Tunus’ta yeni Kartaca Savaşı

Tunus Cumhurbaşkanı el-Bâci Kâid el-Sibsî’nin halefinin seçileceği cumhurbaşkanlığı seçimlerine son iki gün kala 26 cumhurbaşkanı adayı arasındaki rekabet kızıştı. Habib Burgiba ve Zeynel Abidin Bin Ali’nin yanı sıra pek çok siyasetçiye ev sahipliği yapan Kartaca Sarayı’nın yeni sakini kim olacak? Öte yandan milyonlarca seçmenin oy kullanacağı cumhurbaşkanlığı seçimlerinde adayların kazanma şansı nedir? Seçimlerde bir sürpriz yaşanır mı? 9 yıldır iktidarda olan ve gençlerin geniş bir kısmı tarafından suçlanmasının yanı sıra yüksek fiyatlardan, işsizlikten, yoksulluktan sorumlu tutulan partilerin dışında olan bir kişi seçimi kazanır mı?
Tunus cumhurbaşkanlığı adaylarının ve onları destekleyen parti liderlerinin çoğunun açıklamaları, 2019 seçimlerinin; İslamcılar, liberaller ve solcular arasındaki ideolojik çatışmalara sahne olan 2011 ve 2014 yıllarındaki seçimlerden farklı olacağını gösteriyor.
Başbakan Yusuf Şahid’den, Savunma Bakanı Abdükerim ez-Zubeydi’ye ve Meclis Başkan Vekili Abdulfettah Moro’dan, eski Başbakan Mehdi Cuma’ya kadar önde gelen adaylar, 2019 seçimlerindeki esas rekabetin “baskı grupları (lobiciler)” arasında yaşanacağını dile getiriyorlar. Bundan dolayı seçim kampanyalarında, mali ve siyasi yolsuzluk suçlamaları gibi bütün silahlar kullanılıyor.
Yeni yıldızlar yükseliyor
Çeşitli kamuoyu yoklamaları, cumhurbaşkanlığı seçim kampanyasının sürprizlerinin arasında, yeni bazı siyasi yıldızların yükseldiğini gösteriyor. Bunlar arasında, anayasa hukuku ve siyaset bilimi uzmanı olan Kays Said, uluslararası ekonomi uzmanı Muhammed es-Sağir en-Nur ve Arap milliyetçisi gazeteci Safi Said gibi bir grup bağımsız entelektüel isimler ön plana çıkıyor. Kampanyanın sürprizleri arasında eski Maliye Bakanı ve Sosyal Demokrat Blok liderlerinden İlyas el-Fahfah, Cumhuriyetçi Birlik Partisi’nden Lurfi el-Merayihi ve Demokratik Hareket Partisi Başkanı Muhammed Abbo gibi küçük parti liderleri de bulunuyor. Abbo, Mayıs 2018 genel belediye seçimlerinde üçüncü gelerek bir sürpriz yapmıştı.
Hapishane ile sürgün arasında…
Öte yandan Yaşasın Tunus Partisi Başkanı Yusuf Şahid başta olmak üzere diğer tüm adaylar son derece sert eleştiriler ile karşı karşıya bulunuyorlar. Bu adayların durumu, 9 yıldan bu yana birbirini takip eden hükümetlere karşı öfkeli olan ve kitlesel değişim bayrağını yükselten kalabalığın kullanacakları oylara bağlı. Bu grubun başında ciddi bir basın gücünü elinde bulunduran Tunus'un Kalbi Partisi Genel Başkanı Nebil el-Karvi ve Yeni Vatan Partisi lideri Selim Riyahi yer alıyor. Her ikisi de Tunus yargısı tarafından mali yolsuzluğa karışmak suçundan yargılanıyor.
Karvi, geçen ay tutuklandı. Fakat gerek televizyon kalanı gerekse de eşi ve çocukları, bütün illerde ve Avrupa’daki seçim bölgelerinde seçim kampanyasını kuvvetli bir şekilde sürdürdüler. Öte yandan askerî mahkemelerce aleyhinde celp kararı çıkarılan Riyahi ise şu anda sürgünde bulunduğu Fransa’dan, ülkedeki destekçileri aracılığıyla seçim kampanyasını yürütüyor. Karvi ve Riyahi hakkında, mal varlıklarının doldurulması yönünde mahkeme kararının bulunduğu ve yargının onların televizyon tartışmalarına katılmalarına izin vermeyi reddettiği biliniyor.
Suçlamalar ve etkin bölgeler
