عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Amazon kabileleri hükümete karşı birleşti

Bir Amazon yerlisi, yağmur ormanı sakinlerinin Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun planlarına karşı koymasını temsilen savaş kıyafeti giydi. (Fransız haber ajansı)
Bir Amazon yerlisi, yağmur ormanı sakinlerinin Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun planlarına karşı koymasını temsilen savaş kıyafeti giydi. (Fransız haber ajansı)
    Londra/Şarku’l Avsat
TT
TT

Amazon kabileleri hükümete karşı birleşti

Bir Amazon yerlisi, yağmur ormanı sakinlerinin Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun planlarına karşı koymasını temsilen savaş kıyafeti giydi. (Fransız haber ajansı)
Bir Amazon yerlisi, yağmur ormanı sakinlerinin Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun planlarına karşı koymasını temsilen savaş kıyafeti giydi. (Fransız haber ajansı)

Zemira Rahim
Amazon’un Şingo nehri havzasında yaşayan yerel toplulukların uzun bir süredir süren etnik çekişmeleri bir kenara bırakarak Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun hükümetine karşı birleştiği duyuruldu.
14 yerli topluluk ile Amazon havzasındaki nehir kıyısında yer alan koruma altındaki dört bölgenin temsilcileri geçen Kubenkokre köyünde bir araya geldi. 
Kasti olarak çıkarıldığı düşünülen orman yangınları şu an Amazon’u yok ediyor. Yapılan eleştiriler, halkı tarım, ağaç kesimi ve madencilik uğruna ormanları yok etmeye cesaretlendirdiği için suçun Bolsonaro hükümetinde olduğu yönünde.  
BBC Brezilya kanalına göre Şingo nehri havzasındaki en büyük topluluklardan biri olan Kayapos, yerel halk tarihinde bir dönüm noktası oluşturan toplantıya ev sahipliği yaptı.
Bu bağlamda toplantıya katılan liderlerden Mudjire Kayapo, BBC’ye yaptığı açıklamada “Bugün tek düşmanımız Brezilya hükümeti, Brezilya Devlet Başkanı ve yerli olmayanların saldırılarıdır. Evet, kendi aramızda çekişmeler yaşadığımız doğrudur ancak hükümete karşı savaşmak uğruna birleştik” dedi.
Katılımcı topluluklar, kitlesel siyasi sesi güçlendirmek üzere bir temsilci meclis kurma kararı aldı. Bunun için Kayapos halkı, Panara halkının temsilcilerini toplantıya çağırdı. Söz konusu iki topluluk geçmişte birbirleri ile şiddetli bir şekilde savaşlar yaşadı. Kayapos, 1968 yılındaki savaşta silah olarak sadece oklara sahip olan Panara’ya karşı ateşli silahlar kullanarak korkunç bir kıyım gerçekleştirdi.
Banara yöneticilerinden biri olan Sinko Panara, konuya dair şunları söyledi:
“Biz Kayapos halkını öldürdük, onlar da bizi. Ama neler olduğunu anlayamadık. Bu beyaz tehlikenin henüz farkında değildik. Daha sonra sular duruldu, yatıştık. Uzlaşmaya vardıktan sonra birbirimizle konuştuk ve o vakitten sonra da birbirimizle savaşmadık. Birlikte savaşa girmek için ortak bir amacımız var: Yerli olmayanların hepimizi ortadan kaldırmasını engellemek.”  
