عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Devrimden krize… Libya intifadasının 9'uncu yıl dönümü

Libya halkı, kendilerine yönelik öldürme dalgasına karşı silahlanmak zorunda kaldı (AFP)
Libya halkı, kendilerine yönelik öldürme dalgasına karşı silahlanmak zorunda kaldı (AFP)
    İstanbul/Şarku'l Avsat
TT
TT

Devrimden krize… Libya intifadasının 9'uncu yıl dönümü

Libya halkı, kendilerine yönelik öldürme dalgasına karşı silahlanmak zorunda kaldı (AFP)
Libya halkı, kendilerine yönelik öldürme dalgasına karşı silahlanmak zorunda kaldı (AFP)

Zayed Hediye
15 Şubat Cumartesi günü Libyalılar, Muammer Kaddafi rejiminin devrildiği intifadanın 9’uncu yıldönümünü andı.
Herkesin elinde bir silah
Libya’da devrimin 2011 yılında takip ettiği yol, Mısır ve Tunus’ta yaşanan Arap Baharı devrimlerinden farklıydı. Libya’da halk, Kaddafi’nin başlattığı öldürme dalgasına karşı kendilerini korumak üzere silahlanmak zorunda kaldı. Gözlemciler, söz konusu silahlı sürecin devrim sonrasındaki sahneyi karmaşıklaştıran temel sebep olduğu görüşünde.
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığına göre Libyalı araştırmacı ve akademisyen Farac el-Carih konuya dair şu değerlendirmede bulundu:
“Libya krizini bugünkü duruma getiren, 2011 yılında güvenlik merkezlerine ve ordu kamplarına girilmesi, radikal İslami akımların olaylar hattına dahil olması, güvenlik boşluğundan, devletin kırılganlığından ve silahların yayılmasından faydalanılması sonrasında herkesin eline silah alması oldu.”
Libyalı yetkililer, Kaddafi rejiminin tamamen çökmesiyle oluşan güvenlik boşluğunu doldurmak için hızlı ve hazırda mevcut bir alternatif aradı. Ve çareyi rejim güçlerinin şehirlere saldırılarını geri püskürtmek için devrim sırasında ilk kez silah taşıyan sivillerden oluşan düzensiz bir devrim tugayında buldu.
Libyalı araştırmacı ve akademisyen Cemal eş-Şatşat, bu detaylıca incelenmemiş çözümün tamamen zıt sonuçlara yol açtığına dikkat çekti. Şatşat “Bu tugaylar daha büyük bir soruna dönüştü. Para kazanmak için devlet kurumlarına şantaj yapmaya başladılar” dedi.
Independent Arabia’ya açıklamalarda bulunan Şatşat, “Şehirlere, kabilelere ve yerel liderlere bağlı milisler olan yerel tugayların oluşumuyla ilgili daha büyük sorunlar meydana geldi” ifadesini kullandı.
Ulusal Kongre seçimi
Zor ve hassas güvenlik koşullarına göre 2012 yılında Libya’da, geçen yüzyılın ortalarındaki bağımsızlık günlerinden bu yana ilk yasama seçimleri yapıldı.
Bu seçim döneminde liberal kanattaki Ulusal Güçler İttifakı partisinin seçim listeleri düzeyinde siyasal İslami akıma karşı zafer kazanması sonrasında Genel Ulusal Kongre’yi oluşturan 200 milletvekili seçildi. Ancak daha sonra bireysel listelerdeki adaylar aracılığıyla parlamentoda çoğunluk elde edildi.
Siyasi azil
Ulusal Kongre kurulduktan hemen sonra, ilerleyen süreçte ülkeyi sarsan krize ilişkin olarak gözlemciler tarafından dile getirilen bir sorun vardı. Bu sorun, 40 yıllık eski rejimle birlikte çalışmış herkesin dışlanmasına neden olan siyasi azil yasasının onaylanmasıydı.
Ülke, keyfi ve kişisel olarak kabul edilen yasa karşısında bölünme yaşadı. Libyalı gazeteci Sıddık el-Varfali, Independent Arabia’ya yaptığı açıklamada yasa kapsamında onaylanan koşullara dikkat çekti:
“Dışlayıcıydı ve doğal değildi. Müslüman Kardeşler’e bağlı bir milis grup, benzeri görülmemiş bir adıma başvurdu ve 200 tabutu (parlamentodaki milletvekillerinin sayısı kadar) milletvekillerini açıkça tehdit edercesine, onları yasayı onaylamaya zorlamak için kongre merkezine koydu. Bu baskı ve gözdağı altında üyeler boyun eğdi ve halkın kabul etmemesine rağmen yasa kabul edildi. Bu yasa, ülkenin başına sorun oldu ve ilerleyen dönemdeki bölünme ve kutuplaşmanın ilk adımını oluşturdu.”
Bingazi’deki suikastlar
Farac el-Carih de konuya dair şu değerlendirmede bulundu:
“Libya krizi, 2012’den 2014 yılına kadar ordu, polis, aktivist, radikal grupların karşıtlarına ve siyasi İslami akım unsurlarına yönelik suikast dalgasıyla birlikte Bingazi’de yaşananların arka planında büyük ölçüde karmaşık bir hal aldı. Bu kanlı dalga, Mareşal Halife Hafter liderliğindeki askeri el-Kerame operasyonunun Bingazi’deki İslamcı akımın desteklediği radikalizm yanlısı gruplar ve milislerle mücadele etmesine neden oldu.
Temsilciler Meclisi seçimleri
Temsilciler Meclisi seçimleri, bireysel seçim sistemi yoluyla 24 Ağustos 2014 tarihinde gerçekleşti. Seçimler, İslamcılar açısından büyük bir hezimetle sonuçlandı.
Temsilciler Meclisi’nin, (kongrenin 124 üyesinin onaylandığı, ilk oturumu takiben 45 günü aşmayan bir süre zarfında) geçici başkanını doğrudan veya dolaylı bir seçim sistemiyle seçmesini şart koşan Anayasa Deklarasyonu’nun 30’uncu maddesinin 11’inci fıkrası uyarınca Libya Yüksek Mahkemesi’nde Anayasa Dairesi huzurunda bir temyizle bölünme başladı.
Mahkeme, 6 Kasım 2014 tarihinde gerekli çoğunluk sağlanmayarak (üçte ikilik çoğunluk), yalnızca 124 milletvekilinin onayladığı gerekçesiyle bu fıkranın anayasaya aykırı olduğuna karar verdi.
Ulusal Kongre, bu kararı kendi lehine göre kullanırken, Temsilciler Meclisi seçimlerinin geçersiz kılındığını, yani bunun da kendisinin görevlerini kullanmaya devam edeceği anlamına geldiğini duyurdu.
Temsilciler Meclisi, mahkeme kararının Temsilciler Meclisi ile ilgili değil, cumhurbaşkanının seçimiyle ilgili olduğunu savundu. Buna göre Meclis, Abdullah es-Sini hükümetinin yeniden yetkilendirilmesini isterken Ulusal Kongre de Ömer el-Hasi’yi yeni bir hükümet kurmakla görevlendirdi. Böylece Libya ilk kez iki parlamento ve iki hükümet arasında bölünmüş oldu.
Şatşat, bu aşamanın, ‘yasama ve yürütme meşruiyeti ve silah taşıyanların meşruiyeti hususunda mevcut çatışmanın eşkâlini resmettiğini’ vurguladı.
Libya Şafağı (Fecr-i Libya) savaşı
Ulusal Kongre üyelerinin iktidarı yeni parlamentoya devretmeyi reddetmeleri sonrasında siyasal İslami gruplara bağlı askeri taraflar, devrimi karşıt bir devrimden koruma amacıyla askeri bir operasyon ilan etti.
Bu operasyona, Libya Şafağı (Fecr-i Libya) operasyonu ismi verildi ve Haziran- Ağustos 2014 arasında gerçekleşti. Operasyon, büyük maddi kayıplara, ülkenin en önemli havaalanlarının tamamen yok olmasına (o günden bu yana aktif değiller) ve 21 sivil uçağın tahrip olmasına yol açan Trablus Havalimanı’ndaki en ünlü ve önemli çatışmalarla da sona erdi.
Aynı zamanda Hafter (Mareşal rütbesine yükselmeden önce), Bingazi’de şehir halkının desteği ve yeni Temsilciler Meclisi’nin kuruluşuyla Libya’daki silahlı ve radikal milislere karşı askeri operasyon başattı. Söz konusu meclisin merkezi Bingazi’deki güvenlik durumu dolayısıyla geçici olarak Tobruk’ta bulunuyor.
Dış müdahale çemberi genişliyor
Bu durum, Libya ordusu ve parlamentosu tarafından temsil edilen doğu kampı ile siyasal İslami akımlar tarafından yönetilen batı kampı arasında yerel bir Libya kutuplaşmasına neden oldu.
Süreçte Katar, Türkiye, Mısır, Fransa ve İtalya’nın Libya iç çatışmasına taşınma rolleri gündeme gelmeye başladı.
Carih, dış güçlerin Libya sahnesine etkisindeki rolüne dikkat çekti:
“Bu müdahale, özellikle yerel çatışmaların patlak vermesinden ve bölünme halinin ortaya çıkmasından sonra artış gösterdi. Uluslararası ve bölgesel güçler bu veya şu tarafı desteklemek için harekete geçti. Daha sonra çatışmanın ana motoru haline geldiler. İradelerini müttefiklerine ve yerel temsilcilerine dayatmaya başladılar.”
Libyalı gazeteci Fevzi Necm, “Libya krizinin seyri, ‘bölgedeki siyasal İslami akımları destekleyen Türkiye- Katar ekseni’ ile ‘buna karşı çıkan diğer güçler’ arasındaki rekabetin yoğunlaşmasından büyük ölçüde etkilendi” dedi. Necm, “Arap Dörtlüsü’nün Haziran 2017’de Katar’a yönelik boykotundan bu yana bu rekabet Türkiye ve Katar’ın içerideki İslamcı güçlere siyasi ve askeri destek aradığı Libya’ya uzandı” iddiasında bulundu.
BM misyonunun rolü
Söz konusu koşullar ortasında gerçekleşen müzakere maratonu sonrasında, Aralık 2015’te Fas’ın Suheyrat kentinde Libya kriziyle ilgili diyaloga yoğunlaşan Birleşmiş Milletler (BM) misyonunun Libya’ya destek rolü belirdi.
Suheyrat Anlaşması’ndan ise Danıştay adı altında Danışma Konseyi’nin desteklediği Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başkanlık Konseyi ismiyle yeni bir organ doğdu.
Libya’nın doğusundaki parlamento, başta yürütme organıyla ilgili olmak üzere anlaşma değişikliğiyle ilgili bir dizi madde üzerinde yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle Suheyrat Anlaşması’ndan doğan organların meşruiyetini tanımayı reddetti.  Bu durum, Eylül- Kasım 2017 arasında Tunus’ta iki diyalog komitesi arasında üç tur diyalogun gerçekleşmesine rağmen oluştu.
Buna karşı Temsilciler Meclisi, üyelerinin çoğunluğu tarafından yürütme organıyla ilgili maddelerde değişiklik yapılması gerektiğine karar verdi. Bu maddelerin başında ise ‘meclis başkanının ordunun Yüksek Komutanı görevini üstlenmesinin yanı sıra Başkanlık Konseyi’ni Bakanlar Kurulu’ndan ayırmak, üyelerinin sayısını bir başkan ve iki yardımcıya indirmek’ vardı.
Başkanlık Konseyi ve Danıştay, parlamento tarafından sunulan önerileri reddetti. Tarafları diyalog masasına geri döndürmek için sarf edilen tüm uluslararası çabalara rağmen iki taraf arasındaki rekabet 14 Nisan 2019 tarihinde, halen devam eden Trablus savaşının patlak vermesine kadar devam etti. Son olarak ise Libya krizine barışçıl bir çözüm bulma çabaları bağlamında düzenlenen uluslararası bir adım olarak Berlin Konferansı gerçekleştirildi.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Heglig petrol sahasının kaybı Sudan devletinin temellerini yeniden şekillendirecek mi?

Sudan ve Güney Sudan'ın paylaştığı stratejik Heglig petrol sahası (Arşiv – Reuters)
Sudan ve Güney Sudan'ın paylaştığı stratejik Heglig petrol sahası (Arşiv – Reuters)
TT
TT

Heglig petrol sahasının kaybı Sudan devletinin temellerini yeniden şekillendirecek mi?

Sudan ve Güney Sudan'ın paylaştığı stratejik Heglig petrol sahası (Arşiv – Reuters)
Sudan ve Güney Sudan'ın paylaştığı stratejik Heglig petrol sahası (Arşiv – Reuters)

Heglig, Babanusa ve tüm Batı Kordofan eyaletinin Hızlı Destek Kuvvetleri’nin (HDK) kontrolüne geçmesiyle birlikte, Sudan’daki savaşın haritası sahadaki askeri ve jeopolitik dengeleri yeniden şekillendirmeye doğru gidiyor. Özellikle Heglig’te yaşananlar, petrol hattının kesilmesine ve bölgedeki ordu savunma hatlarının çökmesine yol açtı. Bu gelişme, nüfuz alanlarının yeniden düzenlendiği yönünde değerlendirmelere neden olurken, Port Sudan’daki hükümetin askeri ve siyasi hesaplarını gözden geçirip durumu geçici bir gelişmeye çevirmekte başarılı olamaması halinde, güç dengesinin HDK lehine kayacağı yorumlarını güçlendiriyor.

Uzmanlar, iki taraf arasındaki çatışmaların daha da genişleme ihtimalinin yüksek olduğunu belirtiyor ve bunun Darfur’un en batısından başlayarak üç stratejik eyaleti kapsayan Kordofan’a kadar uzanan yeni bir askeri tabloyu yansıtabileceğini ifade ediyor. Analizlere göre HDK’nin bir sonraki hamlesi, Güney Kordofan’daki şehirler (başkent Kadugli, Dilling ve Ebu Cubeyhe) yönünde ilerlemek olabilir. Ayrıca Kuzey Kordofan’ın merkezi el-Ubeyd’in, ardından Um Ruvabe ve er-Rahd’ın hedef alınması da muhtemel görülüyor. Bu senaryonun gerçekleşmesi durumunda, HDK’nin Kordofan ve Darfur bölgelerinin tamamını kontrol altına alması söz konusu olacak ki bu iki bölge Sudan yüzölçümünün yüzde 46’sından fazlasını oluşturuyor.

Petrolün kaybı manzarayı değiştirecek mi?

HDK’nin Babanusa, Heglig petrol sahası ve tüm Batı Kordofan’ı kontrol altına alması, yalnızca ilerleme isteğini değil, devletin temellerini, sınırlarını ve hem merkezi hem de taşra alanlarının geleceğini yeniden şekillendirme arzusunu da ortaya koyuyor. Port Sudan hükümeti için son mali dayanak olarak kalan petrol, bugün Kordofan ve Darfur’daki çatışma hatlarıyla doğrudan kesişiyor.

Emekli Tümgeneral ve askeri uzman Kemal İsmail, mevcut askeri tabloyu ve savaşın Sudan toplumuna etkilerini Şarku’l Avsat’a yaptığı değerlendirmede sert bir şekilde özetledi: “Bu savaşta kazanan yok ve hiçbir tarafı zafer elde edemez. Tek kaybeden, yalnızca Sudan halkıdır.”

İsmail, ordunun el-Faşir, Babanusa ve Heglig’ten geri çekilmesini klasik bir askeri çekilme olarak nitelendirmeyerek şu ifadeleri kullandı: “Olan bir çekilme değil, açık bir kaçış ya da en iyi ihtimalle düzensiz bir geri çekilme… Her bir asker silahını bırakıp kaçıyor; bu bir çekilme değil.”

Garnizonların düşüşü bir felaket

Yaşananları ordunun moralinin zayıflaması olarak değerlendiren İsmail sözlerini şöyle dedi: “Ne bir komuta yapısı ne de kontrol var; sahada bulunanlar arasında operasyonel bir koordinasyon yok.” Bu durumun subay, astsubay ve askerlerin moralini ciddi şekilde düşürdüğünü ve tamamen çöktüğünü belirten İsmail, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bence durum çöküşe doğru gidiyor; her gün yeni garnizonlar düşüyor ve bu çok büyük bir felaket.”

dfgtrh
Kuzey Kordofan'daki bir kampta gıda yardımı almak için sıraya giren yerinden edilmiş insanlar (AFP)

İsmail’in değerlendirmesi yalnızca askeri çöküşle sınırlı kalmıyor; aynı zamanda bunun bölünme ve nüfuz alanları üzerindeki risklerle bağlantılı olduğunu ve sivil halka, bölünme sürecini kontrol altına alma sorumluluğu düştüğünü vurguluyor.

Ancak büyükelçi Muaviye et-Tom, ordunun karakollardan ve şehirlerden çekilmesini savunan ordu yanlısı platformlarda yayılan açıklamalara katılmıyor. Et-Tom, “Savaş bağlamında bir mevziyi kaybedebilirsiniz ama bu, savaşı kaybettiğiniz anlamına gelmez; özellikle disiplinli ve profesyonel ordular için. Resmî ve analitik raporlarla gözlemlenen çekilme, büyük kayıplardan kaçınmak veya başka zaman ve yerde karşı saldırıya hazırlanmak için yapılan taktiksel yeniden konumlanma ile uyumludur” ifadelerini kullandı.

Yeni bir siyasi gerçeklik

Siyasi düzeyde ise analist Hatem İlyas, durumun yalnızca bir devlet içi güç dengesinin değişmesinden ibaret olmadığını vurguladı: “Aslında bu bir güç dengesi değişikliği değil; karşımızda Sudan devletinin ayrılma eşiği ya da en azından yeni bir siyasi gerçeklik, hatta yarı devlet niteliğinde bir oluşum var.”

İlyas, “Dünya boşluklardan korkuyor; çünkü bu boşluğu kimin dolduracağını tahmin edemiyor. Özellikle de aşırı cihatçı hareketlerin etkisi devam ettiği sürece, bu gruplar boşluğu doldurmaya en yakın olanlar” dedi. Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte ordunun ve müttefiklerinin tükenmişlik ve zayıflık içinde olduğunu, bunun ‘çöküşe en yakın durum’ olduğunu belirten İlyas, “HDK’nin Güney Kordofan ve şehirlerindeki kontrolü, uzun sürmeyecek bir zaman meselesi. Dünya Sudan’ın merkezi otorite altında birleşik kalmasından söz ediyor, ama gerçekler ve dönüşümler onu yeni oluşan askeri ve siyasi bir gerçeği tanımaya zorlayabilir” şeklinde konuştu.

İstila korkusu

Bu dönüşümlerin merkezinde Güney Kordofan öne çıkıyor. Sudan Halk Kurtuluş Hareketi – Kuzey (SPLM-N), HDK ile birlikte Sudan Kurucu İttifakı içinde yer alan müttefik olarak, “Kadugli ve Dilling’in kurtarılmasının sadece zaman meselesi” olduğunu açıkça ilan etti.

SPLM-N, ‘Kadugli ve Dilling’in kurtarılmasının yalnızca zaman meselesi olduğunu, şehirlerin teslim edilmesinin ise masum sivillerin kanının dökülmesini önlemek ve kentleri yıkımdan korumak için en doğru adım olacağını’ belirtti.

HDK’nin desteklediği SPLM-N, yayımladığı açıklamada, Sudan ordusu ve müttefikleri içindeki ‘onurlu ve sağduyulu’ unsurlara acil geri çekilme ve çatışmasız teslim çağrısı yaptı. Ayrıca sivillerin tahliyesi için güvenli koridorlar açılması isteniyor. Bu açıklamayla SPLM-N, Kadugli ve Dilling’i fiilen doğrudan tehdit altına alıyor; düzenli ordunun çekilmesini ve siviller için çıkış hatlarının açılmasını talep ediyor. Bu tablo, daha önce benzer kaderi yaşamış diğer Sudan kentlerinin tecrübelerini hatırlatıyor.

Heglig'ten sonraki tiyatro

Heglig ve Babanusa’nın kontrol altına alınmasının ardından muhtemel askeri gelişmelere ilişkin saha analizinde bulunan siyaset aktivisti Muhammed Halife, bir sonraki aşamaya dair ayrıntılı bir tablo ortaya koydu. Halife, HDK’nin ikinci hamlesinin Güney Kordofan ve buradaki Kadugli, Dilling ve Ebu Cubeyhe şehirlerine doğru olacağını söyledi.

Halife, beklentilerin aksine bir sonraki hedefin Kuzey Kordofan’ın merkezi olan el-Ubeyd olmayabileceğini belirtti. Halife, “Benim izlenimlerime göre, HDK’nin Heglig’ten sonraki hamlesi, Güney Kordofan’a doğru olacak; burada müttefiki SPLM-N’ye destek vermek için. Bu hareket Kauda kasabasını kontrol ediyor” değerlendirmesinde bulundu.

Halife’ye göre HDK’nin savaş stratejisi, ordunun kontrolündeki bölgeleri ‘izole adalara’ dönüştürmek üzerine kurulu.

yh6u7
Hızlı Destek Kuvvetleri'nin (HDK) Kordofan eyaletindeki el-Ubeyd şehrine düzenlediği saldırının yol açtığı yıkım (Sosyal medya)

Halife, HDK’nin askeri stratejisinin ilk bölümünü tamamladığını ve ikinci aşamayı hayata geçirmek için sahayı hazırladığını belirtti. Bu strateji, Babanusa ve Heglig’in ele geçirilmesi ile Kadugli ve Dilling’in kuşatılmasını kapsıyor.