Yargının para aklama ve vergi kaçakçılığı da dahil olmak üzere Karvi ve Riyahi’ye yönelttiği ciddi suçlamalara rağmen anketlerin çoğu onları cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda yarışacak olan 4 aday arasında konumlandırıyor.
Öte yandan başkent Tunus ve memleketi Bizerte’nin başata olma üzere Susa, Safakes, Mehdiye Munastır ve Kabes gibi büyük şehirlerde yarışan Karvi’nin yanı sıra Savunma Bakanı ez-Zubeydi, Nahda Hareketi Partisi Başkan Yardımcısı Abdulfettah Moro, eski Cumhurbaşkanı Munsif Marzuki, eski Başbakan Mehdi Cuma ve Özgür Anayasa Partisi Başkanı Abir Musa ilk sırada yer almak için yarışıyor.
Ayrıca anketler, özellikle daha önce başkanlık ettiği Afrika kulübünün destekçileri arasındaki göreceli popülerliği de dahil olmak üzere Riyahi’nin birçok nedenden dolayı yüksek oranda oy alabileceğini gösteriyor.
Görsel ve İşitsel Medya Bağımsız Yüksek Kurulu Başkanı Nuri el-Lecmi ve Yardımcısı Hişam Senusi, bir kez daha Karvi’yi ve televizyon kanalı Nesma’yı yasaları ihlal etmekle suçladı. Kurul, Nesma ve Tunus Diyaloğu kanallarına, seçim kampanyası yasalarını ihlal ettiklerini Karvi ve Riyahi lehine yayın yaptıkları suçlamasıyla para cezası kesti. Bununla birlikte sivil toplum kuruluşu IWatch Organization, yaptığı yeni açıklamalarla Karvi’ye yöneltilen mali yolsuzluk suçlamalarını tekrarladı. Ancak İbrahim Vuslati, Halife bin Salem, Zuheyr Mahluf ve Munzir Sabit gibi bazı iletişim ve seçim uzmanları, Karvi’nin tutuklanmasının, onun yoksul kesim arasındaki popülerliğini arttırdığını düşünüyorlar. Çünkü Karvi, son üç yıl içerisinde yaklaşık bir milyon çocuğuna maddi yardımda bulundu
Karvi- Moro senaryosu
Öte yandan gerek kulislerde gerekse de basın çevrelerinde tartışan belki de en önemli soru şudur: Karvi ve Moro seçimlerin ikinci turuna kaldıkları takdirde ne olacak? Bazı hukukçular, seçimlerin ikinci turuna kaldığı takdirde Karvi’nin serbest bırakılması da dahil olmak üzere birtakım öneri sundular. Her durumda Karvi’nin aleyhindeki suçlamaların askıya alınacağını dile getiren uzmanlar, her ne kadar göz altında olsa bile cumhurbaşkanlığı yarışında galip geldiği takdirde kendisine dokunulmazlık verileceğini beyan ettiler.
Siyasi ve ahlaki olarak, tüm laik ve İslami partilerin başlarının dertte olduğu ve bu partilerin 2013 yılında yaşanan çatışma ortamına benzer bir durumda bulundukları görünüyor. O sıra Raşid Gannuşi ile Kaid es-Sibsi arasında “Paris toplantısı” düzenlenmiş ve iki lider bu toplantıda İslamcıların ve müttefiklerinin ilk saftan çekilmeleri üzerine anlaşmışlardı.
Geçen ay içerisinde, Nahda Hareketi’nin önde gelen liderlerinin cumhurbaşkanlığı için kendi içlerinden tek bir aday gösterilmesine muhalefet etmelerinin ardından, Tunus'un yine böyle bir tehlikeli atmosfere sürüklenmesi endişesi vardı. Bu kişiler arasında eski Dışişleri Bakanı Dr. Refik Abdusselam ve Yürütme Ofisi Üyesi Rıza İdris de bulunuyordu. Bununla birlikte Rıza es-Saidi, Abdullatif el-Mekki, el-Habib el-Debabi ve Riyad bin Fadl gibi diğer önde gelen isimler Moro'nun adaylığını şiddetle destekliyorlar. Bu isimler son olarak hareketin lideri Gannuşi’yle birlikte, Moro'yu Kartaca Sarayı'na ulaştırmak adına çalışacaklarını teyit ettikleri yeni birtakım açıklamalarda bulundular. Bununla birlikte cumhurbaşkanlığı seçimlerinde hareketin birinci yardımcısının aday gösterilmesinin, geçici bir seçim taktiği -önde gelen adaylardan biriyle sahne arkasında siyasi görüşmelere hazırlık - veya siyasi manevra olmadığını dile getirdiler. Bilakis Gannuşi yaptığı basın açıklamasında daha da ileri giderek, Nahda liderliğinin eski Cumhurbaşkanı Marzuki, eski Başbakan Hamadi el-Cibali ve İslamcı mahkumların avukatı Seyfettin Mahluf’u, Moro’nun lehine yarıştan çekilmeleri için ikna etmeye çalıştığını söyledi.
