Hava kirliliği kelleştiriyor

İHA
İHA
TT

Hava kirliliği kelleştiriyor

İHA
İHA

Toz ve yakıt parçacıklarının insan derisine etkisini test eden bir çalışmaya göre, hava kirliliği saç dökülmesine neden olabilir.
Araştırmacılar, yaygın kirleticilere maruz kalmanın, saçın uzaması ve korunması için gerekli 4 proteinin seviyesini düşürdüğünü keşfetti.
Independent Türkçe'de yer alan habere göre, araştırma, havadaki partiküllerin miktarının artmasıyla etkinin de arttığını ve şehirlerde yaşayanlarla endüstriyel işlere yakın kişilerin kelleşme riskinin daha büyük olduğunu gösterdi.
Hava kirliliğinin kanser, kalp ve akciğer hastalığı riskini de artırdığı ve her yıl tahminen 4,2 milyon erken ölüme neden olduğu daha önce ortaya konmuştu. Aynı zamanda depresyon ve düşük doğurganlıkla da ilişkilendirilmişti.
Güney Koreli bir kozmetik şirketinin finanse ettiği son çalışmanınsa hava kirleticileriyle saç dökülmesi arasında bağlantı bulan ilk araştırma olduğu söyleniyor.
Ancak Madrid’deki 28. Avrupa Dermatoloji ve Veneroloji Akademisi Kongresi’nde sonuçları açıklayan baş araştırmacı Hyuk Chul Kwok, laboratuvar dışındaki etkiyi doğrulamak için daha fazla araştırmanın gerektiğini söyledi.
“Araştırmamız, saç köklerinde bulunan hücrelerin yaygın hava kirleticilerine maruz kalmasıyla yaşananların ardındaki bilimi inceledi” diyen Kwok, sözlerini şöyle sürdürdü:
Araştırma laboratuvarda yapıldı ve bunun, gündelik hayatlarında düzenli olarak kirleticilere maruz kalan insanları ne kadar hızlı etkilediğini anlamak için daha fazla araştırma gerekiyor. (...) Belirli seviyelerde bunun kellikle sonuçlanabileceğini varsaymak mümkün. Ama bunu doğrulamak için daha fazla nüfus temelli araştırma yapılması gerek.
Çalışma kapsamında insandaki folikül hücreleri, çapı 10 mikrometre ya da daha küçük olan ince toz parçacıklarından ve minik dizel parçacıklardan oluşan farklı konsantrasyonlara maruz bırakıldı.
Araştırmacılar daha sonra, hücrelerdeki protein seviyelerini tespit etmek için “Western blot” diye bilinen bilimsel bir yöntem kullandı.
Saç uzamasında, foliküllerin oluşumu ve düzenlenmesi sürecinde rol oynayan bir protein olan beta catenin seviyesinde azalma tespit ettiler.
Saçın uzamasından ve korunmasından sorumlu diğer üç protein de (siklin D1, siklin E ve CDK2) etkilendi ve hücreler, daha yüksek düzeyde kirleticiye maruz kaldığında seviyelerdeki azalmanın da arttığı gözlemlendi.
“İnsan derisi üzerindeki hücreler, yanan fosil yakıtlardan kaynaklanan yaygın hava kirleticilerine maruz kaldığında, saç uzamasından ve korunmasından sorumlu hücrelerde bulunan proteinler önemli ölçüde azaldı” diye konuşan Hyuk Chul Kwon, sözlerine şunları ekledi:
Hücrelerin daha fazla kirletici maddeye maruz kalması, etkiyi de büyütüyor gibi görünüyor. (...) Bu nedenle sonuçlar, parçacık halindeki maddenin saç dökülmesine neden olabileceğini gösteriyor.
Çalışmada saç dökülmesinde cinsiyet ve yaşla ilgili olası farklılıklar göz önüne alınmadı.
Hava kirliliğiyle mücadele eden Dünya Dostları’ndan (Friends of the Earth) Jenny Bates, “Bu, hava kirliliğinin vücudumuz ve sağlığımız üzerindeki rahatsız edici etkisini gösteren uzun bir bilimsel kanıt dizisidir. (...) Bakanlar, bu halk sağlığı kriziyle başa çıkmak için gereken güçle ve aciliyetle hareket etmeli. Bu kriz, Birleşik Krallık ekonomisine her yıl 20 milyar sterline mal oluyor” diye konuştu.
“Halkın, çevreyi daha az kirleten ulaşım biçimlerine geçmesi için teşviğe ihtiyacı var. Yollarımızda daha temiz araçlar ve daha az kirletici görmeye ihtiyacımız var. Dha iyi toplu taşıma araçlarına yapılacak daha fazla yatırıma ve güvenli bisiklet yollarıyla yürüyüş alanlarına ihtiyacımız var” diyen Bates, sözlerini şöyle noktaladı:
Bu sadece daha temiz ve daha sağlıklı kasabalar ve şehirler yaratmakla kalmayacak, iklime zarar veren emisyonları da kesecek.



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature