Ruhani'den İngiltere'ye tebrik ve uyarı mesajı

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, İngiltere’ye gönderdiği iki ayrı mesajda hem tebrik etti hem de uyardı.
Ruhani, önceki gün Umman Dışişleri Bakanı Yusuf bin Alevi ile yaptığı görüşmede, bölgedeki gelişmelerin yanı sıra uluslararası sularda tırmanan gerilimi ele aldı.
Umman Dışişleri Bakanı Yusuf bin Alevi, ülkesinin deniz taşımacılığı güvenliğini sağlamak amacıyla ‘tüm taraflarla’ iletişim halinde olduğunu belirterek, Yusuf bin Alevi’nin İranlı üst düzey yetkililerle yaptığı görüşmelerde, Umman Sultanlığı ve İran arasında, ‘Hürmüz Boğazı’ndaki geçiş hareketinin düzenlenmesinde işbirliği yapılmasının’ kararlaştırıldığını ifade etti.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Meclis Başkanı Ali Laricani de Hürmüz Boğazı’nda ortaya çıkan gerilim sonucunda yanan topu bölgesel ve uluslararası tarafların sahasına attı.
Johnson’a tebrik
Ruhani, Umman Dışişleri Bakanı Yusuf bin Alevi ile görüşmesinde, bir taraftan bu işten Londra zararlı çıkacak sözleriyle İngiltere’yi tehdit ederken, diğer taraftan İngiltere’nin yeni Başbakanı Boris Johnson’a tebrik mesajı gönderdi.
Ruhani, İngiltere’nin Cebelitarık’ta İran petrol gemisine el koymasının ‘kanunsuz’ olduğunu, İngilizlere fayda vermeyeceğini ve bundan kesinlikle zararlı çıkacağını ifade etti. Ruhani, ayrıca ülkesinin, Hürmüz Boğazı, Fars (Basra) Körfezi ve Umman Denizi'nin güvenliğini tehlikeye düşürecek her türlü uluslararası kuralların çiğnenmesine karşı duracağını söyledi.
Alevi, Tahran’daki temaslarının ardından önceki gün Umman devlet televizyonuna verdiği demeçte, İran ile Umman arasında deniz yollarındaki hareketin düzenlenmesi konusunda üst düzey bir koordinasyon olduğuna işaret etti.
Alevi: Arabuluculuk yapmıyoruz
Alevi, ülkesinin arabuluculuk yaptığı iddialarla ilgili olarak, “Bölgede artan gerginlik konusunda arabuluculuk yapmıyoruz ancak tüm taraflarla da iletişim halindeyiz. Herkes istikrardan yana olduğunu ifade etti. Biz de bölgede istikrarın korunması konusunda bizimle aynı hassasiyeti taşıyan uluslararası taraflarla iş birliği yapıyoruz” ifadelerini kullandı.
İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun 19 Temmuz'da İngiliz bandıralı Stena Impero tankerine el koymasıyla birlikte Tahran-Londra hattında tansiyon iyice artmıştı. Bu gelişme, İngiltere’nin Suriye’ye yönelik yaptırımları ihlal ettiği gerekçesiyle İran’a ait ‘Grace 1’ adlı petrol tankerini Cebelitarık’ta alıkoymasından iki hafta sonra geldi.
Deniz misyonu önerisi
İngiltere Dışişleri Bakanı Jeremy Hunt, geçtiğimiz hafta Hürmüz Boğazı’nda yaşanan gelişmelere dikkat çekerek, Avrupa liderliğinde bir deniz güvenlik misyonun kurulması sinyali vermişti. ABD yönetimi de bu tekliften haftalar öncesinde benzer bir öneride bulunarak, bölgedeki sularda uluslararası bir koalisyon gücünün kurulması talebini dile getirmişti.
Ruhani, Avrupa ve ABD’nin bu yöndeki önerilerine karşı olduğunu belirterek, “Yabancı güçlerin varlığı bölgenin güvenliğine katkı sağlamayacaktır. Bilakis bu, gerginliğin temel faktörüdür. İran, Umman Denizi, Fars (Basra) Körfezi ve Hürmüz Boğazı'nın gemicilik faaliyetlerinin özgür ve güvenli bir şekilde yapılması için çabalıyor” dedi.
Alevi de bölgenin kalıcı güvenliği için İran'a ihtiyaç duyulduğuna dikkati çekerek, “Bölgemiz yapay ve vekalete dayalı krizlerden geçmektedir. İran ve Umman, karşı karşıya kaldıkları zorluklara ve sorunlara rağmen bölgedeki kalıcı istikrar ve güvenlik için çaba göstermelidir” ifadelerini kullandı.
Ruhani, Boris Johnson için tebrik mesajı yayınladı. İran Cumhurbaşkanlığı tarafından yayınlanan mesajda şu ifadelere yer verildi;
