Peki ya Brexit’ten sonra?

Brexit destekçileri dün parlamento çevresinde kutlamalar düzenledi (Reuters)
Brexit destekçileri dün parlamento çevresinde kutlamalar düzenledi (Reuters)
TT

Peki ya Brexit’ten sonra?

Brexit destekçileri dün parlamento çevresinde kutlamalar düzenledi (Reuters)
Brexit destekçileri dün parlamento çevresinde kutlamalar düzenledi (Reuters)

İngiltere, üç buçuk yıl süren yoğun siyasi tartışmaların ve ekonomik kaygıların ardından dün akşam 23.00’da Avrupa Birliği’nden (AB) resmen ayrıldı.
İngiltere’nin 48 yıllık AB üyeliğinin hüzün ve iyimserlik karışık bir şekilde sona ermesiyle, ülkenin ulusal kimliği, kurumları, hukuki sistemleri, ekonomik sektörleri ve dünyadaki konumu da etkilenecek.
Ayrılık yolunun nihayete erdiği bu vakitte, bazıları rahatlamış hissederken bazıları ise endişeliydi. Peki ya bundan sonra ne olacak? Neler değişecek neler aynı kalacak? Gıda fiyatları yükselecek mi? İngiltere havaalanları ya da ‘Eurostar’ hizmetlerinde bir değişiklik olacak mı? AB ülkelerinde ikamet eden İngilizler ve İngiltere'de ikamet eden Avrupalılar sınır dışı edilecek mi? Peki pasaportlar, sağlık hizmetleri ve ortak eğitim programlarına ne olacak?
Tüm bu sorular ve daha fazlası, önümüzdeki 11 ay boyunca İngiliz ve Avrupalılar tarafından müzakere edilecek. Zirâ iki tarafın Aralık ayında serbest ticaret anlaşması imzalayana kadar sürecek olan bu dönem, geçiş dönemi özelliği taşıyor. Neyin değişeceğine, neyin ise aynı kalacağına dair bazı önemli noktaları Şarku’l Avsat sizler için derledi.
‘Brexit’ Bakanlığı tasfiye edilecek
İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un Ofisi, Stephen Barclay’in başkanlığını yürüttüğü ‘Brexit’ Bakanlığı’nın dün tasfiye edileceğini duyurmuştu. İngiltere hükümeti, bakanlık çalışanlarına güvence vererek kendilerine uygun başka pozisyonlar bulmalarına yardımcı olacağını açıkladı.
 
Geçen ay BBC ile röportaj yaptığı sırada Stephen Barclay (AFP)
Pasaportlar

İngiliz makamlar, AB amblemi taşımayan pasaport hazırlamaya başladı. Bu pasaport, İngiltere AB’ye katılmadan önce vatandaşların 1921 yılında taşıdığı mavi ve altın renkli pasaporta benzer şekilde mavi renkte olacak. Mevcut pasaportlar ise süresi dolana kadar yürürlükte kalacak.

İngiliz pasaportuna vurgu yapan ‘Brexit’ muhalifi bir kadın (Reuters)
Artık Avrupa zirveleri yok

İngiltere, artık hiçbir Avrupa zirvesine katılmayacak. Brexit Partisi lideri Nigel Farage önderliğindeki İngiltere temsilcileri ise Avrupa Parlamentosu'ndaki koltuklarına geri dönmeyecek.
Geçiş dönemi süresince İngiltere, seçme veya itiraz etme hakkı olmadan Avrupa kurallarına tâbi olacak.

Nigel Farage’ın Çarşamba günü Avrupa Parlamentosu’ndaki fotoğrafı (AP)
Hatıra para

İngiltere hükümeti, “Bütün milletlerle barış, refah ve dostluk” ibaresinin yer aldığı, AB'den çıkış tarihi olan 31 Ocak 2020'ye özel madeni bir hatıra para bastırdı. İngiltere genelinde yaklaşık 3 milyon paranın tedavüle girmesi, daha sonra ise bu rakama 7 milyon daha eklenmesi bekleniyor.

‘Brexit’ hatıra parası (EPA)
Gıda fiyatları

AB’den ithal edilen gıda fiyatlarında geçiş döneminde bir değişiklik olmayacak. Bu sürenin bitişinin ardından, Avrupa ülkelerinden ithal edilen bazı mallara gümrük vergilerinin uygulanıp uygulanmayacağına tarafların vardığı ticaret anlaşması kapsamında karar verilecek.

İngiltere’deki bir market (Reuters)
İngiliz sterlini

İngiliz sterlini, geçtiğimiz üç yıl boyunca euro ve dolar karşısında zaman zaman yükselip düşmüştü. Ticari müzakerelere kadar bu hareketin devam etmesi bekleniyor.

