50’sinin ise bu borcu ödeyecek gücü olmadığını söylüyor.”
Filistin Yüksek Öğrenim ve Bilimsel Araştırma Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen araştırmada iki öğrenci profili olduğunu gözlemledik. Birinci kısım, üniversite taksitini ertelemeyi talep eden öğrencilerden oluşuyor. İkinci profilde ise eğitim dönemi için ödediği harç parasını geri çekmek isteyen öğrenciler yer alıyor. Yazuri’ye göre Filistin’in içinden geçtiği mali kriz nedeniyle yüzde 10’luk bir kesim eğitimini ertelemek zorunda kalıyor.
Biriken borçlar
Genel olarak Filistin’deki üniversitelerin içinde bulunduğu ekonomik kriz, durumun kötüye gittiğini gösteriyor. İstatistikler, bütün yükseköğretim kurumlarının mevcut ekonomik şartlar altında iflas etmek üzere olduğuna işaret ediyor.
Gazze Ezher Üniversitesi
Gazze Ezher Üniversitesi Rektörü Abdulhalık el-Ferra, daha önce yaptığı açıklamada, “Üniversitemizin bütçesi 20 milyon dolarken, biriken borçları daha da artarak 44 milyon dolara ulaştı. Bu borcun çoğu yatırılan memur maaşlarından oluşuyor” ifadelerini kullanmıştı.
16 bin kişinin eğitim gördüğü Ezher Üniversitesi’nin içinde bulunduğu kriz, üniversitelere yönelik mali desteğin olmadığını ve kayıtlı öğrencilerden harç paralarını tahsil edilemediğini gösteriyor.
Ferra, sözlerinin devamında, “Üniversitenin bütçesi halen öğrenci harçlarıyla sınırlı ve bu da 5 milyon dolara gerilemiş durumda. Buna ek olarak kayıtlı öğrenci sayısında yaşanan yüzde 25'lik bir gerileme ile öğrenci sayısı 14 bine düştü” dedi.
Tek mali kaynak: Öğrenci harçları
Gazze İslam Üniversitesi Halkla İlişkiler Müdürü Said En-Nemruti ise yaşanan bu kriz ortamına, kendi çalışmalarıyla direndiklerini söyledi.
Bünyesinde 11 fakülte bulunduran Gazze İslam Üniversitesi, yılda 4 bin öğrenci kabul ediyor.
Ekonomik bakımdan zor koşullara rağmen öğrenci sayısında herhangi bir düşüş yaşanmadığını belirten Nemruti, üniversite bütçesinin öğrencilerden tahsil edilen harç parasıyla döndüğünü kaydetti.
Nemruti’nin ifadesine göre 18 bin öğrencinin öğrenim gördüğü üniversitede 4 binin üzerinde öğrenci harç parasını yatırmakta zorluk çekiyor.
Namruti, çalışanların ise bin 500 dolar olan maaşlarının yüzde 60’ını aldıklarını söyledi.
Üniversitedeki akademisyenlerin görevlerini bıraktıkları yönündeki iddiaları reddeden Nemruti, “İslam Üniversitesi ile dünyanın diğer üniversiteleri arasında akademik geçişler oluyor. Bu konuda bir araştırma yapılsa 2015’te üniversitemizde çalışan sayısıyla 2019 arasında bir fark olmadığı, hatta belki de daha fazla olduğu görülecektir” diye konuştu.
Ancak Nemruti de ‘bütün yükseköğretim kurumlarının çöküşün eşiğinde olduğu ve iki ay sonra başlayacak yeni öğretim dönemin bir trajediye dönüşeceği’ konusunda Ferra ile aynı görüşü paylaşıyor.
Ezher, İslam ve diğer üniversite yönetimleri, hükümetin, yıllık bütçe planında kendilerine ayrılan 20 milyon dolarlık payı ödememesinden dert yakınıyor.