“İran ve İngiltere ilişkilerine olan aşinalığınızın ve Tahran'a yaptığınız ziyaretin, iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesinin önündeki engellerin kalkmasına yardımcı olmasını ümit ediyorum. Başbakanlığınız döneminde, muhtelif alanlardaki ilişkilerin ikili ve çok taraflı olarak gelişmesine şahit olacağımızı temenni ediyorum.”
İran Hükümet Sözcüsü Ali Rebii ise Ruhani ve Alevi’nin görüşmesine saatler kala yaptığı açıklamada, İngiltere’nin çağrısıyla Avrupa Birliği'nin (AB), Basra Körfezi'ne donanma konuşlandırılması çalışmalarını, ‘kışkırtıcı, düşmanca ve gerilimi arttırıcı’ olarak nitelendirdi.
Rebii, Ummanlı yetkilinin arabuluculuk için Tahran’ı ziyaret ettiği iddiasını yalanladı.
İran Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada, Alevi’nin Ruhani ile olan görüşmesinde, ayrıca Yemen, Filistin ve Suriye’deki gelişmeleri ele aldığı bildirildi.
Ancak Ruhani, yaptığı açıklamalarda, birçok Arap devletinin de talebi olan İran’ın bölge ülkelere müdahalesini durdurması yönündeki uluslararası çağrılara yanıt verip vermeyeceği hakkında bir şey söylemedi.
İran Cumhurbaşkanı Ruhani, “İran, hiçbir zaman başka ülkelerle gerginliği başlatan taraf olmamıştır. Bölgedeki gerginliğin ve istenmeyen gelişmelerin nedeni ABD'nin nükleer anlaşmadan tek taraflı ayrılması ve bu ülkenin kuruntudan ibaret düşünceleridir” dedi.
Alevi, Cumartesi günü başladığı Tahran temasları kapsamında önce İranlı mevkidaşı Muhammed Cevad Zarif ile bir araya gelmiş, daha sonra da İran Ulusal Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani ile görüşmüştü.
Alevi’nin Tahran’daki dördüncü durağı ise önceki gün İran Meclis Başkanı Ali Laricani oldu.
Kalıcı güvenlik için bölgedeki bazı ülkelerin politikalarını değiştirmesi gerektiğini dile getiren Laricani, İngiltere’nin İran petrol tankerine el koymasıyla ABD’nin Tahran’a yönelik baskıları arasında bağlantı kurarak, “ABD İran’a yaptırım uyguladı o zaman şunu sormak gerekir: İngiltere meseleye dahil oldu veya neden İran gemisini alıkoydu? İngilizler İran gemisini çaldılar. Bundan ne elde edeceklerini bilmiyoruz” dedi.
“Bölgedeki bazı ülkelerin sürdürülebilir bir barışın sağlanması için davranışlarını değiştirmesi gerekir. Çünkü mevcut davranışlar bölgede dengesizliğe sebep oluyor” diyen Laricani, bölge ülkelerinin ‘gerilimi düşürmek için sınırlı bir güce sahip’ olduğunu savundu.
Laricani, Umman’ın son 40 yılda ülkesi hususundaki duruşuna övgüde bulunarak, bölgede ‘olumlu rol üstlendiğini’ belirtti. İran yetkilisi, bu kapsamda 2015 yılında Viyana’da imzalanan nükleer anlaşmanın imzalanmasında Umman’ın oynadığı rolü takdir etti. Maskat, İran eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde Tahran ve Washington arasındaki gizli müzakerelerin başlatıcısı olmuştu. İran Dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Ruhani’nin göreve geldiği dönem, nükleer dosyasını dışişleri bakanlığına sevk etmiş ve bu konudaki müzakereler 2013 yılında gün yüzüne çıkmıştı.
Laricani, ABD'nin nükleer anlaşmadan ayrılmasını, İran ve Umman devletlerine ‘hakaret’ olarak nitelendirerek, Tahran yönetiminin Fransa, İngiltere ve Almanya'nın isteği üzerine anlaşmada kaldığını ve bu ülkelere fırsat tanıdığını söyledi. Laricani, kalıcı güvenlik için bölgedeki bazı ülkelerin politikalarını değiştirmesi gerektiğini dile getirdi.
İran medyasına göre Alevi, bu sözlere karşılık olarak şunları kaydetti;
“Yolumuz bir ve hedefimiz bölgede sürdürülebilir güvenliği sağlamak. Biz, akıl ve hikmet sahibi İran tarafından yana rahatız. Bölge güvenliğinde önemli bir rol oynayabileceğine inanıyoruz. Hedefimiz uluslararası toplumu, diplomatik çerçevede kalarak, bölgenin güvenliğine zarar veren benzer olayların bütün ülkelere zarar vereceği sonucuna varması için ikna etmektir.”