Lobiler
Bazı finansal ve politik “baskı grupları” büyük illerdeki oy deposunda pay kapmak için bölgesel kartları harekete geçirdiler.
- Habib Burgiba, Zeynel Abidin Bin Ali ve devlet kadrolarında bulunan pek çok kişinin memleketi olan Mehdiye, Munastır ve Susa gibi turistik ve sanayi şehirlerinde, cumhurbaşkanlığın Kadi el-Sibsi ile birlikte başkente taşınmasının ardından bölgeden bir aday göstermeye yönelik bazı hareketlilikler ortaya çıktı. Bu bağlamda bazı lobilerin, Savunma Bakanı ez-Zubeydi’yi, bir ölçüde Mehdi Cuma’yı ve Abir Musa’yı desteklediği anlaşılıyor.
- Tunus'un güneybatı kesimlerinde, maden havzasında ve tarım alanlarındaki Kafsa, Sidi Bu Zeyd, Kâf, Kassarin, Silyana, Kayravan ve Cendube gibi şehirlerdeki lobiler ise gazeteci yazar Safi Said’i, Teyyar el-Mehabbe Partisi Başkanı el-Haşimi el-Hamidi’yi, Komünist İşçi Partisi (PCOT) Genel Sekreteri Hamma Hammami'yi, Munci el-Rahvi’yi ve Muhammed es-Sağir en-Nur’u destekleyici faaliyetlerde bulunuyorlar. 2014 seçimlerinde Hamidi Sidi Bu Zeyd şehrinde, Hammami ise Silyana şehrinde birinci gelmişti.
- En önemli oy sandıklarının yer aldığı başkentteki güçlü lobiler, eski Cumhurbaşkanı el-Bâci Kâid el-Sibsî’nin manevi oğlu Başbakan Yusuf Şahid’i destekliyorlar. Buna karşılık diğer birtakım büyük lobiler ise muhafazakâr bir figür olan Moro'yu destekliyor. Ancak Şahid ve Moro, beş yıl boyunca yöneten iki büyük partiye (Nahda, Nida Sudan) mensup oldukları için muhalifleri tarafından eleştiri bombardımanına tutuluyorlar. Bununla birlikte, Musa'yı desteklemek için bu boşluktan faydalanmaya çalışan güçler de var.
- Tunus'un en büyük ikinci kenti olan Safakes’te ve güney ve orta illerin geri kalan kısmında ise rekabet, Şahid’in liderliğinde sivil hareket adayları ile Zubeydi ve Moro arasında yoğunlaşıyor. Adayların çoğu en büyük mitinglerini Safakes şehrinde düzenledi. Bugün, Safakes ve güney illerinde 2 milyondan fazla seçmen bulunuyor. Bu nüfusun çoğunluğu 2014 parlamento seçimlerinde Nahda Partisi’nin listesinde yer alan adaylara oy vermişti.
Yerel olmayan kartlar?
Mevcut seçim yarışmasındaki birçok önemli kart yerel değil. Nitekim seçim kampanyaları, Batı ve Arap başkentlerinin doğrudan veya dolaylı olarak bazı adayları desteklediğini gizlemiyor. Ayrıca yurtdışında bulunan 1,2 milyon Tunuslu, ikisi Fransa'da ve diğerleri ise İtalya, Almanya, ABD ve Arap ülkelerinde yer alan 6 seçim bölgesinde oy kullanacak.
Sandıkların bulunduğu büyükelçilik ve konsolosluklara olan uzaklıkları sebebiyle göçmelerin katılımı düşse de, önde gelen adayların destekçileri Fransa, Almanya ve İtalya'da mitingler düzenlediler. Ayrıca mitingler, 6 Ekim’de yapılacak parlamento seçimlerinde aday olacaklar için de bir propaganda kürsüsü oldu. Nitekim mecliste göçmenler için 18 sandalye tahsis edilecek. Bütün bunlarla birlikte seçmenler ve gözlemciler, sandıktan galip çıkacak ismin kim olacağını bilmiyorlar.