HDK’nin Heglig’i lojistik bir merkez ve ikmal noktası olarak kullandığını vurgulayan Halife, “Kadugli ve Dilling üzerindeki kuşatmayı yoğunlaştıracaklar, ki bu şehirler zaten insani krizle karşı karşıya” dedi.

Halife, Kadugli sakinleri arasında endişelerin arttığını ve bazı kişilerin şehri terk etmeye çalıştığını, ancak askeri makamların çıkışlarına izin vermediğini belirtti. Halife, “Bu büyük bir suç ve olası bir Kadugli savaşında sivillerin canlı kalkan olarak kullanılmasının altyapısı” diye uyardı.

Halife, yetkililere vatandaşların güvenli bir şekilde şehirden çıkışına izin verme çağrısında bulundu ve sivillerin, muhtemel ihlallerin medya üzerinden uluslararası kamuoyuna yansıtılmasında araç olarak kullanılmaması gerektiğini vurguladı.

Halife’nin değerlendirmesi, Heglig’in lojistik ağırlığı ile Kadugli ve Dilling üzerindeki kuşatmanın sıkılaştırılmasını, şehirlerde yaşanan insani krizleri ve sivillerin dışarı çıkışının engellenmesini, şehrin kapalı bir savaş alanına dönüştürülmesini bir bütün olarak ele alıyor.

Sırada ne var?

Tümgeneral Kemal İsmail’in ‘ordunun tamamen çökmesi’ ve Sudan’ın bölünme tehlikesi uyarıları ile Hatem İlyas’ın ‘yarı devlet’ tanımı arasında, askerî açıdan karanlık bir tablo ortaya çıkıyor. Bu durum, savaşın artık yalnızca iktidar mücadelesi veya hükümet değişikliğiyle sınırlı olmadığını gösteriyor.

Yaşanan gelişmeler, ekonomik, askerî ve siyasi haritaları yeniden çizdi; yerleşim bölgelerini çatışma hatlarının içine yerleştirdi. Ancak hâlâ yanıt bekleyen soru şu: “Savaşın durdurulmasını talep eden sivil ses başarıya ulaşabilecek ve silahların gürültüsü ile çatışan güçlerin hesaplarına karşı etkili olabilecek mi, yoksa Sudan parçalanarak birbirine düşman adacıklara mı bölünecek; bu adacıkları savaş ve ekonomi mi yönetecek, yoksa devletin ve hukukun mantığı galip gelecek mi?”

ARAP DÜNYASI

Hamas yanlısı bir araştırmacının özür tweeti, destekçileri arasında öfkeye yol açtı

Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Cibaliye Mülteci Kampı’nda İsrailli rehinelerin cesetlerini arayan İzzeddin el-Kassam Tugayları savaşçılarının yanında duran Filistinli bir çocuk, 1 Aralık 2025 (EPA)
Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Cibaliye Mülteci Kampı’nda İsrailli rehinelerin cesetlerini arayan İzzeddin el-Kassam Tugayları savaşçılarının yanında duran Filistinli bir çocuk, 1 Aralık 2025 (EPA)
TT
TT

Hamas yanlısı bir araştırmacının özür tweeti, destekçileri arasında öfkeye yol açtı

Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Cibaliye Mülteci Kampı’nda İsrailli rehinelerin cesetlerini arayan İzzeddin el-Kassam Tugayları savaşçılarının yanında duran Filistinli bir çocuk, 1 Aralık 2025 (EPA)
Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Cibaliye Mülteci Kampı’nda İsrailli rehinelerin cesetlerini arayan İzzeddin el-Kassam Tugayları savaşçılarının yanında duran Filistinli bir çocuk, 1 Aralık 2025 (EPA)

Hamas yanlısı Filistinli bir araştırmacının, hareketin siyasi büro üyelerinden birinden kamuoyu önünde özür dilemesi, özellikle bu özrün söz konusu üyenin siyasi bir açıklamasına yöneltilen eleştirinin ardından gelmesi nedeniyle Hamas destekçileri arasında tepkiye yol açtı.

