Cezayirli kadınlar, cumhurbaşkanı olmak istemiyor mu?

Bir sokaktaki ulusal bayrağa sarılı 2 Cezayirli kadın (AFP)

Atıf Katadra
Cezayir’deki Aralık ayında yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olacaklarını  açıklayan 100 kişilik listede yalnızca 4 Cezayirli kadının ismi bulunuyor.
Aday listesinde yer alan kadınların sayısının düşük olması, kadınların siyasi hayata katılımını teşvik eden yasalara aykırı bir durum olarak yorumlandı.
Bağımsız Seçim Otoritesi’nden bir medya sorumlusu olan Ali Zira, Independent Arabia’dan Atıf Katadre’ye yaptığı açıklamada, yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olan kadınları ve seçimlere kaç kişinin aday olduğunu belirtti.
Söz konusu dört kadın adaydan hiçbirinin, bir siyasi partiye mensup olmadığı ifade edildi.
Luisa Hanun istisna
İşçi Partisi Genel Sekreteri Luisa Hanun, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin son turlarında art arda 3 defa yer alan kadın figürlerden biri. İlk kez eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika’nın ikinci döneme hazırlandığı 2004 yılında Cezayir’deki cumhurbaşkanlığı yarışına katıldı.
Hanun, daha sonra 2009 ve 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yer aldı. Bu tarihler, Buteflika’nın Ekim 2008’de cumhurbaşkanlığı görev süresine dair kısıtlamaları kaldırarak ülkenin anayasasında değişiklik yapmasının ardından üçüncü ve dördüncü cumhurbaşkanlığı görevini sürdürdüğü tarih.
Cezayir arenasında Zubeyde Asul ile Adalet ve Beyan Partisi Genel Başkanı Naime Salihi başta olmak üzere, yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimlerini reddeden ve mevcut anayasa metninin dışındaki seçenekleri savunan kadınların önderlik ettiği bazı partiler bulunuyor. Naime Salihi, henüz cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin herhangi bir pozisyon ortaya koymadı.
Buteflika… Kadınlarla anlaşma
Buteflika’nın kadınların siyasi hayatta yer almasına verdiği önem, kadınların cumhurbaşkanlığı yarışında hak sahibi olduklarını belirtmek için yükselttikleri sesi de yansıtıyordu. Nitekim Buteflika’nın yönetimde olduğu 20 yıllık dönem, kadın hakları aktivistleri tarafından “önemli bir süreç” olarak nitelendirildi. Öyle ki Buteflika, 2006 yılında aile hukukunu yeniden ele alarak, kadınların siyasi hayata katılımı ve boşanan kadınlara tazminat ödenmesi hususlarında yeni bir yasa çıkarmıştı.
Eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika tarafından 2011 yılında ortaya koyulan “acil” siyasi reform paketi kapsamında kadınların parti listelerine alınması teşvik edilerek siyasi hayata katılmasını sağlayan yeni bir yasa hazırlanmasına karar verildi. O dönemde Arap Baharı’ndan kaçmak için bir manevra olarak görülen bu reform paketi, kadın adayların, toplam aday sayısının yüzde 30’undan az olmamasını zorunlu kılıyordu.
Bugüne kadar yürürlükte olan yasaya aykırı davrananlar, iki cinsiyeti eşit gören anayasa maddesinin aksine kadınları, “yetersiz bir unsur” olarak nitelendirirken, onlara parlamento ve seçilmiş konseylerde yalnızca yüzde 30’luk bir kota veriyor. Cezayir’in çoğu vilayetindeki siyasi prosedürlerin “aşiret ve kabile” mantığına dayandırılması ise çok sayıda partinin, bünyesinde kadınları barındırmasını zorlaştırıyor.
Eleştirilere rağmen Buteflika’nın yasası, uluslararası açıdan da kabul görürken Cezayir, kadınlara parlamento üyeliği hakkı veren Arap ülkelerinde önemli adımlar atılmasını sağladı. Öyle ki kadınlar, 2012 yılındaki parlamento seçimlerinde 462 sandalyeden 146’sını kazandı.
Partilerde sorun
Cezayir Kadınlar Birliği Genel Sekreteri Nuriye Hafsi, sorunun yasada değil partilerde olduğunu dile getirdi. Partilerin, iç faaliyetlerde kadınları cesaretlendirmemesinin asıl sorun olduğunu söyleyen Hafsi, “Yürürlükteki yasa, parlamentodaki seçilmiş konseyler, belediyeler, vilayet meclisleriyle ilgilidir, bu süreçte kadınlar için bir kota uygulanması mantıklı olmadığı için liderlikleri ilgilendirmez” dedi.
Öte yandan siyasi sosyolog Dr. Muhammed Tayyibi ise “Cezayirli kadınların bıkkınlığı, kadınları yarım insan olarak gören eski toplumsal geleneklerden kaynaklanıyor. Cezayir’deki kadınların siyasi tecrübesi, derin değil aksine moderndir. Şu ana kadar elde edilenler tatmin edicidir. Ancak yasal, ahlaki ve toplumsal açıdan incelenmeye ihtiyaçları var” ifadelerini kullandı.
Birçok parti, kadınların siyasi hayata katılımını teşvik eden yasayı, “kadınları erkeklerle rekabet edebilecek kadar yetenekli olmayan “engelli” bir unsur olarak sınıflandırmış haksız bir yasa olarak görüyor. Bu bağlamda Barış Derneği Hareketi’nin eski başkanı Ebu Cerra Sultani, sorunun, siyasi olmaktan ziyade toplumsal olduğunu belirtti. Sultani ayrıca, sürecin yasallaştırılması için harekete geçmeden önce ilk olarak kadınların siyasi hayata katılımı için toplumsal adımların gerektiğini vurguladı.