Sistani, gösterilerin faturasını Irak hükümetine kesti

Ayetullah Ali es-Sistani (Arşiv)
Ayetullah Ali es-Sistani (Arşiv)
TT

Sistani, gösterilerin faturasını Irak hükümetine kesti

Ayetullah Ali es-Sistani (Arşiv)
Ayetullah Ali es-Sistani (Arşiv)

Irak'taki en büyük Şii dini otoritesi 2014'ten bu yana, son gösterilerle birlikte meydana gelen kriz ilk kez hattına dahil oluyor. Irak’ın en yüksek Şii dini otoritesi olarak kabul edilen Ayetullah Ali es-Sistani'nin temsilcisi Ahmed es-Safi'nin cuma günü verdiği hutbeye ilişkin yapılan ağırlıklı yorumlar, Irak’ın karşılaştığı zorluklar göz önünde bulundurulduğunda hutbenin beklentilerin altında kaldığı yönünde oldu. Hutbede, daha önce, 2015 yılında eski Başbakan Haydar el-İbadi döneminde olduğu gibi hükümetin performansını belirli bir süre için değerlendirmekle görevlendirilecek hükümet dışından bağımsız bir komitenin ve siyasi blokların kurulması çağrısında bulunuldu. Sistani'nin Kerbela'daki temsilcisi Abdulmehdi el-Kerbelayi, protesto gösterilerinde dökülen kandan hükümeti sorumlu tuttu. Ülkede ifade özgürlüğünün büyük bir tehlikeyle karşılaştığını söyleyen el-Kerbelayi, Irakta, Arap ve yabancı çok sayıda gazetecinin çalıştığı yayın organlarının kışkırtma veya tehdit sonucu kapatılmasından endişe duyduklarını belirtti.
El-Kerbelayi, son günlerde şiddetin daha önce görülmemiş bir şekilde arttığını, çok sayıda göstericiye ateş açıldığını ve gösterilerin yapıldığı alanda olup bitenleri aktarmaya çalışan gazetecilere apaçık saldırılar düzenlendiğini belirtti. El-Kerbelayi: “Resmi makamlar, güvenlik güçlerinin göstericilere karşı gerçek mermi kullanmamaları yönünde kesin emirler verdiklerini açıklarken, göstericilerin doğrudan gerçek mermi ile hedef alınması sonucu Bağdat, Nasıriye, Divaniyye ve başka şehirlerde binlerce şehit ve yaralı olduğu kaydedildi. Gösterilerde, hayal gücünün tüm sınırlarını aşacak derecede kullanılan şiddet sebebiyle herkesin gözü önünde korkunç manzaralar meydana geldi. Hükümet ve güvenlik güçleri gösterilerde akan kandan sorumludurlar. Gerek vatandaşlar gerek de güvenlik güçleri saflarında yaşanan can kayıplarından hükümet sorumludur ve bu büyük sorumluluktan kaçamaz” dedi.
Yüksek dini otoritenin mesajında, “Yasa dışı silahlı unsurların güvenlik güçlerinin gözü önünde protestocuları hedef alması ve medyaya yönelik saldırılarda bulunması hususunda sorumluluk hükümete aittir. Aynı şekilde güvenlik güçlerinin vatandaşları, hükümet binalarını ve özel mülkleri göstericilerin arasına sızan yasa dışı bir grubun yapılan saldırılardan koruyamaması sebebiyle hükümet te sorumlu tutulmalıdır. Söz konusu gruplar, gösterilerin şiddetten uzak ve barışçıl bir şekilde geçmesini istemiyorlar” ifadelerine yer verildi.
Sistani, “Hükümet ve Yargı, gösterilerde meydana gelen olaylar hakkında güvenilir bir soruşturma yürütmeli. Göstericilere veya başkalarına ateş açma emrini veren kişiler kamuoyuna açıklanmalı. Söz konusu kişiler mensubiyetlerine ve konumlarına bakılmaksızın kovuşturulmalı ve tutuklanarak adalete teslim edilmeli. Tüm bunlar iki hafta gibi sınırlı bir süre içerisinde yapılmalı ve daha önceki davalarda olduğu gibi ertelenmemeli” açıklamalarında bulundu. Sistani ertelenen eski davalar ile  Haşdi Şabi kamplarına düzenlenen saldırıya ilişkin yürütülen soruşturma sonuçlarının henüz resmi olarak açıklanmamasına işaret etti.