Katar’da yaşayan ve Hamas’a desteğiyle bilinen Filistinli siyasi araştırmacı Mahmud Hamid el-İle, salı akşamı X platformunda, hareketin yine Katar’da bulunan siyasi büro üyesi Muhammed Nazzal’dan özür diledi. El-İle, özrünü bir ay önce aynı platformda Nazzal’ın Hamas’ın silahları ve Gazze Şeridi’ndeki geleceğine ilişkin açıklamalarının ardından paylaştığı bir mesajda yer verdiği ifade nedeniyle yaptı.

Krizin kökeni, geçen yıl ekim ayında Reuters’ın yayımladığı bir habere dayanıyor. Haberde, Nazzal’a Hamas’ın Gazze Şeridi’nde silah bırakıp bırakmayacağı sorulduğunda verdiği yanıt aktarılmıştı. Nazzal, “Evet ya da hayır diyemem” ifadesini kullanmış, ardından “Silah meselesi genel bir ulusal konudur ve yalnızca Hamas’la ilgili değildir. Sahada silahlı gücü olan başka gruplar da var” demişti.

Bu açıklamalar Hamas içinde geniş çapta tepki çekti. Tepki gösterenler arasında, sözlerin muğlaklığı nedeniyle eleştiriler yönelten araştırmacı Mahmud el-İle de vardı. El-İle, açıklamaların hem siyasi büro üyesi tarafından yapılmış olmasına hem de hareketin farklı kademelerindeki, özellikle Gazze’de yaşayan veya aslen Gazze kökenli olan diğer yöneticilerin tutumlarıyla çelişmesine dikkat çekmişti.

Nazzal’ın sözlerine yönelik itirazların büyümesi üzerine Hamas bir açıklama yayımlayarak beyanların ‘bağlamından koparıldığını’ bildirdi.

Paylaşımına gelen tepkilerin ardından birkaç gün sonra eleştirisini silmek zorunda kalan el-İle, krizin bu noktada sona erdiğini düşünüyordu.

Özrün sebebi neydi?

Ancak özrün yayımlanması, bunun nedenine ilişkin yeni soru işaretleri doğurdu. Daha sonra X platformundaki bazı Hamas yanlısı kullanıcıların paylaşımlarına ve Katar’daki hareket kaynaklarının Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamalara göre, olayın arka planında Muhammed Nazzal’ın attığı adım bulunuyor. Buna göre Nazzal, uzun yıllardır ikamet ettiği Doha’da Katar resmi makamlarına Mahmud el-İle hakkında şikâyette bulunarak, kendisine hakarette bulunduğu ve manevi zarar verdiği iddiasını gündeme getirdi.

ghy
Katar'ın başkenti Doha'da İsrail’in hava saldırısı düzenlediği bina (Reuters)

Kaynaklardan birine göre, pek çok kişi, aralarında bazı üst düzey yöneticiler de olmak üzere, arabuluculuk yaparak anlaşmazlığı çözmeye çalıştı, ancak Nazzal, kendisine yönelik ifadeler nedeniyle X platformu üzerinden kamuoyuna açık bir özür yayınlanmasında ısrar etti. Bu şart yerine getirilince, Nazzal’ın başka bir talepte bulunmaması ve anlaşmazlığın kapanması üzerinde uzlaşıldı. Buna rağmen Nazzal’ın ‘maddi tazminat talebinde ısrar ettiği’ ifade edildi.

Hareketle ilişkili başka kaynaklar ise ‘Mahmud el-İle’nin özrünün krizi çözmek için yalnızca ilk adım olduğunu, sürece müdahil olan bazı kişilerin Nazzal’ın öfkesini yatıştırmak ve onu şikâyeti geri çekmeye ikna etmek amacıyla el-İle’yi bu yöne yönlendirdiğini’ aktardı.

Aktivistler arasında öfke

Hamas’ın içinden ve dışından birçok isim özür meselesine tepki gösterdi. Tepki verenler arasında Filistinli gazeteci Muna Havva da vardı. Havva, sosyal medya hesabında, “Filistin’deki özgürlük hareketlerinin tarihinde, ne yaşanırsa yaşansın, bir liderin kendi mensuplarından birini üçüncü bir tarafa ya da başka bir otoriteye şikâyet ettiği tek bir örnek dahi yoktur. Bu davranış ne ulusal örgütlerin ahlakıyla ne de kabile geleneklerinde kabul gören en basit sığınma kurallarıyla bağdaşır. Utanç verici, acı verici, üzücü” diye yazdı.