Datavolia Araştırma Enstitüsü’ne göre Amazon yangınlarından sonra Bolsonaro’nun arkasındaki halk desteği hızlı bir şekilde azaldı. Aşırı sağ liderin yönetiminin ‘kötü veya ürkütücü’ olduğunu düşünenlerin sayısı geçen temmuz ayında yüzde 33 iken şu an yüzde 38’e yükselmiş durumda. Bu artış, Bolsonaro hükümetinin yangınlara karşı tutumunun ülkeyi ikiye bölmesinin ardından gerçekleşti.
Brezilya Devlet Başkanı, seçim kampanyasını kültürel savaşa ilişkin pek çok meseleye dayandırmıştı. Öyle ki yağmur ormanlarına yatırım çekme de bu meseleler arasında yer alıyordu.
Brezilya uzun süredir ekonomik durgunlukla mücadele ediyor. Böylesine zor bir süreçte Amazon’un cazibe endeksi de yükseldi. O kadar ki bilim adamları bu bölgeye yatırım yapmanın ormanların ciddi bir şekilde ortadan kalkması tehlikesini artıracağı konusunda uyarıyor.
Bolsonaro, iktidarı devralmasının ertesi gününde Brezilya topraklarının yüzde 15’inin yerli kabilelere ait olmasını eleştirmiş ve Twitter üzerinden, “Gelin bu vatandaşları toplumla bütünleştirelim ve tüm Brezilyalılara fayda sağlayalım” mesajını yayınlamıştı.
Yapılan değerlendirmeler Amazon ormanlarında sadece geçen ağustos ayında irili ufaklı 50 yangının gerçekleştiğine işaret ediyor. Bu, Bu, 2018’in aynı ayındaki yangınlara kıyasla yüzde 89’luk bir artışa denk geliyor. Bu oran, Amazon’un 2010 yılından bu yana şahit olmadığı bir rakam.
Tahrip edici yangınlar, dünyanın oksijen arzının yüzde 20’sini sağlayan Amazon bölgesi konusunda dünya çapında endişeye sebep oldu. Dünyanın en büyük yağmur ormanı, aynı zamanda küresel ısınma sürecini yavaşlatmak için de gerekli bir unsur.
Bununla birlikte Bolsonaro, yangınlara dair küresel endişelere karşı çıkarak yangınların kontrol altında olduğu konusunda ısrarcı.
64 yaşındaki Brezilya Devlet Başkanı geçen pazartesi günü, yangınların etkisini tartışmak için düzenlenen bölgesel bir zirveye katılımını iptal etti. Bolsonaro, cuma günü Kolombiya’da düzenlenecek olan toplantıya karın fıtığı tedavisi için ameliyat olması gerektiğinden dolayı katılamayacağını duyurdu. Bolsonaro, başkanlık kampanyası sırasında suikasta uğramış ve karın bölgesinden bıçakla darbe almıştı.
Eylül ayında gerçekleşecek BM Genel Kurulu’nda yangınları tartışmaya hazır olduğunu söyleyen Bolsonaro “BM’deki görüşmelere bile tekerlekli sandalye ya da bir sedye ile katılmak zorunda kalacağım. Amazon meselesini konuşmak istediğim için orada olacağım” ifadelerini kullandı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Uluslararası sistem: Zenginlik, güç ve akıllı liderliğin yokluğu

Amerikan ve Çin bayrakları (AP)
Amerikan ve Çin bayrakları (AP)
TT
TT

Uluslararası sistem: Zenginlik, güç ve akıllı liderliğin yokluğu

Amerikan ve Çin bayrakları (AP)
Amerikan ve Çin bayrakları (AP)

Nebil Fehmi

Çağdaş uluslararası sistemin biçimi ve kutuplar hakkında çeşitli soru işaretleri bulunuyor; Amerikan ve Rus iki kutupluluğu geri mi dönecek, Rusya'nın yerini Çin mi alacak, ya da dünyada üç kutup var olmaya devam mı edecek? Yahut sadece ABD veya Çin’in tek kutup olduğu bir sistem tarafından mı yönetileceğiz? Hiçbir tarafın tek taraflı karar alma yetkisine sahip olmadığı dengeli, çok taraflı bir sistemin kurulma olasılığı nedir? Yoksa güçlü, çatışan tarafların çoğaldığı çok kutuplu bir sistemin eşiğinde miyiz? Bunlar çalkantılı, hassas ve tehlikeli bir geçiş döneminde sorulan çeşitli ve farklı sorular.

Dikkatler her zaman en zengin ve en güçlü tarafların üzerindedir ve onlar, savaş ve barış, inşa etme ve yıkma, ekonomi ve finans, sanayi ve ticaret gibi alanların birbirinden farklı olmasına ve hatta bazen birbiriyle çelişmesine rağmen, belli alanlarda en başarılı ve seçkin olanlar olarak kabul edilirler.

Zenginlik ve güce dair değerlendirme, buna dahil edilen çeşitli yaklaşımlar ve kriterlerle birlikte şartlara ve durumlara göre değişir. Bir ülkede zenginliği belirlemede kişi başına düşen milli gelir doğru ölçüt olursa, dünyanın en zengin ülkesinin Lüksemburg olduğunu, onu Singapur ve Çin'in Makao bölgesinin izlediğini görürüz. Bu sıralamada dünyanın en büyük ekonomisi ABD 10. sırada yer alırken, dünyanın beşinci büyük ekonomisi Hindistan ise 124. sırada yer alacaktır. Zenginlik için doğru ölçüt, kişi başına düşen milli gelire paralel olarak satın alma gücü olursa, ülkelerin şu şekilde sıralandığını göreceğiz: Çin, ABD, Hindistan, Rusya, Japonya, Almanya, Endonezya, Brezilya, Fransa ve İngiltere.

Askeri harcamaların 2,46 trilyon dolara ulaştığı ve en fazla harcama yapan ülke olan ABD'nin bunun 824 milyar dolardan fazlasını üstlendiği bir dünyada gücün değerlendirilmesi için ölçütler belirlemeye çalışırsak, bunlara askeri ve siyasi kabiliyetleri eklemeli, dahası buna öncelik vermeliyiz. Buna ilave olarak, bildiğimiz gibi güç mutlak değildir. Her durum ve her arenanın coğrafi yapısına bağlı olarak karada, denizde ve havada uzun ve kısa vadeli askeri yaklaşımlar, genel bir bakış açısıyla, bölgesel veya uluslararası düzeydeki siyasi hedefler ve iddialar vardır.

Batı-ABD-Avrupa'nın hırs ve emellerinin rekabet ettiği, ancak Rusya ve hatta Çin'in Avrasya perspektifinden farklılaştığı herkesçe biliniyor. Bunların hepsi ise Latin Amerika, Afrika ve Asya'nın büyük bölümündeki ülkelerin siyasi perspektifleri ve hedefleri ile ayrışıyorlar. Birinin uluslararası iddia ve emelleri, diğerinin ise sadece ulusal veya bölgesel iddia ve emelleri olduğu için doğrudan askeri çatışmaya girmeleri imkânsız olan ülkelerin askeri kabiliyetlerini karşılaştırmanın anlamı nedir? Okyanuslara ve denizlere hâkim geniş ülkeler ile denize kıyısı olmayan küçük ülkeler arasında, denizde ve karada kimin daha üstün kabiliyetlere sahip olduğunun önemi nedir?

Halkların ihtiyaçlarını karşılamak ve ülkelerin çıkarlarını korumak için maddi ve askeri imkânlara ihtiyaç duyulur, ancak zenginlik ve güce aşırı vurgu yapılıyor. Zenginliğin veya gücün kalıcı olduğunu, baskın zenginliğin zararlı, kaba kuvvetin ise adaletsiz olduğunu varsaymanın yanlış olduğunu düşünüyorum.

