Hüsam Zeki: Türkiye ve İran müdahaleleri kırmızı çizgileri aştı

Arap Birliği Genel Sekreter Yardımcısı Hüsam Zeki, Arap durumunun son derece hassas olduğunu ve dış müdahale nedeniyle yeni mayınların patlamasına engel olmak için oldukça dikkatli ve ihtiyatlı bir şekilde hareket etmek gerektiğini vurguladı.

Şarku’l Avsat’a konuşan Zeki, İran'daki protestoların ve bunların Lübnan ve Irak'taki durum üzerindeki etkisini değerlendirmek için henüz çok erken olduğunu belirtti. Ayrıca Arap ülkelerindeki Türk ve İran müdahalelerinin kırmızı çizgileri aştığını dile getiren Hüsam Zeki, Arap Birliği Şartı kapsamında Arap-Arap uzlaşılarının uygulamaya geçirilmesinin önemine dikkat çekerek, yöneltilen eleştiriler karşısında Arap Birliği'nin performansını savundu.
Hüsam Zeki ile gerçekleştirilen röportajın tamamı;

-2011'deki Arap Baharı olaylarından bu yana Arap Birliği, çeşitli bölünmelerle ve krizlerle karşı karşıya kaldı. Arap Birliği bu durumun üstesinden nasıl gelecek?

Arapların halihazırdaki durumu oldukça karmaşık ve sorunlu. Bu durum, geçtiğimiz yedi yıl boyunca yaşanan bölünmelerle daha da karmaşık hale geldi. Devletlerin bütün yapılarıyla birlikte çöktüğü bazı durumların olduğu biliniyor. Tüm bunlar Arapların şu an içerisindeki bulunduğu durumu oldukça hassas kılıyor. Çünkü içeriden ve dışarıdan gelen tehditler var. Bir dizi ülke iç sorunlardan mustarip ve bununla birlikte Arap kararı üzerinde etkin olmaya çalışan ve Arap potansiyelinden yararlanmak isteyen açgözlü bölgesel komşular var. Dolayısıyla tüm bunlarla başa çıkmak bilgece hareket edilmesini ve fazlaca özen gösterilmesini gerektiriyor. Zira her kriz veya problemde patlamaya hazır mayınların bulunduğuna tanık oluyoruz.
-Arap Birliği, İran ve Türkiye başta olmak üzere dış müdahalelerle nasıl başa çıkıyor?

İran söz konusu olduğunda müdahaleler konusu oldukça açık. Çünkü İran’ın yıllardır Arap komşuları ile nasıl uğraştığı biliniyor. İran, kriz zamanları bir yana barış dönemlerinde de milisler yaratıyor ve onlardan faydalanarak devrimini ihraç etmeye çalışıyor. Bu, birçok ülkede atmosferi gerginleştirdi. Aynı şekilde yakın zamanda yeni bir Türk modeli çıktı karşımıza. Arapların bunların karşısında kararlı şekilde durması gerekiyor. Bu iki ülkenin yaptıkları tüm kırmızı çizgileri aştı.
-Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, son Arap Birliği kararlarını çelişkili ve karışık olarak nitelendirdi. Bunun hakkındaki değerlendirmeniz nedir?

Arap Birliği, Türkiye’nin eylemlerine yönelik eleştirilerde bulundu. Türkiye, kendi faaliyetlerine ilişkin eleştirileri duymak istemiyorsa, bu tamamen onu ilgilendiren bir meseledir. Nitekim Arap Birliği, Türk müdahaleleri hakkında açık ve net kararlar almaya devam edecektir.
-Arap saflarındaki bölünmelerin bölgedeki kriz dosyalarına ilişkin çıkmazları derinleştirdiğini düşünüyor musunuz?