Bu sabah bir konuşma yapan Suriye Devlet Başkanı Ahmed eş Şara, İsrail'i “Suriye içinde ihtilaf yaratmakla” suçladı ve “(Süveyda vilayetindeki) durumun tırmanmasına eylemleriyle neden olduğunu” ifade etti.

“Önümüzde iki seçenek var; ya İsrail'le yüzleşeceğiz ya da iç cephemizi onaracağız” diyen eş Şara sözlerini şöyle sürdürdü: "Kaos yaratma girişimlerine birlik içinde karşı koyacağız. Suriye kaos yaratılacak bir yer olmayacak ve Suriye'nin yeni bir savaşa sürüklenmesine izin vermeyeceğiz." “Suriye'yi bölmeye yönelik her türlü girişimi” reddettiklerini vurgulayan Suriye Devlet Başkanı, “Dürzilerin vatanın dokusunun bir parçası ve korunmalarının öncelikli olduğunu” belirterek, “Süveyda'da güvenliğin sağlanmasından yerel gruplar ve şeyhlerin sorumlu olduğunu” kaydetti.

Eş Şara konuşmasında, “Halkımız özgürlüğünü kazanmak için bir devrime girişti ve büyük fedakârlıklar yaparak bu devrimi kazandı. Hala tehdit altında olması durumunda onuru için savaşmaya hazır” dedi. “Eski rejimin devrilmesinden bu yana istikrarımızı hedef almaya ve aramızda anlaşmazlık yaratmaya alışkın olan İsrail varlığı, şimdi yine saf topraklarımızı bitmek bilmeyen bir kaos alanına dönüştürmeye çalışıyor ve bu yolla halkımızın birliğini bozmaya ve yeniden inşa ve ilerleme sürecinde ilerleme kabiliyetimizi zayıflatmaya çalışıyor” ifadelerini kullandı.

Suriye Cumhurbaşkanı, “Bu varlık, Suriyelilerin uzun tarihleriyle her türlü ayrılık ve bölünmeyi reddettiği gerçeğinden habersiz, anlaşmazlık ve çatışma tohumları ekmek için tüm yöntemleri kullanmaktan vazgeçmiyor” dedi. “Büyük bir güce sahip olmak mutlaka zafere ulaşmak anlamına gelmez ve bir alandaki zafer başka bir alanda başarıyı garanti etmez. Bir savaşı başlatabilirsiniz, ancak sonucunu kontrol etmek kolay değildir. Biz bu toprakların evlatlarıyız ve İsrail varlığının bizi parçalamaya yönelik tüm girişimlerinin üstesinden gelebiliriz ve kararlılığımız uydurma çekişmelerle sarsılmayacak kadar güçlüdür” şeklinde konuştu.

