Gün batımına doğru yola çıkan basılı medya

Mısır’ın el-Ahram gazetesinin 1876 tarihli ilk sayısının bir kopyası (AFP)
Mısır’ın el-Ahram gazetesinin 1876 tarihli ilk sayısının bir kopyası (AFP)
TT

Gün batımına doğru yola çıkan basılı medya

Mısır’ın el-Ahram gazetesinin 1876 tarihli ilk sayısının bir kopyası (AFP)
Mısır’ın el-Ahram gazetesinin 1876 tarihli ilk sayısının bir kopyası (AFP)

Genelde gazeteciliğin geleceği, özelde ise Arap basınındaki çağdaş yazıların hacmiyle ilgili tartışmalar yeni sayılmaz. Burada özellikle basılı medya üzerinde durmak istiyorum. Arap ülkeleri ve diğer ülkelerde çok sayıda gazete, basılı yayınlarına son vererek, okuyuculardan ilerleyen zamanın ve evrenin doğası olan tüm modernlik belirtileri ve değişimleriyle dijital çağa geçmelerini istedi. Her ne kadar onlarca yıldır hem yazar hem de bir okuyucu olarak kâğıt gazete nesline ait olsam da bazı akımların durdurulamayacağını ve ilerlemeleri eski fikirlerle engellenemeyeceğini düşünüyorum. Değişimin kendisini dayattığını ve geçen zamanın önünde durmanın, tren raylarındaki bir intihar gibi göründüğüne inanıyorum.
Her dönemin bir alameti olduğunu söylerler. İçinde bulunduğumuz dönemin alameti ise basındı. Bunun nedeni ise Arap uyanışının basınla ilişkilendirilmiş olmasıydı. Ne var ki Mısırlı öncü kuşak ile Suriye'den, farklı din ve ırklardan gelen öncü neslin ortak katkılarıyla modern Mısır kültürü inşa edildi. Tekla, Corci Zeydan, Halil Mutran, Rose el-Yusuf ve diğer isimler edebiyat, şiir ve sanatın parlayan yıldızlarıydılar ve Mısır’da Ahmed Hasan Ez-Zeyyat tarafından çıkarılan haftalık edebiyat dergisi er-Risâle’nin gelişinin beklendiği zamanlarda Arap basılı yayınlarını elle tutulur gözle görülür hale getirdiler. Çeşitli Arap ülkelerinden gelen diğer yayınlar Irak, Suriye, Fas, Arap Yarımadası ve Körfez halkının aydınlanmasına katkıda bulunan bilgi kaynakları oldu. Arap basını, 19’uncu yüzyılın sonları ve 20’inci yüzyılın başlarında gelişti. Yaklaşık 150 yıl önce el-Ahram gazetesi, Şam’ın tercih ettiği ve kendilerini deniz kıyısına daha yakın hissettikleri İskenderiye’de ilk sayısını çıkardı. Aralarındaki görüş ayrılıklarına, üzerlerindeki dış baskıya ve içeride yaşanan sorunlara rağmen Arapların bir araya geldiği en büyük camia olan gazetede, çeşitli Arap ülkelerinden çok sayıda güzel isim vardı.
Gazeteciliğin hayatımızdaki önemini yıllardır biliyoruz. Hatta rahmetli tarihçi Younan Labib Rizk dahi el-Ahram gazetesinin adeta bir çağdaş yaşam ofisi olduğunu düşünürdü.
Kuşkusuz olayları, insanları ve tutumları takip etmek isteyenler, artık gazetelerin belirli ya da önemli olaylara ilişkin eski sayılarına bakarlardı. Ancak gerçek şu ki, işler artık değişti ve modern teknoloji, basılı gazete yerine okuyucuya daha okunaklı ve belki de daha cazip bir alternatif sundu.
Biz ise kâğıtla arasında bağ olan bir kuşaktan geliyoruz ve bunun doğal bir gelişme olduğu, akıntıya karşı yüzülmemesi gerektiği inancıyla dijital basında dürüst gezginler arıyoruz. Tam da bu noktada bazı gözlemler yapmama izin verin:
