Greta Thunberg, 'okul grevinden' Nobel Barış Ödülü'ne koşuyor

İsveçli iklim aktivisti Greta Thunberg (Reuters)
İsveçli iklim aktivisti Greta Thunberg (Reuters)
TT

Greta Thunberg, 'okul grevinden' Nobel Barış Ödülü'ne koşuyor

İsveçli iklim aktivisti Greta Thunberg (Reuters)
İsveçli iklim aktivisti Greta Thunberg (Reuters)

Her zaman olduğu gibi Nobel ödülleri arasında en fazla dikkat çeken Nobel Barış Ödülü’nü kimin alacağı konusu büyük merak uyandırdı.
Oslo'da Cuma günü sahibi açıklanacak olan Nobel Barış Ödülü’nü İsveçli 16 yaşındaki iklim aktivisti Greta Thunberg’in alacağına ilişkin spekülasyonlar artıyor.
Greta daha önce, Uluslararası Af Örgütü'nün 2019 Vicdan Elçisi Ödülü ve Nobel Ödülleri'nin alternatifi olarak da bilinen Doğru Yaşam Ödülü’ne (Right Livelihood) layık görüldü.
İsveçli aktivist, İsviçre merkezli televizyon kanalı RTS’ye verdiği röportajda, “Eğer bu gerçekleşirse (Nobel Barış Ödülü), hareketin daha fazla tanınması, daha güçlü ve daha geniş kapsamlı olmasını sağlayacaktır” yorumunda bulundu.
Greta Thunberg, Cuma günleri okula gitmeyerek, İsveç Parlamentosu önünde başlattığı okul grevlerinden, dünya çapında milyonlarca gencin toplantılara ulaşarak bir yıl içinde, iklim konusunda dünya kamuoyunu sarstı.
Thunberg, Eylül ayında New York’ta düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) İklim Zirvesi'nde dünya liderlerine hitaben kullandığı şu ifadelerle tüm dikkatleri üzerine çekti;
 “Nasıl cüret edersiniz? Boş sözlerinizle benim hayallerimi ve çocukluğumu çaldınız.”
Genç kız, sıfır karbondioksit salımı yapan yelkenliyle Atlantik Okyanusu'nu aşarak New York’a 15 günlük bir yolculuğun ardından varmıştı.
İsveçli genç kızın eylemlerinin etkisine rağmen, Oslo Barış Araştırma Enstitüsü Direktörü Henrik Urdal, Greta’nın Nobel Barış Ödülü’nü kazanma ihtimaline uzak bakan isimlerden.
Urdal, aktivistin genç yaşına ve küresel ısınma ile silahlı çatışma arasındaki bağlantının henüz kurulmadığına işaret etti.
Henrik Urdal, “Bunu gerçekleştirmesinin tek yolu ödülü bir başka isimle paylaşmaktır” diyerek, 17 yaşındaki eğitim hakkını savunan Pakistanlı Malala Yusufzay ve Hintli çocuk hakları savunucusu Kailaş Satyarthi'nin 2014 yılında Nobel Barış Ödülü’nü paylaşmasını örnek gösterdi.
Nobel Ödülü uzmanı Asle Sven ise, “Elbette Donald Trump'ın eleştirisiyle yüz yüze gelen uluslararası bir yıldız ve iklim değişikliği konusunu herkesten daha iyi vurguladı. Ama ona karşı olan şey 16 yaşında olması. Eğer kazanırsa çok şaşırırım” şeklinde görüş bildirdi.
Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Dan Smith (SIPRI), “Greta ciddi bir aday çünkü geçen yıl yaptığı şey olağanüstü. İklim değişikliği, güvenlik ve barış ile yakından bağlantılı bir sorundur" diyerek, İsveçli genç aktivistin ödülü almasını destekledi.
Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilmesi beklenen diğer adaylar arasında Eritre ile uzlaşmanın mimarı olan Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) ve Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) de bulunuyor.
Time dergisi de, Yeni Zelanda’da camilerde meydana gelen katliamın ardından takındığı tutum nedeniyle Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern'i 2020 Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterdi.
2019 Nobel Barış Ödülü için aday olarak gösterilen 228 kişi ve 78 kuruluş var.



Antik Maya kentinin ilk hükümdarının mezarı keşfedildi

Hükümdarın mezarı, antik Maya kenti Caracol'da bir zamanlar tapınak olan Caana Piramidi'nin yanında bulundu (Caracol Arkeoloji Projesi/Houston Üniversitesi)
Hükümdarın mezarı, antik Maya kenti Caracol'da bir zamanlar tapınak olan Caana Piramidi'nin yanında bulundu (Caracol Arkeoloji Projesi/Houston Üniversitesi)
TT

Antik Maya kentinin ilk hükümdarının mezarı keşfedildi

Hükümdarın mezarı, antik Maya kenti Caracol'da bir zamanlar tapınak olan Caana Piramidi'nin yanında bulundu (Caracol Arkeoloji Projesi/Houston Üniversitesi)
Hükümdarın mezarı, antik Maya kenti Caracol'da bir zamanlar tapınak olan Caana Piramidi'nin yanında bulundu (Caracol Arkeoloji Projesi/Houston Üniversitesi)

Kritik öneme sahip Maya kenti Caracol'un ilk hükümdarı olduğu düşünülen birine ait mezar keşfedildi. Mezarda bulunan eserler dönemin büyük kentleri arasındaki ilişkiye ışık tutuyor.