Dört diplomat dün yaptıkları açıklamada, İran’ın ABD ile müzakerelerin yeniden başlaması halinde 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmanın Avrupalı taraflarıyla Roma'da bir toplantı yapmayı önerdiğini belirtti. Diplomatlara göre toplantının cuma günü yapılması bekleniyor.

Şarku’l Avsat’ın Reuters'ten aktardığı habere göre Avrupa troykasından bu öneriye şimdiye kadar herhangi bir yanıt gelmedi. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, dün düzenlediği olağan basın toplantısında, Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi tarafından geçtiğimiz hafta gönderilen mektuba Avrupalıların yanıt verip vermediğini bilmediğini söyledi.

İran, ABD ile cumartesi günü Umman'da yeniden başlayan nükleer programına ilişkin müzakerelerdeki ve geçtiğimiz hafta Rusya ve Çin ile yapılan görüşmelerdeki ivmeden faydalanmaya çalışıyor.

Ummanlı yetkililer, ABD-İran görüşmelerinin yeni turunun 3 Mayıs'ta Avrupa'da yapılabileceğini açıkladı. Ancak henüz resmi karara ilişkin bir duyuru yapılmadı. İran medyası, Tahran'ın yeni turun İngiltere'nin başkenti Londra'da yapılmasını reddettiğini bildirdi.

İran'ın Avrupa Troykası olarak bilinen İngiltere, Fransa ve Almanya'ya ulaşması Tahran'ın seçeneklerini açık tuttuğunu gösteriyor. Ancak Avrupalıların, 2015 tarihli nükleer anlaşmanın sona ereceği ekim ayından önce Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını yeniden uygulamak üzere snapback mekanizmasını devreye sokma konusundaki tutumunu da değerlendirmek istiyor.

Avrupalı güçlerin (Fransa, Almanya ve İngiltere) müzakerelerde yer almamasını yorumlayan Bekayi, Avrupalıların bu turun dışında kalmalarının kendi kararlarının bir sonucu olduğunu belirterek, “Avrupalıların bir sonraki aşamada olumlu bir rol oynayacaklarını ve yapıcı bir seçim yapacaklarını umuyoruz” diye konuştu.

Avrupa troykasından iki diplomat ve Batılı bir diplomat, geçtiğimiz cumartesi günü ABD ile yapılan görüşmelerin ardından İran'ın Roma'da toplantı yapılması için bir teklif gönderdiğini ve toplantının muhtemelen cuma günü yapılacağını söylediler.

Bu teklifin gerçekleşmemesi halinde İran'ın görüşmelerin bu tarihten önce Tahran'da yapılmasını da önerdiğini belirten diplomatlar, Washington ve Tahran arasındaki müzakerelerin ikinci turunun Roma'da yapıldığını ifade ettiler. İran tarafından yapılan açıklamada bu turda da önemli anlaşmazlıkların devam ettiği belirtilmişti.