Euro- İngiliz sterlini
AB ülkelerine seyahat

İngilizlerin AB ülkelerine seyahati ya da buradaki sağlık hizmetlerine erişimi gibi hususlar, geçiş dönemini sona erene kadar olduğu gibi devam edecek. AB; İngiltere, Aralık 2020'den önce topraklarına yerleşen Avrupalıların haklarını garanti ettiği takdirde Avrupa topraklarındaki İngiliz sakinlerin haklarını garanti etme sözü verdi.
Taraflar arasındaki yolcular şuan herhangi bir giriş vizesine ihtiyaçları duymayacak, ancak bu husus yılsonunda değişebilecek.

Fransız sınır polisi, kimlikleri kontrol ediyor (AFP)



Türkiye, Afrika'daki varlığını silah ve ticaretle güçlendiriyor

Türkiye, Afrika'ya çok sayıda ticari ve askeri teklifte bulunuyor (Reuters)
Türkiye, Afrika'ya çok sayıda ticari ve askeri teklifte bulunuyor (Reuters)
TT

Türkiye, Afrika'daki varlığını silah ve ticaretle güçlendiriyor

Türkiye, Afrika'ya çok sayıda ticari ve askeri teklifte bulunuyor (Reuters)
Türkiye, Afrika'ya çok sayıda ticari ve askeri teklifte bulunuyor (Reuters)

Sagir el-Haydari

Fransa'nın Afrika'daki nüfuzunun gerilediği ve Rusya ve Çin gibi diğer küresel güçlerin kıtada nüfuz mücadelesine girdiği bir dönemde, Türk diplomasisi, çok sayıda silah kullanarak kaynak zengini Afrika kıtasında daha geniş kapsamlı bir varlık gösterme arayışında kararlılıkla ilerliyor.

Türkiye, son dönemde Afrika ülkelerine Bayraktar İHA'ları gibi Türk askeri teçhizatı tedarik ederek verimli askeri ortaklıklar kurmayı başardı. Ancak iş bununla da bitmiyor, Ankara’nın, Afrika Boynuzu gibi bölgelerdeki ciddi krizlerin yatıştırılmasını sağlayan arabuluculukları da bulunuyor.

Bu çabaların bir parçası olarak geçtiğimiz günlerde düzenlenen Antalya Forumu'na, Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud başta olmak üzere çok sayıda Afrikalı yetkili katıldı. Ne var ki Ankara'nın oynamaya başladığı ileri rollere rağmen Fransa gibi diğer güçlerin yerini alıp alamayacağı belirsiz.

Stratejik ortak

Aralık 2024'te Türkiye Etiyopya ile Somali arasında arabuluculuk yapacağını duyurdu ve bu adım iki ülke arasındaki anlaşmazlıkların çözülmesiyle sonuçlandı. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, anlaşmayı “tarihi” olarak niteledi.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre Türkiye, Afrika'daki diplomatik varlığını önemli ölçüde pekiştirdi. Dışişleri Bakanlığı verilerine göre, 2002 yılında 12 olan büyükelçilik sayısı, 2022 yılında 44 büyükelçilik ve konsolosluğa yükseldi. Bu arada Ankara'daki Afrika diplomatik temsilcilikleri 2008'de 10 iken 2023'te 38'e çıktı.

Siyasi araştırmacı Taha Avdetoğlu, “Türkiye, Fransa gibi diğer sömürgeci ülkelerin aksine, Afrika kıtasındaki varlığını stratejik bir ortak olarak güçlendirmeyi başardı. Coğrafi konumu ve birçok alandaki uzmanlığından yararlanarak uzun vadeli ilişkiler geliştirdi, Afrika, Türkiye'nin jeostratejik çıkarları için önemli bir derinlik haline geldi” değerlendirmesinde bulundu.

fdghyjukı
Türkiye Afrika kıtasındaki varlığını stratejik bir ortak olarak güçlendirmeyi başardı (Reuters)

Avdetoğlu sözlerine şöyle devam etti: “Türkiye'nin, askeri üs kurmuş olduğu Somali'de, enerji güvenliği ve petrol arama gibi birçok kanaldan nüfuzunu artırmaya çalıştığını da gözlemledik. Türkiye, Afrika'da nüfuzunu tesis etme konusunda zorlu meydan okumalarla karşı karşıya kaldı. Özellikle uluslararası alanda Türkiye’nin rolünden derinden rahatsız olan bir diğer büyük güç olan Fransa ile karşı karşıya geldi. Türkiye yumuşak diplomasiyle başarıya ulaştı, dolayısıyla özellikle kıtada elde edilen başarıların ışığında, Türk-Afrika ilişkilerinin Ankara'nın dış politikasında önemli bir yer tutacağına inanıyorum. Bu sadece siyasi ve ekonomik yakınlaşmayla sınırlı kalmayacak, aynı zamanda savunma sanayi gibi hassas ve önemli bir alanı da kapsayacak.”