Kuşkusuz öyle. Arap cephesindeki bölünmelerin azalması ve safların daha da sıkılaştırılması, Araplara gerek çıkarlarını savunmaları konusunda gerekse de güvenlik ve egemenlik ihlallerini önlemeleri hususunda önemli bir fırsat sunar.
-Arap Birliği, Suriye krizini çözme sürecine dâhil olacağın açıkladı. Bu ne zaman ve nasıl olacak?

Arap Birliği her daim müdahaleye hazırdır. Ancak sorun, Arap Birliği’nin bu dosyadaki rolünü oynama konusunda diğer tarafların da istekli olup olmadıklarıdır. Bu bir soru olarak ortada duruyor.
-Lübnan ve Irak'taki protestoları nasıl değerlendiriyorsunuz?

Irak’taki şiddete ilişkin bir açıklama yaptık. Irak partileri de bizimle aynı fikirdeler. Açıklamamızda, Irak anayasasının gösteri yapma hakkını garanti ettiğini belirttik. Genel Sekreter, yardım için müdahale etmenin gerekip gerekmediğine karar vermeden önce Arap Birliği’nin bu hususta dikkatli davranması gerekiyor. Yardım sağlamak amacıyla Irak'taki durum her daim takip ediliyor. Müdahale yoluyla destek olunacaksa bunun Irak halkı tarafından talep edilmesi gerekir. Irak’ın en yakın zamanda istikrarı temin etmesini istiyoruz.
-Peki ya Lübnan?

Taif ve öncesinde Doha anlaşmasıyla neticelenen 2008 yılının temmuz ayındaki savaştan bu yana tüm gelişmeler takip edildi. Arap Birliği Lübnanlılara yardım etmek amacıyla bir dizi müdahalede bulundu. Mevcut duruma gelince, aynı soru burası içinde geçerli.
-Lübnan ya da Irak'ta olup bitenlere ilişkin beklentileriniz nelerdir? Ufukta bir ışık veya çözüm görüyor musunuz? Ya da bir çözüme ulaşmak daha fazla zaman mı gerektiriyor?

İki ülkedeki krizde ortak olan bir taraf var. Bu ortaklık, her iki ülke halkının da mezhepçiliğe yaslanan siyasi rejimin ekonomik ihtiyaçları ve kalkınmayı karşılayamayacağına inanmalarıdır. Ancak bu rejimin değiştirilmesi veya tadil edilmesi durumunda, bir uzlaşının sağlanması ve herhangi bir boşluğun ortaya çıkmaması önemlidir. Arap Birliği olarak tüm siyasi taraflar arasında iç diyaloğun devam etmesini teşvik ediyoruz.  Zira iç ulusal diyaloglar, her iki halkın isteklerini karşılayacak üzerinde uzlaşılmış sonuçlara ulaşmanın en iyi yoludur.
-İran'ın halihazırda iç devrimi ile meşgul olmasının Irak ve Lübnan'daki istikrara katkıda bulunduğunu düşünüyor musunuz?

İran'daki protestoların doğrudan sebepleri var ve bunlar herkes tarafından biliniyor. Sokağa dökülen halk bazı ekonomik önlemleri reddettiğini dile getiriyor. Tüm bunların İran’ın kendi sınırları dışındaki eylemleri üzerinde etkileri olup olmadığını bekleyip göreceğiz. Bir sonuca varmak için henüz çok erken.
-Gazze Şeridi'ndeki sorun ve Filistinliler arasındaki bölünmelerin çözümü nedir?

Filistin’de seçimlerin yapılması yoluyla halkın iradesini ortaya koyması gerekiyor.
-Ancak Kudüs’te oy kullanmakla ilgili birtakım sorunlar ve seçimlere ilişkin engeller var…

İşgalin gölgesi altında Filistin’de seçimler yapmak elbette kolay olmayacak. Bundan dolayı birtakım engellerin ve zorlukların çıkması beklenen bir şey. Cumhurbaşkanı Ebu Mazen (Mahmud Abbas) bu konuda oldukça açık bir tavır ortaya koydu. Bu seçimleri düzenlemek istiyor. Bu, işleri rayına koymak adına gerekli bir adım.
-Araplar arasındaki bölünmelerin sona ereceğine dair göstergeler var mı? Körfez-Körfez uzlaşması olacak mı?

Herhangi bir Arap-Arap uzlaşısı, esasen bir Arap talebidir. Kardeşlik ve dostluk bağlarıyla birbirine bağlanması gereken tüm Arap ülkeleri, iyi niyet ve iyi komşuluk gibi değerlerin yanı sıra birbirlerinin egemenliğine ve içişlerine saygı göstererek ilişki kurmalıdır. Bunlar bildiğimiz ilkelerdir ve Arap Birliği Şartı'nda da yer alır. Herkes bunu umuyor ve sabırsızlıkla bekliyor.
-Arap Birliği'nin sona yaklaştığı ve rolü olmadığı yönündeki eleştirilere nasıl cevap veriyorsunuz?

Arap Birliği son bulmadı. Aksine Arap Birliği, bayrağını tüm uluslararası platformlara aktif ve kuvvetli bir şekilde taşıyor. Arap Birliği'nin yokluğundan bahsedenler, belirli siyasi dosyaları kastediyorlar. Bu dosyaların neden yok olduklarını birçok kez açıkladık. Bundan dolayı genel bir yargıya varılmamalıdır.
-Yemen’e ilişkin Riyad anlaşmasından sonra ne olacak?

Yemen'de meşruiyetin geri kazanılması ve ülkede barışın ve istikrarın sağlanması konusunda konuşma aşamasına gelineceğini umuyoruz.
-BM Yemen Özel Temsilcisi sizinle temaslarda bulunuyor mu?

İlişkiler bütünüyle düzeltildi ve şu an iyi bir iletişim var. Arap Birliği’ni de artık dikkate alıyor.
-Arap Birliği finansal krizini çözdü mü?

Bunu bir kenara bırakacağız. Durumumuz her ne kadar ideal değilse de şu anda mevcut olan kaynaklar sekretaryanın görevini yerine getirmesine engel olmuyor.
-Libya’daki durum hakkında ne düşünüyorsunuz? Berlin süreci çözüm için son fırsat mı?

Burada büyük düğümler var. Dış kaygıların ve endişelerin olduğu doğru. Ancak bu durum, Libyalıların sorumluluklarından kurtulduğu anlamına gelmez. Herkes üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmeli. Libyalı tarafların rızası olmaksızın müdahalede bulunulması mümkün değil. Berlin süreci Libya-Libya uzlaşısını teşvik edecek bölgesel ve uluslararası bir ortam sağlamayı amaçlamaktadır. Bu nedenle amaç, mevcut krizin dışarıdan çözmek değil, sadece çözüme ulaşılmasına destek olmaktır.
-Berlin süreci, Suheyrat Anlaşması’nın uygulanması sırasında karşı karşıya kalınan bazı olumsuzlukların çözülmesi adına başlatılan yeni bir girişim mi?

Berlin süreci, BM Libya Özel Temsilcisi Gassan Salame ile Almanya Başbakanı Angela Merkel tarafından başlatıldı.  Çeşitli bölgesel ve uluslararası ülke ve kuruluşların liderleriyle temasa geçildi ve bu sürece katılmaları için kendilerine davetiye gönderildi. Uluslararası toplumun tek ses olmasını temin edecek bir fikir birliğine varılması adına çalışılıyor.
-Alman inisiyatifi Suheyrat Anlaşması’nı kabul ediyor mu?

Alman inisiyatifi, özellikle askeri çatışmalar, silahlar ve kritik ekonomik durumun ardından oldukça hassas bir hal alan mevcut durumla uğraşıyor. Suheyrat Anlaşması da bu amaca katkıda bulunmak için yürürlüktedir.