Günbatımına doğru ilerleyen basılı medya ile güneşin doğumu gibi yükselen dijital basın arasında öyle kolay bir mücadele yaşanmıyor. Çatışma, geçmiş nesillerle yeni nesiller arasındaki farkı temsil eden belli bir noktada ortaya çıkıyor. Basılı medya destekçileri hala güçlü duygularla kâğıttan haber okumayı savunurken her sabah kendilerine bir fincan kahve veya çay ile gelen onlarca yılın alışkanlığı olan kâğıt gazeteleri okumadan haberleri öğrenmek zorunda kalmalarını hayal dahi edemiyorlar. Kâğıdın, kendisiyle ve üzerinde yazılı kelimelerle ilgilenenlere samimi bir çekiciliği vardır.
Bir diğer mücadele ise dijital basının doğumunu kutsayan, bunun geleceğin ta kendisi olduğuna inanan ve bilmediği şeyin düşmanı olduğu için buna karşı çıkanların olmasını istemeyen ilerlemecilik akımı lehine sonuçlandı. Ancak alışamadıkları ve uzun süredir ilgilenmedikleri için dijital basından uzak duranların gazete ya da dergilerle yakın tarihe dayalı bir nostaljileri vardır. Bu nedenle, geçmişe aşırı bağlılığa direnmek bazen zordur.
İnternet dünyasına bağlı ve küçük ekranlarla uğraşmaya alışkın olan yeni nesiller, gelişmelere ve yazılı basının dijitalleşmesine mutlaka daha kolay adapte olacaktır. Çünkü günümüzde her dakika değişen hızlı bilgi akışını takip etmek artık kaçınılmazdır. Bununda ötesinde onlarca yıl bilgiye ulaşmada çekilen zahmetler artık bir kenara itilmiş ve bilgiye ulaşmak kolaylaşmıştır. Dijital gazetecilik, bilgi teknolojisi çerçevesinde varlığını ve etkisini artıran entegre bir sistemle yoluna devam ediyor. Bunu yaparken de yeni nesillere hitap ediyor ve onlarla sadece Arap dünyasında değil, tüm dünyada basılı medyanın gün batımına doğru ilerleyiş anını paylaşıyor.
Kâğıt gazetenin samimiyetini savunanlar, onun okuyucusu olarak kalmaya ve istedikleri zaman tekrar okumak için çıkarıp bakmaya devam ediyorlar. Ancak gazeteler zamanla yıpranırken dijital gazetecilik, teknolojik gelişmelerle birlikte evrimleşiyor ve özellikle yeni kayıt ve arşivleme teknikleriyle büyük ilgi görüyor. Ayrıca dünyanın dört bir yanındaki insanlara aynı anda aynı haberi okuma imkânı veren bu teknoloji, ne kutsamamız ne de direnmemiz gereken benzeri görülmemiş bir gelişmedir.
Fakat önemli bir nokta var ki o da dijital yazının ana dilde kalmasının önemidir. Dijitalleşen Arapça gazeteler, dijital ortamda da Arapça olarak kalmaya devam etmeli. Böylece yeni kuşaklar, teknolojik gelişme ve bilimsel ilerleme bahanesiyle milli dillerini bırakmamalılar. Ancak bu, Arapçaya verilen değerin derecesine ve dijital yazı yöntemlerinin geliştirilmesine bağlı. Çünkü hem Arapçaya hem de dijital basına büyük hizmetlerde bulunduk. Teknolojik gelişmeler, Arapçanın zayıflamasına ve Birleşmiş Milletler'in en önemli resmi dillerinden birinin, diğer uluslararası dillere ayak uydurmasına çare olabilir.
Tüm bu dikkat çektiğim noktalar, yazılı basının gün batımı ile dijital basının doğumu çevresinde yer alıyor. Bununla birlikte geleceğin teknolojisi olan dijital basının yanında geçmişi onurlandırmak için sınırlı sayıda da olsa belli bir yüzdeyi korumak ve kâğıt ile dijital gazete arasındaki geçişi teşvik etmek, eski kuşakların gazete keyfini tatmin ederken yeni nesillerin zevklerine ayak uydurmalarını sağlamak için basılı gazetelerin devam etmesinin dijital gazeteyi engellemeyeceğini düşünüyoruz. Arap aydınlar, bu dönüşümü olumlu bir şekilde dört gözle beklemeli ve geleceğe, teknolojiye ve tekniklerine karşı yabancılaşma hissine yol açan her türlü girişimden uzak durmalılar.
* Independent Arabia’dan Mustafa el-Feki’nin analizi



