Irak’ta başbakanlık makamıyla ilgili hukuki tartışmalar

Irak’ta hükümeti kurmakla görevlendirilen Muhammed Tevfik Allavi’nin görevden çekilme kararı sonrasında başbakanlık makamıyla ilgili hukuki tartışmalar başladı.
Allavi’nin hükümeti kurma görevinden çekildiğini ilan etmesi ve yetkileri sınırlandırılan “günlük işleri yürütme” statüsündeki hükümet başkanı Adil Abdulmehdi’nin hükümet toplantılarına katılmayacağını açıklaması, ülkedeki siyasi krizi daha da derinleştirdi.
Bazı yargı kaynakları, sürece ilişkin yaptığı değerlendirmede, Cumhurbaşkanı Berhem Salih’in anayasanın 81’inci maddesine dayanarak başbakanlık yetkilerini devralabileceğine işaret ediyor.
Irak anayasasının 81’inci maddesine göre, cumhurbaşkanı, yeni hükümet kurulana kadar başbakanlık makamına oturabiliyor veya parlamentoyu feshederek ülkeyi iki ay içinde erken seçime götürme yetkisine sahip oluyor.
Iraklı yargıç ve anayasa uzmanı Rahim el-Ukeyli, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “Anayasanın 81’inci maddesine göre, herhangi bir sebepten ötürü başbakanlık makamı boş kalırsa, bu görev cumhurbaşkanına devredilir. Boş kalan cumhurbaşkanlığı makamına ise eğer varsa cumhurbaşkanı yardımcısı yoksa meclis başkanı geçer” dedi.
Ukeyli, “Başbakanlık makamının boş kalma gerekçesine dair ‘herhangi bir sebepten ötürü’ denilerek genel bir ifade kullanılmış. Dolayısıyla anayasanın bu maddesine göre cumhurbaşkanının (Salih) başbakanlık makamına geçmesi gerekiyor” diye konuştu.
Hukuk uzmanı Tarık el-Harb ise Cumhurbaşkanı Salih’in başbakanlık yetkilerini devralması için gereken anayasal şartların oluşmadığı görüşünü savundu.
Harb, basına yaptığı açıklamada, “Adil Abdulmehdi daha önce yayınladığı mesajdan geri adım attı. Ayrıca şu an Abdulmehdi’nin yetkilerini kullanan iki yardımcısı bulunuyor. Bu nedenle 81’inci maddeden bahsedilemez. 2019 yılı Bakanlar Kurulu içtüzüğünde yer alan 2 numaralı karara göre, iki başbakan yardımcısına başbakanlık yetkilerini kullanma hakkı tanınıyor” ifadelerini kullandı.
Abdulmehdi, daha önceki açıklamasında, Allavi hükümetinin geçmemesi durumunda 2 Mart’ta bulunduğu görevden istifa edeceğini duyurmuştu. Ancak Abdulmehdi, önceki gün yaptığı açıklamada bu karardan geri adım atarak, hükümet toplantılarına katılmayacağını bildirmekle yetindi.
Harb’in değerlendirmesine karşı çıkan hukuk çevreleri ise Abdulmehdi’nin istifa dilekçesinin 1 Aralık’ta mecliste kabul edilmesiyle birlikte bu istifanın yürürlüğe girdiğini ve başbakanlık makamının böylece boşaldığını savunuyor. Söz konusu çevreler ayrıca Harb’in dile getirdiği içtüzük maddesine dikkat çekerek, bu meselede öncelikle başvurulması gereken mercinin Bakanlar Kurulu içtüzüğü değil, anayasa maddeleri olduğunu vurguluyor.
Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi, 30 Kasım’da görevinden istifa etti. İstifa dilekçesi 1 Aralık’ta mecliste kabul edildi. Abdulmehdi, bu tarihten itibaren yetkileri sınırlandırılan “günlük işleri yürütme” statüsündeki hükümetin başkanlığına devam ediyor.