Nitekim Türkiye, birçok Afrika ülkesine askeri teçhizat temin etti ve Bayraktar İHA'ları şu anda kıta semalarında uçuyor. Bu adımların, Fransa'nın kıtadan güçlerini ve askeri teçhizatını çekmek zorunda kalmasının neden olduğu zararı telafi etme amacı taşıdığı düşünülüyor.

Ekonomik iş birliği

Türkiye'nin Afrika'ya olan ilgisi yeni değil. Ankara, 2005 yılında Afrika Birliği'nde daimi gözlemci statüsü elde etti ve o tarihten bu yana zorlu Afrika denkleminde kendine yer edinmeye çalışıyor. Türkiye Cumhurbaşkanı, 2008'den bu yana yaklaşık 30 Afrika ülkesini ziyaret etti ve kobalt ve uranyum gibi değerli madenlere ev sahipliği yapan kaynak zengini bu ülkelere yatırımların yönlendirilmesini istedi.

Avdetoğlu şunu da söyledi: “Türkiye, ekonomik iş birliğiyle Afrika'da ilişkiler kurdu ve güçlendirdi. Son yıllarda enerji ve altyapı yatırımlarını artırarak geniş bir diplomatik rol üstlendi. Afrika ülkelerinde yeni konsolosluklar açıldı, önemli insani yardımlar sağlandı, güvenlik ve askeri iş birliği arttı. Türkiye ile Afrika arasındaki ticaret hacmi 2003 yılında 3 milyar dolar seviyesinden 2023 yılında yaklaşık 35 milyar dolara yükseldi.”

Genişleyen nüfuz

Afrika meseleleri konusunda uzman siyasi araştırmacı Muhammed Turşin ise, “Türkiye'nin Afrika'daki nüfuzu, birçok bölgesel güç gibi, giderek genişlemeye başladı. Ankara bu nüfuzu uzun yıllar boyunca burslar, yardımlar, yardım projeleri ve sivil toplumu destekleme yoluyla yumuşak diplomasiyi kullanarak oluşturdu” dedi.

Turşin, yumuşak diplomasinin Afrika'da Türkiye’nin nüfuzunu güçlendirme ve pekiştirmede başarılı olduğunu, son olarak Türkiye’nin, askeri ortaklıklardan yararlanarak Afrika ülkelerine Bayraktar gibi gelişmiş silah sistemleri tedarik etmeye başladığını sözlerine ekledi.

Turşin’e göre “Türk stratejisi askeri ve ekonomik boyutlara dayandı ve genellikle yumuşak diplomasiyi kullandı. Ankara, pek çok uluslararası güçten farklı bölgesel yönelimlere sahip ve her zaman kendi çıkarlarını ve ortaklık kurduğu ülkelerin çıkarlarını ön planda tutuyor.”

Türkiye, Fransa'nın Burkina Faso, Nijer, Mali gibi ülkelerden çekilmesinden faydalanmaya çalışarak, bu ülkelere askeri teçhizat temin etmeyi teklif etti. Bayraktar İHA'ların teslim edildiği Mali gibi bunlardan bazılarıyla anlaşmalar yapılmış durumda.

Sınırlı güç ve kapasite

Erdoğan, son döneminde ülkesinin Afrika ile ticaret hacmini 75 milyar dolara çıkarma arzusunda olduğunu dile getirdi. Ancak Rusya ve Çin gibi diğer bölgesel güçlerin de aynı şeyi yapmaya çabaladığı bir ortamda Ankara'nın bunu başarabileceği belirsiz.

Türkiye'nin Afrika'da yaklaşık 71 askeri ataşesi bulunuyor ve askeri satışları, insansız hava araçları ve diğer ekipmanlarla birlikte yaklaşık 328 milyon dolara yükseldi.

Nijeryalı siyasi araştırmacı Muhammed Aval, “Türkiye'nin gücü ve kapasitesi, Rusya gibi doğrudan çatışmalara dahil olmuş diğer ülkelerle karşılaştırıldığında sınırlı. Ancak Ankara'nın politikasının olumlu bir yönü de var; müdahalede bulunduğunda riskleri azaltması” dedi.

Aval, “Türkiye'nin ekonomik ve ticari alan ile sınırlı kalması, kendisi açısından olumlu bir nokta. Ancak askeri teçhizatını tanıtma hamlesi, ulusal güvenlikleri üzerindeki olumsuz etkilerinden zaten korkan diğer Afrika ülkelerinin öfkesini uyandırabilir” diye ekledi. “Özellikle Sahel bölgesinde yeni nesil yöneticilerin yükselişiyle birlikte Türkiye'nin Afrika'da yaşanan siyasal ve ekonomik değişimleri dikkatle ele alması gerektiğini” vurguladı.

.