Gazze ateşkesi: Geri çekilmeler anlaşmayı tehdit ediyor ve müzakereleri kurtarmak için ertelenmesi talep ediliyor

İsrail tanklarının Gazze Şeridi'nin güneyine girmesinin ardından, geçici mülteci kampındaki derme-çatma çadırların arasında enkazın üzerinde oturan bir kadın (AFP)
İsrail tanklarının Gazze Şeridi'nin güneyine girmesinin ardından, geçici mülteci kampındaki derme-çatma çadırların arasında enkazın üzerinde oturan bir kadın (AFP)
TT

Gazze ateşkesi: Geri çekilmeler anlaşmayı tehdit ediyor ve müzakereleri kurtarmak için ertelenmesi talep ediliyor

İsrail tanklarının Gazze Şeridi'nin güneyine girmesinin ardından, geçici mülteci kampındaki derme-çatma çadırların arasında enkazın üzerinde oturan bir kadın (AFP)
İsrail tanklarının Gazze Şeridi'nin güneyine girmesinin ardından, geçici mülteci kampındaki derme-çatma çadırların arasında enkazın üzerinde oturan bir kadın (AFP)

İsrail'in Gazze Şeridi’nde işgal ettiği yeni bölgelerden çekilme görüşmelerinin son iki aydır tıkanması, Katar’ın başkenti Doha'daki (yedinci gününe giren) ateşkes müzakerelerini yeni bir ‘karanlık tünele’ soktu. Hamas Hareketi, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hükümeti tarafından önerilen yeniden konuşlandırmayı reddetti.

Medyada yer alan sızıntılara göre arabulucular, özellikle Washington, müzakerelerin sonuna kadar çekilme maddesinin ertelenmesini talep ettiler. Şarku’l Avsat’a konuşan uzmanlar bu durumu, müzakereleri ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin istemediği yeni bir başarısızlıktan kurtarmak için son bir girişim olarak görüyorlar ve bu yüzden Netanyahu'ya esneklik göstermesi için baskı yapabileceğini düşünüyorlar. Uzmanlara göre bunun aksi bir durum söz konusu olursa Hamas, İsrail'in bu şekilde kalmasının, sürgün planını hızlandırmak, olası ateşkesin sona ermesinden sonra askeri bölgeler dayatmak ve anlaşmayı bozmak için bir manevra olduğunu düşünerek bunu reddedecek.

İki Filistinli kaynak cumartesi günü, Doha’daki müzakerelerin, İsrail'in cuma günü sunduğu, İsrail ordusunun yeniden konuşlandırılması ve konumlandırılması için hazırladığı çekilme haritasında ısrar etmesi nedeniyle, karmaşık zorluklarla karşı karşıya olduğunu bildirdi. Bu plan, İsrail ordusunun Gazze Şeridi'nin yüzde 40'ından fazlasında kalmasını öngörüyor, ancak Hamas bunu reddediyor.