Havva bir başka paylaşımında ise şu ifadeleri kullandı: “İsrail’in bugünkü genişlemesi kadar tehlikeli bir dönem görülmedi; tarih de Gazze’de halkımızın yaşadığı kadar vahim bir katliama tanıklık etmedi. Bu felaketin ortasında, halkımızın önde gelen isimlerinden biri, bir gencin attığı bir tweet yüzünden onu başka bir devlete şikâyet ediyor; geçimini ve güvenliğini riske atıyor. ‘Direniş’in liderleri halkımızdan ateş altında direnmelerini isterken, tek bir eleştiri cümlesine dahi tahammül edemiyor.”

Ayrıca Hamas gibi gruplara verdiği destekle bilinen aktivist Cemil Mikdad da konuya ilişkin paylaşım yaptı. Mikdad, “Hamas’tan bir yönetici, Katar’da yaşayan bir Filistinliyi, hakkında Katar mahkemelerinde dava açtıktan sonra uzun bir özür metni yayımlamaya zorladı; üstelik yalnızca kendisini eleştirdiği bir önceki paylaşım yüzünden!” ifadesini kullandı. Mikdad sözlerini şöyle sürdürdü: “Harika gerçekten… Nereye geldik? Halk olarak eleştirme hakkına sahip olduğumuz ve bizi dinlemekle yükümlü olan liderlerimiz, şimdi Arap mahkemelerini bize karşı bir güç olarak kullanıyor. Bu da ne demek oluyor? Siz ne hale geldiniz böyle, cahiller?!”

Hamas’ın silahlı yapısının geleceği, hareketin üst düzey isimlerinin açıklamalarında uzun süredir farklılık gösteren bir başlık olarak öne çıkıyor. Hamas’ın yurt dışı sorumlusu Halid Meşal, geçtiğimiz cumartesi günü İstanbul’da düzenlenen bir panelde, “Hamas’ın ancak bir Filistin devleti kurulması hâlinde silah bırakabileceğini” söyledi.

Buna karşın, Meşal’in açıklamasından yalnızca bir gün sonra, Hamas yetkilisi Basim Naim AP’ye yaptığı değerlendirmede, hareketin kapsamlı bir güvenlik ve siyasi düzenlemenin parçası olmak kaydıyla ‘silahların depolanması ya da dondurulması gibi seçeneklerin görüşülmesine açık olduğunu’ belirtti.

Hamas’ın siyasi büro üyelerinden Husam Bedran ise salı günü yaptığı açıklamada, sürecin ikinci aşamaya geçmesinin ‘İsrail’in ihlalleri durdurmasına’ bağlı olduğunu ifade etti. Öte yandan Hamas’ın birçok lideri ve sözcüsü, aralarında Halil el-Hayye ve Hazım Kasım’ın da bulunduğu isimler, hareketin ikinci aşamaya geçmeye ‘hazır olduğunu’ vurgulayan açıklamalarını sürdürdü.

ARAP DÜNYASI

Amerika Birleşik Devletleri'nin Gazze'de yakın zamanda ikinci aşamanın yaşanacağına dair beklentileri

Filistinliler, dün Gazze şehrinde fırtınanın ardından sular altında kalan caddeden geçmek için bir aracın çektiği el arabasına biniyorlar (AP)
Filistinliler, dün Gazze şehrinde fırtınanın ardından sular altında kalan caddeden geçmek için bir aracın çektiği el arabasına biniyorlar (AP)
TT
TT

Amerika Birleşik Devletleri'nin Gazze'de yakın zamanda ikinci aşamanın yaşanacağına dair beklentileri

Filistinliler, dün Gazze şehrinde fırtınanın ardından sular altında kalan caddeden geçmek için bir aracın çektiği el arabasına biniyorlar (AP)
Filistinliler, dün Gazze şehrinde fırtınanın ardından sular altında kalan caddeden geçmek için bir aracın çektiği el arabasına biniyorlar (AP)

ABD'nin Birleşmiş Milletler Büyükelçisi Mike Waltz dün Kudüs'te yaptığı açıklamada, Başkan Donald Trump'ın Gazze barış planının ikinci aşamasına ilişkin gelişmeler hakkında "yakında" duyurular beklediğini belirterek, Washington'un Hamas'ın yeniden yapılanmasına izin vermeyeceğini vurguladı.

Waltz, planın ana bileşenlerinin, hizmetleri yönetecek teknokrat bir Filistin yönetimi, ilgili tarafların maliyetleri karşılamasını sağlayacak bir finansman mekanizması ve son olarak uluslararası bir istikrar gücü olduğunu açıkladı.