Hamaney: ABD tövbe ederse İran ile görüşebilir

ABD’nin, küresel petrol piyasalarını etkileyen Saudi Aramco tesislerine yapılan saldırılardan İran’ı sorumlu tutmasının ardından iki ülke arasında gerilim tırmandı. Bu ay sonunda düzenlenecek Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda ABD Başkanı Donald Trump ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani arasında yapılabileceği ifade edilen görüşmeye Aramco saldırılarının büyük darbe vurduğu belirtilirken, İran Dini Lideri Ali Hamaney ise “tövbe etmesi” şartıyla ABD’nin müzakere masasına oturabileceğini söyledi.
AFP’nin haberine göre Hamaney, dün bir televizyon kanalında yaptığı açıklamada, ABD’nin “İran’a boyun eğdirmenin başka bir yolu olmadığına inandığı için ‘azami baskı’ politikasını benimsediğini” ifade etti. Hamaney, İran’a yönelik azami baskı politikasının değersiz olduğunu, İranlı yetkililerin hangi düzeyde olursa olsun ABD ile herhangi bir müzakere yapılmaması konusunda fikir birliğine vardığını açıkladı.
Hamaney: ABD tövbe etmeli
Hamaney yaptığı açıklamada “ABD, nükleer anlaşmadan ayrılmasının ardından yaptığı açıklamalarını geri çekip tövbe ederse, nükleer anlaşmayı imzalamış olan diğer ülkeler arasında katılıp İran ile görüşebilecek. Aksi takdirde, New York ziyaretinde veya başka bir ziyaret sırasında İranlı ve ABD’li yetkililer arasında hiçbir düzeyde müzakere yapılmayacak” dedi.
ABD Başkanı Trump, Mayıs 2018’de, 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmadan çekildiğini açıklamış, bunun akabinde Washington ile Tahran arasındaki ilişkiler gerilmişti. ABD’nin, İran’ın bölgeyi istikrarsızlaştıran davranışlarını değiştirmesi için ‘azami baskı’ kampanyasının bir parçası olarak yaptırımların tekrar uygulamaya başlamasıyla da gerilimin seviyesi artmıştı. İran ise Hürmüz Boğazı’ndaki deniz ticareti güvenliğini ve küresel enerji kaynaklarının güvenliğini tehdit ederek, nükleer anlaşmanın şartlarına bağlılığını kademeli olarak azaltmıştı.
Aramco tesislerinin hedef alınması
Öte yandan Trump, dünya petrol fiyatlarının yükselmesine neden olan Aramco saldırılarının ardından ülkesinin, müttefiki Suudi Arabistan’a yardım etmeye hazır olduğunu söylerken, “Çatışma içine girmek istemiyorum fakat bazen bir şeyler yapmak gerekiyor. Saldırının boyutu çok büyüktü ancak çok daha büyük bir saldırı ile karşılık verilebilirdi. Elbette çoğu insan failin İran olduğunu görecek” dedi.
Söz konusu saldırılardan bir gün sonra Beyaz Saray, Trump’ın önümüzdeki hafta New York’ta düzenlenecek olan BM Genel Kurulu toplantılarında İranlı mevkidaşı Hasan Ruhani ile görüşebileceğini açıklamıştı. Bunun üzerine Ruhani ‘tüm yaptırımlar kaldırılmadığı sürece’ ABD ile doğrudan müzakere olasılığını reddetmiş, yaptırımlar kaldırılsa bile müzakerelerin nükleer anlaşma çerçevesinde yapılacağını belirtmişti. Ruhani’nin ardından Trump ise Twitter hesabından yaptığı açıklamada ‘ön şartlar olmadan’ İran ile görüşmeye hazır olduğu iddialarını reddetmişti.
Saldırıyı Husiler üstlendi
İran Cumhurbaşkanı Ruhani, Aramco saldırılarının Husi milisleri tarafından ‘kendilerini savunmak’ için gerçekleştirildiğini belirtti. Tahran tarafından desteklenen Husiler, geçtiğimiz Cumartesi günü, Suudi Arabistan’da bulunan, Abkayk’taki (Abqaiq) dünyanın en büyük petrol işleme tesisi ve Hurays (Khurais) petrol sahasına düzenlenen saldırıların sorumluluğunu üstlenmiş ve saldırıyı 10 drone ile gerçekleştirdiklerini ifade etmişti. ABD saldırıdan doğrudan İran’ı sorumlu tutmazken, Riyad ise incelemelerin ardından elde edilen verilere göre İran silahlarının kullanılması sebebiyle saldırının kaynağının Tahran olduğunu açıklamıştı.
Yemen meşru hükümeti destekleyen Arap Koalisyonu Sözcüsü Albay Turki el-Maliki de yaptığı açıklamada “Hurays ve Abkayk’a yapılan terörist saldırılardaki ön soruşturmalar, saldırıda İran silahlarının kullanıldığını gösteriyor” demişti.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Dış İlişkilerden Sorumlu Devlet Bakanı Enver Karkaş ise dün Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Aramco tesislerini hedef alan benzeri görülmemiş terör saldırısının gerekçesi ne olursa olsun kabul edilemez. Suudi Arabistan'a yapılan saldırı başlı başına tehlikeli bir tırmanış” dedi.

