Irak hükümetinin yaklaşan düşüşü

Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi (Reuters)

Sabah Nahi*
Irak'ta Adil Abdulmehdi hükümetinin tabutuna son çiviyi göstericilere destek verdiğini belirten Şii lider Mukteda es-Sadr çaktı. Sadr'ın desteklediği Sairun Koalisyonu'ndan bazı milletvekilleri de mevcut hükümetin feshedilmesi için parlamentoya vekilliklerinin askıya alınması talebinde bulundu.
Çoğunluğunu Şii listelerin (Sairun, Fetih, Zafer ve Hukuk Devleti) yanı sıra destek listesinin (Kürt İttifakı ve Şii İttifakı) oluşturduğu Şii koalisyonunun üyeleri, kurucusu oldukları hükümetten çekilmeye başladı. Böylece hükümetin kurulması için Başbakanlık ve Silahlı Kuvvetler Komutanlığı görevinin yanı sıra İçişleri ve Petrol bakanlıklarının sorumluluklarını da üstlenen Adil Abdulmehdi’yi yalnız bıraktılar.
Peki, Başbakan Abdulmehdi barışçıl protestolara katılan göstericilerin kasıtlı olarak öldürülmesine neden olan Petrol Bakanlığı’ndaki genel düşüşün sorumluluğunu üstlenebilecek mi? Yoksa yaklaşmakta olan düşüşün arkasında bakanlık kotası mı var?
Adil Abdulmehdi her ne kadar devleti içten içe kemiren ‘yolsuzlukları durdurmak’ olarak adlandırılan reformist vaatlerle göreve gelse de önceki koalisyondaki Şii bileşeninin kotasında yer alan Petrol Bakanlığı görevini üstlenen eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak Şii bileşenin de bir parçasıydı. Abdulmehdi, ‘bağımsız bireylerin bakanlıklara getirilmesi’ çağrısında bulunarak kendisini bir reformcu olarak sunmuş ve pratikte dini otoritenin desteğini aldığı ithamından sıyrılmıştı.
Ancak Abdulmehdi, üçe bölünen kotalara uyarak yolsuzluğun kol gezdiği bir yer olarak nitelendirilen ve bir takım reformlar yaparak kendini kanıtlamak istediği Petrol Bakanlığı’nın başına geçeli henüz bir yıl bile olmadı.
Bununla birlikte yüzde 43’ünün Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Meclis Başkanlığı harcamalarına ayrıldığı, yüzde 17’sinin Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) aktarıldığı, geri kalanının ise ülkedeki işsizlik oranlarının azaltılması bahanesiyle partizanlar hesabına yapılan adam kayırmalar ve usulsüz işe yerleştirilen 8 milyondan fazla memurun maaşlarının ve devlet harcamalarının karşılandığı bütçe 23 milyar dolar açık verdi. 112 milyar dolarlık genel bütçenin geriye kalan kırıntıları ise yolsuzlukla mücadeleye dair bir takım beklentileri olan halka dağıtıldı.
Başbakan Abdulmehdi, Irak devletinin 1921'deki kuruluşundan bu yana göreve gelen Irak hükümetleri tarihindeki en büyük heyetle (bakanlar, bakan yardımcıları, müdürler ve danışmanlardan oluşan 80 kişilik heyet) Çin'e giderek Pekin hükümeti ve özel şirketlerle sözleşmeler imzaladı. Abdulmehdi, Çin’den İran’ın desteğiyle bakanlığının ABD’nin ekonomik hegemonyasından çıktığı haberini sızdıran bir muzaffer edasıyla geri döndü. Ancak döndüğünde Irak sokaklarını, göstericilerin hükümete yönelik taleplerini dinlemek yerine sıcak su, göz yaşartıcı gaz ve coplarla dağıtmaya çalışan ve halkı umursamayan üst düzey yetkililere yönelik yapılan protesto gösterileriyle karışmış ve binlerce insanın sokağa atılarak evleri yıkılmış bir halde buldu.
Ülkeyi kurtaracak ekonomik çözümleri uygulamak yerine yandaşlarına ve destekçilerine para, makam ve mevki dağıtmayı seçen yönetim, ezilmiş ve dışlanmış kesimlerle dayanışma için 1 Ekim’de başkent Bağdat’ın yanı sıra ülkenin merkezi ve güneyindeki eyaletlerin sokaklarında başlayan halk hareketinin bu kadar yayılması karşısında şaşkına döndü.
Ancak ne var ki Başbakan Abdulmehdi garip bir şekilde, cuma günü sabaha kadar ertelenen konuşmasını yapmaya başladığında insanların sıkıntı çekmelerine neden olan ahlaksızların var olduğunu söylemek yerine, sanki hiç kimse Saddam Hüseyin’in yaptırdığı devlet saraylarının yeşil çitleri ardında neler olup bittiğini bilmiyormuş gibi Bağdat’taki beton bariyerleri kaldırarak elde ettiği başarılarından bahsetti.
Halkın öfkesi, Adil Abdulmehdi'nin şahsını aşarak, vatandaşların haklarını yiyen, programlarını İran'a göre düzenleyen, Iraklıların çıkarlarını zayıflatan, fabrikalar ve petrol sahalarındaki çalışmaları felce uğratan ve Irak ekonomisini 35 milyonu aşan nüfusun kalkınmasını sınırlandırarak yöneten partilere ulaştı.
Göstericilerin talepleri, genç liderlerin yolsuzluk yapan isimlere hesap sorduğu, 1 trilyon dolar civarındaki bir serveti Irak'ın bugününü ve geleceğini göz ardı ederek harcadığı için adalete teslim ettiği yeni bir çağ başlatmak için siyasi süreç ve reformlarla uyumluluk sınırlarını aştı. Telepler, siyasi mekanizmaların askıya alınması ve anayasada değişiklik yapılmasının yanı sıra Sadr’ın ünlü cümlesindeki gibi ‘çok sayıda dini ve siyasi sembol isimlere’ ulaşabilecek şekilde önceki seçimlere katılan adı yolsuzluğa karışmış tüm kişilerin yeniden görev alamayacağı genel seçimlerin yapılmasına kadar vardı.
* Iraklı yazar Sabah Nahi'nin Independent Arapçada yayınlanan yazısı