“Biz Suriye halkı olarak, bizi kimin savaşa sürüklemeye çalıştığını ve kimin bizi bölmeye çalıştığını çok iyi biliyoruz ve onlara halkımızı topraklarımızda ateşlemek istedikleri bir savaşa, ülkemizi parçalamaktan ve çabalarımızı kaos ve yıkıma doğru dağıtmaktan başka bir amacı olmayan bir savaşa dahil etme fırsatı vermeyeceğiz. Çünkü Suriye ne yabancı komploların deneme alanı ne de çocuklarımız ve kadınlarımız pahasına başkalarının emellerini uygulama yeridir.”

Eş Şara, “Suriye devletinin herkesin devleti, vatanın onuru ve gururu ve her Suriyelinin vatanının yeniden inşa edildiğini görme hayali olduğunu, bu devlet aracılığıyla Suriye'nin itibarını yeniden tesis etmek ve onu güvenlik ve istikrar içinde yaşayan ulusların ön saflarına yerleştirmek için ayrım gözetmeksizin hepimizin birleştiğini” vurguladı.

“Yeni Suriye'yi inşa etmek hepimizin devletimizin etrafında toplanmasını, ilkelerine bağlı kalmasını ve vatanın çıkarlarını her türlü bireysel düşüncenin ya da sınırlı çıkarın üzerinde tutmasını gerektiriyor. Bugün ihtiyacımız olan şey, hepimizin bu inşaya ortak olması ve karşılaştığımız tüm zorlukların üstesinden gelmek için el ele çalışmasıdır” diyen Suriye Devlet Başkanı, “birlik bizim silahımız, çok çalışmak yolumuz ve güçlü irademiz bu müreffeh geleceği inşa edeceğimiz temeldir” dedi.

Suriye Devlet Başkanı sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu konuşmamda, bu ülkenin dokusunun özgün bir parçası olan Dürzi halkımızı da ayrı bir yere koyuyorum. Suriye hiçbir zaman bölünme, parçalanma ya da halkı arasında nifak tohumları ekme yeri olmayacaktır. Haklarınızı ve özgürlüğünüzü korumanın önceliklerimizden biri olduğu konusunda sizi temin ederiz ve sizi dışarıdan bir tarafa sürükleme ya da saflarımızda bölünme yaratma girişimlerini reddediyoruz, hepimiz bu toprakların ortaklarıyız ve hiçbir grubun Suriye'yi ve çeşitliliğini yansıtan bu güzel tabloyu bozmasına izin vermeyeceğiz.”

“Suriye devleti, tüm kurumları ve liderleriyle, Süveyda'da Süveyda ve çevresindeki bölgelerden silahlı gruplar arasında eski anlaşmazlıkların ardından meydana gelen iç çatışmaları durdurmak için tüm iradesi ve kararlılığıyla müdahale etti, ancak devletin durumu sakinleştirmesine yardımcı olmak yerine, kaosa, huzursuzluğa ve fitne çıkarmaya alışkın yasadışı gruplar ortaya çıktı. Bu çetelerin liderleri, aylardır diyaloğu reddeden ve dar kişisel çıkarlarını ulusun çıkarlarından üstün tutanlarla aynı kişilerdir.”

Pazar günü Süveyda vilayetinde Dürzi ve Bedevi militanlar arasında çıkan çatışmalarda çok sayıda kişi hayatını kaybetti. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgiye göre çatışmaların şiddetlenmesi üzerine hükümet güçleri pazartesi günü çatışmaları durdurmak için eyalete müdahale edeceklerini duyurdu. İsrail, “Dürzileri korumak” amacıyla hareket ettiğini söyleyerek, Şam yakınlarında ve Suriye'nin güneyinde bir dizi saldırı düzenleyerek mücadeleye dahil oldu. Suriyeli yetkililer dün akşam Süveyda'daki Dürzi gruplarla ateşkes için anlaşmaya varıldığını duyurdu.

Tunus’ta yeni Kartaca Savaşı