İsrail'le 12 günlük çatışmanın ardından İran ülke içindeki baskıyı artırıyor.

Guardian'ın haberinde, 13 Haziran'da İsrail'in saldırısıyla başlayan ve İran'ın misillemesinin ardından 24 Haziran'da ABD'nin arabuluculuğunda ateşkes ilan edilen çatışmaların, İran'da "geniş çaplı bir iç baskı dalgasını" tetiklediği belirtiliyor.

İsrail'in 23 Haziran'da Evin Hapishanesi'ne düzenlediği saldırıda 71 kişinin hayatını kaybettiği anımsatılıyor. Hayatta kalan bazı mahkumların da daha kötü koşullardaki cezaevlerine nakledildiği yazılıyor.

Mahsa Emini protestolarına katıldığı gerekçesiyle hapse atılan aktivist Rıza Handan'ın, bombalamadan sonra daha kötü şartlardaki bir hapishaneye gönderildiği belirtiliyor. 60 yaşındaki aktivistin kızı şunları söylüyor:

Ne babamın ne de diğer mahkumların yatağı var, yerde uyumak zorunda kalıyorlar. Bir keresinde uyandığında battaniyesinin içinde 6 ya da 7 tahtakurusu bulmuştu.

Kadın mahkumların da yanlarına kişisel eşyalarını bile alamadan Karçak Hapishanesi'ne gönderildiği belirtiliyor. İdam cezasına çarptırılan Kürt yardım çalışanı Pakşan Azizi'den en az iki gündür haber alınamadığı aktarılıyor. Af Örgütü'ne göre Azizi, "barışçıl insani yardım ve insan hakları faaliyetleri" nedeniyle cezalandırıldı. Tahran yönetimiyse kendisini "devlete karşı silahlı isyanla" suçluyor.

Savaş sonrası İran genelinde bir güvenlik baskısı dalgası başlatıldığı da ifade ediliyor. Kolluk kuvvetlerinin kontrol noktaları oluşturduğu ve sosyal medya paylaşımları nedeniyle birçok kişinin tutuklandığı aktarılıyor.

İsrail-İran çatışmalarında Mossad'ın Tahran'da gizli bir drone üssü kurduğu ortaya çıkmıştı. Ayrıca istihbarat teşkilatına bağlı komandoların saldırıdan aylar önce başkente sızarak operasyon sırasında İran'ın hava savunma sistemlerini imha ettiği belirlenmişti. Mossad da casusların saldırılarda yer aldığını doğrulamıştı.

İran devlet medyasında geçen ay çıkan haberlerde, İsrail istihbaratı adına çalıştığı iddia edilen 700 kişinin yakalandığını duyurulmuştu. ABD merkezli İran İnsan Hakları Merkezi'nin (CHRI) verilerine göre 6 kişi casusluk iddiasıyla idam edildi. CHRI'dan Hadi Gayemi şu iddiaları paylaşıyor:

İranlı yetkililer, insanları hiçbir gerekçe göstermeden ve avukatlarına erişim hakkı vermeden gözaltına alıyor, ardından ‘ulusal güvenlik' suçlamalarıyla idam ederek halkı sindirmeye ve kontrolü yeniden kurmaya çalışıyor.

New York Times'ın analizinde de Evin Hapishanesi'nin "insan hakları ihlalleriyle" gündem olduğu hatırlatılıyor. Haberde, 12 günlük çatışmaların ardından Tahran yönetiminin tarihsel bir kavşakta olduğu yazılıyor. İran'ın ileride içerideki baskıyı artırmakla ülkenin dönüşümüne yönelik politikaları uygulamak arasında bocalayabileceği ifade ediliyor.

Independent Türkçe, Guardian, New York Times

Hamaney: ABD tövbe ederse İran ile görüşebilir