Fransız Haber Ajansı AFP’ye konuşan kaynaklardan biri, ‘Hamas’ın müzakere heyetinin İsrail'in sunduğu haritaları kabul etmeyeceğini, çünkü bu haritaların Gazze Şeridi'nin yaklaşık yarısının yeniden işgalini meşrulaştırdığını ve İsrail'in insani olduğunu söylediği ve Gazze Şeridi'nin güneyinde yer alacak ve yaklaşık 600 bin Filistinliyi barındıracak olan şehre atıfla Gazze Şeridi'ni Nazi kampları gibi geçiş noktaları ve seyahat özgürlüğü olmayan izole bölgeler haline getirdiğini’ vurguladı.

Diğer kaynak, Hamas'ın İsrail güçlerinin 2 Mart'tan sonra, yani iki ay süren ateşkesin çökmesinden sonra yeniden kontrol altına aldığı tüm bölgelerden çekilmesini talep ettiğini belirtti. İsrail’i, ‘soykırım savaşını sürdürmek için oyalamaya devam etmek ve anlaşmayı engellemekle’ suçladı.

Kaynak, Katarlı ve Mısırlı arabulucuların ‘taraflara, ABD Başkanı Donald Trump'ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff’un Doha'ya gelene kadar çekilme müzakerelerini ertelemelerini’ istediklerini, ancak ‘yardımlar ve esir takası konusunda ilerleme’ kaydedildiğini belirtti.

ABD merkezli haber sitesi Axios, bazı kaynaklardan, ABD'nin Hamas'tan İsrail ordusunun Gazze Şeridi'nden çekilmesini tartışmayı ertelemesini ve diğer konulara geçmesini istediğini, böylece esir takası anlaşması müzakerelerinin çökmesini önlemeye çalıştığını aktardı.

juı
Yaralıları Gazze Şeridi'nin güneyindeki Refah'ta bulunan Kızıl Haç kliniğine taşıyan Filistinliler (AFP)

Reuters, cumartesi günü Filistinli ve İsrailli kaynaklardan benzer bir doğrulama aktardı. Doha görüşmelerinin, İsrail’in Gazze Şeridi’nden çekilmesi konusunda tıkanma yaşadığını, Hamas Hareketi’nin İsrail'in önerdiği çekilme haritalarını reddettiğini, çünkü bu haritaların toprakların yaklaşık yüzde 40'ını İsrail kontrolünde bırakacağını, bunların arasında güneydeki Refah bölgesi ve Gazze'nin kuzeyindeki ve doğusundaki diğer bölgelerin de bulunduğunu belirtti. Kaynaklar, ‘görüşmelerin devam etmesinin beklendiğini’ ifade ettiler.

Mısır Dışişleri Konseyi üyesi Reha Ahmed Hasan, İsrail'in, güneydeki Morag Ekseni de dahil olmak üzere birçok yerden çekilmeyerek Filistinlileri sürmeye devam etmek gibi kendi şartlarını dayatmak istediğini düşünüyor. Kuzey bölgesini askeri olarak kontrol altına alarak buradaki nüfusu sürme olasılığı olduğunu ifade eden Hasan, böylece ateşkes sona erdikten sonra Filistinlilerin sürülmesinin kolaylaşacağına dikkati çekti. Hasan, ABD'nin İsrail'e baskı yapmamasının müzakerelere zarar verdiğini ve bu tür konuların ertelenmesinin bir fayda sağlamayacağını, bunların erken çözülmesi gerektiğini, çünkü bu konuların belirleyici olduğunu vurguladı.

Hasan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Anlaşmaya varılmasının gecikmesi, engellerin devam etmesi ve Filistinlilerin hedef alınması nedeniyle, direnişin İsrail'e teslim olmasını isteyen bir manevra ile karşı karşıya olduğumuzu düşünüyoruz ve Hamas bunu kabul etmeyecektir. ABD’nin İsrail'e baskı yapmaktan başka seçeneği yok. Özellikle Kahire'nin talep ettiği Mısır sınırındaki Philadelphia (Salahaddin) Koridoru’ndan çekilme gibi henüz çözülmemiş ve belirsizliği devam eden başka konular da var.”