Sistani, hükümetin böyle bir adım atması halinde gerçek reformları gerçekleştirme konusunda ne kadar ciddi ve samimi olduğunun ortaya çıkacağını belirtti. Sistani, “Devletin ve güvenlik güçlerinin anayasa tarafından sağlanan kamusal ve kişisel özgürlükleri çiğnemeden, yasalar çerçevesinde, tehdit, darp, adam kaçırma ve öldürme suçlarında bulunanları cezalandırmadığı sürece, mali ve idari yolsuzlukla mücadele ve sosyal adaletin bir dereceye kadar gerçekleşmesi gibi reform projelerinde herhangi bir ilerleme kaydedilemez” dedi.
Eski Milletvekili Haydar el-Molla, Şarku'l Avsat'a yaptığı açıklamada, “Yüksek dini otorite, suçlu ve mağduru açıkça belirliyor. Ancak ortada henüz cevabı verilmemiş bir soru var, bundan sonra ne olacak? Katiller ve arkasındaki kişiler tespit edildikten sonra, faillere kısas uygulanması suretiyle adaletli davranılabilmesi için yapılabilecek herhangi bir işlem yapılacak mı? Çözüm, Başbakan Adil Abdülmehdi'nin istifası ve Ulusal Güvenlik Müsteşarı Falih el-Feyyad’ın yargıya gönderilmesinde. Yüksek dini merciin mesajı ancak bu şekilde anlam kazanabilir” ifadelerini kullandı.
Haydar el-Molla, Irak'taki sınırlı kabine değişikliği ve başka uygulamaların ardından reform yolunun açık olup olmadığına ilişkin ise, “Irak'ta başbakanın görevden alınması ve yetkililerin hesap verebilirliği sağlanmadan reform yapılamaz. Bu protestolara sebep olanlar kim olursa olsun onlara karşı şiddetli uygulamalara başvurulmalı” ifadelerini kullandı.
Araştırmacı ve Irak Savaş Medyası Güvenlik Müsteşarı Said el-Ceyyaşi, ihtisas Komitelerinin, gösterilerde meydana gelen olaylara ilişkin ayrıntılı bir soruşturma yürütülmesi için gerçek anlamda çalışmalara başladığını belirtti. Şarku'l Avsat'a konuşan Said el-Ceyyaşi, “İhtisas komiteleri, askeri istihbarat müdürü başkanlığında çalışmalarını güvenlik ve askeri makamlar ile koordineli bir şekilde yürütüyor. Güvenlik ve askeri makamlar düzeyinde meydana gelen ve göstericilerin kanının dökülmesine neden olan ihlallerin yanı sıra, kamu ve özel fonlara yapılan saldırılar da soruşturuluyor. Komite, çalışmalarının sonuçlarını en kısa sürede üst makamlara iletecek ve bu konuda gerekli önlemler alınacak” dedi.
Öte yandan, Yolsuzlukla Mücadele Kurulu, içerisinde bakanlar, bakan yardımcıları ve valilerin yer aldığı dokuz üst düzey yetkilinin yargıya yönlendirildiğini açıkladı.
Yolsuzlukla Mücadele Kurulu önceki gün yaptığı açıklamada, “Yolsuzlukla Mücadele Kurulu, 9 üst düzey yetkilinin de adının geçtiği önemli sayıda yolsuzluk dosyasını yargıya intikal ettirdi. Söz konusu dosyalar yargıya intikal etmeden önce güçlü delillere ulaşıldı, temel prosedürler yerine getirildi ve davaları takip edecek bir ekip oluşturuldu. Davaların en kısa zamanda sonuçlanması için Yargı ile koordinasyon toplantıları gerçekleştiriliyor” ifadeleri yer aldı.
Yolsuzlukla Mücadele Kurulu: “Söz konusu yolsuzluk dosyasında daha önce Sanayi Bakanlığı, Maden Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı gibi bakanlıklarda görev yapmış iki bakan ve bakan yardımcıları ile bakan düzeyinde çalışan bir eski görevli ve Babil, Kerkük, Ninova ve Selahaddin şehirlerinin valileri gibi üst düzey yetkililer yer alıyor. Bunun dışındaki dosyalar, sanıkların yasaya uygun olarak beraatine veya mahkûm edilmesine yönelik karar verilmesi için mahkemelere sevk edilecek.”



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.