İranlı bir yetkili, böyle bir teklifin sunulduğunu doğruladı, ancak Avrupa troykasının henüz yanıt vermediğini belirti. Diplomatlar, İran'la şimdi mi görüşmenin yoksa Washington'la görüşmelerin nasıl gelişeceğini görmeyi mi beklemenin kendi çıkarlarına olacağını değerlendirdiklerini, fakat Tahran'da bir toplantı yapılmasını ihtimal dışı bıraktıklarını ifade ettiler.

2015 tarihli nükleer anlaşmanın tüm taraflarıyla uzlaşıya varmanın önemli olduğunu söyleyen İranlı yetkili, bu yüzden Amerikalılarla yapılacak bir sonraki tur müzakerelerinden önce bu hafta Avrupa troykası ile bir araya gelmenin faydalı olacağını ifade etti.

BM yaptırımları için son tarih

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, perşembe günü yaptığı açıklamada, görüşmeler için Avrupa'ya gitmeye hazır olduğunu ifade etti. Ancak iki taraf arasındaki ilişkilerin bozulmasının ardından topun Avrupa'da olduğunun sinyalini verdi.

Tahran ve Avrupalı güçler geçtiğimiz eylül ayından bu yana aralarındaki ilişkileri ve nükleer meseleyi görüşmek üzere üç kez bir araya geldi. En son mart ayında, yaptırımların kaldırılması karşılığında İran'ın nükleer programının geri çekilmesini garanti altına alacak gelecekteki bir anlaşmanın parametrelerini araştırmak üzere teknik düzeyde bir toplantı yapıldı.

ABD Başkanı Donald Trump, İran'ın nükleer silah geliştirmesini engelleyecek yeni bir anlaşmaya hızla varılmaması halinde, İran’a saldırmakla tehdit etti. Trump, İran ile dünya güçleri arasında 2015 yılında varılan anlaşmadan 2018 yılındaki ilk başkanlık döneminde tek taraflı olarak çekilmişti.

Batı, İran'ın nükleer silah edinmenin peşinde olduğundan şüphelense de İran bunu reddediyor. Diplomatlar, yaptırımların yeniden başlatılması tehdidinin Tahran'a taviz vermesi için baskı yapmak üzere tasarlandığını ve Amerikalılar ile Avrupalılar arasındaki ayrıntılı görüşmeleri hayati hale getirdiğini söylüyor.

ABD, İran ile 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmadan 2018 yılında tek taraflı olarak çekildi. Bundan dolayı BM Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) anlaşmada yer alan yaptırımları yeniden uygulama mekanizmasını harekete geçiremiyor. Bu durumda anlaşmaya taraf olan üç Avrupa ülkesi, yaptırımların yeniden uygulanması için harekete geçebilecek tek alternatif olarak kalıyor.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, Avrupalılarla görüşme önerisinin yaptırımların yeniden başlatılması konusuyla ilgili olup olmadığı sorulduğunda, bunun toplantının amacının bir parçası olduğunu belirterek “ABD ile görüşmeler, özellikle de nükleer adımlar konusunda hızlı ilerlemiyor, daha fazla zamana ihtiyacımız olduğu açık ve Tahran, ABD tarafına olan güven eksikliği nedeniyle geçici bir anlaşmadan yana değil” ifadelerini kullandı.

Bekayi, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Ya biz geçici bir anlaşma kapsamında adımımızı uygularsak ve diğer taraf bunu yapmazsa ne olacak?! Avrupalıların yeni bir anlaşma istediğimizi ve uranyum zenginleştirmemizi sınırlandırmak için adım atmaya hazır olduğumuzu anlamalarını istiyoruz, ancak zamana ihtiyacımız var.”

İngiltere ve Almanya dışişleri bakanlıkları, İran'ın bu hafta içinde bir toplantı teklif edip etmediği konusunda yorum yapmaktan kaçınırken, Fransa Dışişleri Bakanlığı, yorum talebine henüz yanıt vermedi.

Ruhani'den İngiltere'ye tebrik ve uyarı mesajı