Zaman içinde yaşanan siyasal ve küresel gelişmeler devletler düzeyinde geniş çaplı değişimlere yol açtı. Bunlar arasında şunlar sayılabilir; eski Avrupa sömürgeciliğinin aşınmasına ve çöküşüne eşlik eden gelişmeler, Sovyetler Birliği ile ABD arasındaki Soğuk Savaş’ın dönemsel olarak sona ermesi. Enerji şirketlerinin, dünyanın en büyük ve en zengin şirketleri listesindeki kontrolünün telekomünikasyon, programlama, dijitalleşme, teknoloji şirketleri lehine kaybolması, bunların daha önce hayal bile edilemeyen seviyelerdeki zenginlik merdivenlerini hızla tırmanması. Bu gelişmeler uluslararası sistemin biçimini ve niteliğini, güç tanımını, savaşların niteliğini değiştirdi, savaşlar daha ölümcül hale geldi ve artık daha uzak mesafelerden yönetilmeye başlandı.

Güç ve servet açısından baskın oyuncular genellikle orta veya uzun vadede pozisyonlarını korurlar ve liderlik kademeli olarak aktarılır. Bunlar, denklemleri ve rekabeti değiştiren önemli anların ortaya çıkmasıyla hızlanabilir. Bu anlar şunlarla bağlantılıdır; dünya savaşları gibi siyasi olaylar, kurtuluş hareketleri gibi yeni politik eğilimler veya geçen yüzyılın sanayi devrimi veya son 50 yıldaki teknolojik ve iletişim devrimi gibi teknolojik atılımlardan kaynaklanan ekonomik ve sosyal gelişmeler. Bunun nedeni dünyanın zenginlik oranlarının ve güç dengelerinin değiştiği sürekli bir değişim halinde olmasıdır.

Ancak liderlik tamamen farklı bir konudur. Zenginlik ve gücü aşar ve başkalarını etkileme, başkalarının uzun süreler boyunca örnek almak istediği pozisyonları, politikaları ve deneyimleri benimseme yeteneği gibi birkaç başka hususu da kapsar. Bunların sahiplerinden haklara saygı duymaları, yanlış ve hataları reddetmeleri, genel yararı göz önünde bulundurmaları, başkalarının umduğu ve arzuladığı bir örnek ve deneyim olmaları beklenir. Sovyetlerin geçen yüzyılda öncülük ettiği sosyalist felsefe ve yakın on yıllara kadar ABD'nin öncülük ettiği Batılı liberal sistem bunlara örnektir. Bunlardan biri başarısız olup dağıldı, diğerinin içeride ve dışarıda çifte standart uyguladığı ifşa oldu ve bu da ona parlaklığını ve güvenilirliğini kaybettirdi. Bağlantısızlar Hareketi, dünyanın vicdanı ve dengesi için başka bir alternatif sunmak amacıyla hızla yükseldi. Ancak, üyeleri istikrarlı bir uluslararası düzene en çok ihtiyaç duyan orta gelirli ülkeler olmasına rağmen, üyeleri günlük sorunlara ve kısa vadeli hırslara daldıkça parlaklığını ve itibarını kaybetti.

Bugün dünya zenginlik ve güçle dolup taşıyor, ancak sağlam, bilge ve dengeli bir liderlikten yoksun. Sistemlerimiz ve kurumlarımız şu anda çalkantılı bir aşamadan geçiyor ve hangi ülkelerin veya kuruluşların uluslararası düzeyde gelecekte liderlik rolünü hak ettiği ve üstleneceği henüz belli değil. Bu, meseleleri kontrol altına almak ve büyümelerini önlemek için acilen bazı proaktif, geçici adımlar atmamızı gerektiriyor. Kriz yönetimi kavramına benzer şekilde, uluslararası sistemin tamamen çökmesini ve dağılmasını önleyecek, aynı zamanda mevcut uluslararası sistemi küresel siyasal gerçeklikle daha uyumlu, işler tekrar kontrolden çıkmadan önce gelecekteki zorluklarla başa çıkabilecek hale getirecek reform yollarını bulmaya yönelik araştırmaları ve ciddi çabaları yoğunlaştırmayı amaçlamalıyız.