Maya dünyasının en büyük ve en önemli şehirlerinden Caracol'un nüfusunun zirve döneminde 100 bine ulaştığı tahmin ediliyor. Ancak diğer pek çok Maya şehrinde olduğu gibi, bilinmeyen nedenlerle MS 900 civarında çöküşe geçti.

Kalıntıları Belize'de yer alan antik kentin harabelerindeki kazılar en az 40 yıldır sürüyor. Fakat bugüne kadar yapılan çalışmalarda hiçbir kraliyet üyesine ait mezara rastlanmamıştı. 

Kazılara liderlik eden Houston Üniversitesi arkeologları Diane ve Arlen Chase, etkileyici bir keşifle bu durumu değiştirdi. 

İlk kez Caracol'da bir kraliyet mezarı ortaya çıkaran ekip, bunun kentin bilinen ilk hükümdarına ait olduğunu düşünüyor.

Houston Üniversitesi'nden yapılan açıklamaya göre Te K'ab Chaak adlı kralın mezarı yaklaşık MS 350'ye tarihlendi. Araştırmacılar tahta 331'de çıkan Te K'ab Chaak'ın hanedanının en az 460 yıl varlığını sürdürdüğünü söylüyor.

Field Museum'dan arkeolog Gary Feinman, yer almadığı çalışmanın bulguları hakkında "Çok erken bir döneme ait hükümdar buldular, ki bu çok önemli ve bir hanedanın kurucusu olduğu iddia ediliyor" diyerek ekliyor: 

Bu büyük bir bulgu.

Araştırmacılar mezarda bulunan kalıntılara dayanarak Te K'ab Chaak'ın 1,7 metre boyunda ve öldüğünde dişi olmayan yaşlı bir adam olduğunu tespit etti.

Chase çifti kalıntılarla birlikte gömülen seramik kapların tarzından mezarın son derece eski olduğu sonucuna vardı. Kırmızı zincifre mineraliyse, çok yüksek statüye sahip birine ait olduğunu anlamına geliyordu.

Arlen Chase "Eşyalar zincifreyle kaplanmışsa kraliyet ailesinin en üst seviyedeki kişileri sözkonusu demektir" diye açıklıyor.

Ekip mezarda yeşim taşından yapılmış üç set kulak süsü de buldu. Maya elitlerinin kullandığı bu değerli eşyalara pek sık rastlanmıyor. 

ghyjudcfv
Çömlek kaplar üzerinde daha önce görülmeyen tasvirler bulundu (Houston Üniversitesi)

Ayrıca mozaik bir ölüm maskesi de keşfeden araştırmacılar bunun çok daha nadir olduğunu belirtiyor. Chase çifti daha önce sadece bir adet ölüm maskesi bulmuştu.

Arkeologlar mezarda gördükleri çömleklerin de etkileyici olduğunu ifade ediyor. Bu kaplarda Mayaların ticaret tanrısı, bir sinek kuşu ve mızrak tutan bir hükümdarla ona adak adayan kişiler resmedilmişti. Bazılarında maymun, baykuş ve nasua gibi hayvanlar tasvir edilmişti. 

Arlen Chase bazı tasarımlar için "Bunları daha önce hiç görmemiştik" diyor.

Araştırmacılar mezardaki bazı eserlerin, yine MS 350'lere tarihlenen diğer iki Caracol mezarındakilere çok benzediğini söylüyor. Bunlar arasında Meksika'nın orta kesiminden gelen yeşil obsidyen bıçaklar ve mızrak fırlatmak için kullanılan bir alet de vardı. 

Ekip bu aletlerin genellikle Caracol'un 1200 kilometre uzağındaki Teotihuacán kentiyle ilişkilendirildiğini belirtiyor. 

Chase çiftine göre bu durum iki kent arasındaki büyük mesafelere rağmen erken Maya halkının, Orta Meksika topluluklarıyla sanılandan onlarca yıl önce ilişki kurduğuna işaret ediyor. Te K'ab Chak zamanında Teotihuacán'dan Caracol'a yürümek muhtemelen en az 150 gün sürüyordu.

İkili, ellerindeki bulgulara dayanarak kentler arasında ticari ve diplomatik ilişkiler kurulduğunu düşünüyor. Öte yandan bazı uzmanlar net çıkarımlar yapmadan önce daha net kanıtlara ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor.

Independent Türkçe, Live Science, New York Times, Smithsonian Magazine, Houston Üniversitesi