Filistinli siyasi analist Nizar Nazzal, Hamas'ın talebi olan İsrail ordusunun Gazze'den çekilmesinin gerçekleşmemesi halinde bunun müzakereleri engelleyebileceğini düşünüyor. Nazzal, çekilme maddesinin ertelenmesinin müzakereleri kurtarmak için yapılan bir girişimden ibaret olduğunu ve Netanyahu hükümetinin çekilme gibi siyasi konularda taviz vermediği sürece, Washington veya İsrail'in iddia ettiği gibi anlaşmanın yakın zamanda imzalanmayacağını belirtti.

Cuma günü ABD ziyaretinden dönmeden önce, ABD Başkanı Donald Trump ile bir araya gelen İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, perşembe günü yaptığı açıklamada, “Birkaç gün içinde (anlaşmayı) tamamlayabileceğimizi umuyorum” ifadelerini kullandı.

Geçtiğimiz hafta Beyaz Saray'da Netanyahu ile iki kez görüşen Trump, yakın zamanda ateşkes sağlanacağına dair açıklamalarını yineledi ve bu haftayı (yani birkaç gün sonra) olası bir tarih olarak belirledi. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio da perşembe günü yaptığı açıklamada, anlaşmaya varılması konusunda ‘büyük umutları’ olduğunu söyledi.

dfgthy
İsrail'in Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Cibaliye’ye düzenlediği hava saldırısının ardından yükselen dumanlar (AFP)

Ancak sahada durum bu umutların aksine gelişiyor. Gazze Sivil Savunma Sözcüsü Mahmud Basal yaptığı açıklamada cumartesi günü 20'den fazla Filistinlinin öldüğünü ve İsrail ordusunun son 48 saat içinde Gazze Şeridi'nde ‘yaklaşık 250 terörist hedefi vurduğunu’ söyledi.

Hamas, İsrail ordusuna karşı operasyonlarını sürdürürken, İsrail ordusu cuma günü, Gazze'nin güneyindeki Han Yunus kentinde çıkan çatışmalarda Golani Tugayı'na bağlı keşif biriminden bir subayın öldürüldüğünü, ayrıca Gazze'nin kuzeyinde çıkan çatışmada iki askerin yaralandığını açıkladı. Bu açıklamadan iki gün önce Gazze'nin güneyinde kaçırılmak üzere olan bir İsrail askerinin öldürüldüğü bildirilmişti.

Birleşmiş Milletler (BM), cumartesi günü yaptığı ortak açıklamada, Gazze'deki yakıt kıtlığının kritik seviyelere ulaştığı konusunda uyarıda bulundu. BM’nin aralarında İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA), Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Dünya Gıda Programı (WFP) da bulunduğu yedi ayrı kuruluşu tarafından yapılan ortak açıklamada, “Yakıt, Gazze'de hayatta kalmanın bel kemiğidir” denildi.

Bu olumsuz gelişmeler devam ederken Reha Ahmed Hasan, Trump'ın dün değil, bugün bir anlaşma sağlayabileceğini düşünüyor. Hasan’a göre ABD'nin tutumu, İsrail'e baskı uygulayarak bir anlaşma sağlamaya ve Gazze'yi yerinden etme ve yok etme planlarından vazgeçmeye yönelik gerçek bir adım atarak tüm bu sorunları sona erdirebilir.

Bu görüşe katılan Nizar Nazzal da Washington'ın, Nobel Barış Ödülü almayı uman Trump'ın çabalarının başarısız olmaması için müdahale edeceğini ve Netanyahu'yu daha geniş çaplı yayılma haritasını kabul etmeye zorlayacağını (bu cümle tuhaf geldi ama böyle yazıyordu) vurguladı. Ateşkes yapılmaması halinde İsrail Başbakanı’nın popülaritesinin daha da zarar göreceği ve İran'a karşı savaşından elde ettiği son siyasi kazanımlarını kaybedebileceği uyarısında bulunan Nazzal, bu nedenle Netanyahu'nun çıkarlarına en uygun olanın anlaşmayı geçici olarak kabul etmek olduğunu belirtti.