Molla Krekar’ın Norveç’ten İtalya’ya iadesine korona engeli

Molla Krekar adıyla bilinen Necmeddin Ferec Ahmed (AFP)
Molla Krekar adıyla bilinen Necmeddin Ferec Ahmed (AFP)
TT

Molla Krekar’ın Norveç’ten İtalya’ya iadesine korona engeli

Molla Krekar adıyla bilinen Necmeddin Ferec Ahmed (AFP)
Molla Krekar adıyla bilinen Necmeddin Ferec Ahmed (AFP)

Yeni tip koronavirüsü (Kovid-19) salgınının Avrupa üzerindeki sadece sağlık, ekonomi ve sosyal meselelerle sınırlı kalmadı, aynı zamanda terörizm ve güvenlikle ilgili gündem konularını da etkiledi.
Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde özellikle Kasım 2015’te 130’dan fazla insanın ölümüne sebep olan Paris bombalamaları ve 2016’da 32 kişinin ölümüne ve 300’den fazla kişinin yaralanmasına sebep olan Brüksel saldırıları gibi tehlikelere karşı koymak için yapılan eylem ve çalışmalar son birkaç yıldır devam ediyor.
Yeni tip koronavirüsü Kovid-19 salgınını takip etme konusundaki küresel gündem dolayısıyla, son birkaç saat içinde, bazı Avrupa şehirlerinde terörle bağlantılı şüphelilerle ilgili birden fazla mahkeme kararı verdiğini, ancak, söz konusu kararlardan birinin korona salgını sebebiyle yapılamadığı belirtildi.
Norveç hükümetinin önceki gün Kürt kökenli din adamının İtalya’ya teslim edilmesi ve terör suçlamasıyla yargılanması noktasındaki tartışmalı hükmü onayladığı, ancak yeni koronavirüsü salgınının Krekar’ın teslimini geciktirebileceği ifade edildi. Norveç hükümeti, Molla Krekar olarak da bilinen Irak doğumlu Necmeddîn Ferec Ahmed’i gözaltında tutuyor. Bir İtalyan mahkemesi, DEAŞ ile bağlantılı yerel bir terör örgütünü yönetmekle suçladığı Krekar’ı gıyaben yargıladıktan sonra hakkında 12 yıl hapis cezasına çarptırdı. Fakat İtalya’da çıkan koronavirüs (Kovid-19) salgını ve mevcut sağlık sorunları nedeniyle Krekar’ın tesliminin tehir edildiği ifade edildi.
Basında çıkan haberlere göre, Krekar 1992 yılında Norveç’e siyasi bir mülteci olarak yerleşti. Molla Krekar, 2001 yılında parçalandıktan sonra üç gruba ayrılan Seyyid Ali Bâpir liderliğindeki Cemaat-ı İslamiye grubunun bir kolu olan “Ensâr el-İslâm” grubunun başına geçti. Bu tarihten sonra birkaç kez tutuklanan Molla Krekar, Amerika Birleşik Devletleri, Hollanda ve İran gibi çeşitli devletlerin istihbarat servisleri tarafından sorgulandı.
Öte yandan, aynı konuyla ilgili olarak, Bosna Hersek Cumhuriyeti Başsavcılığı, önceki gün iki Müslüman erkeği, DEAŞ’ın Suriye yapılanmasının saflarında terör faaliyetlerine katılmakla suçladı. Söz konusu iki erkek, 18 kadın ve çocukla birlikte Aralık ayında Suriye’den Bosna’ya nakledilen 7 erkeğin arasında bulunuyordu.
Savcılık ofisi tarafından yapılan açıklamada, Jasmin Keserović (26) ve Senad Kasupovic’in (40), terörist bir grubu örgütlemekle suçlandığı belirtildi. Yetkililer, geçtiğimiz Perşembe günü gruptaki üçüncü bir üyenin terör faaliyetinde bulunduklarını iddia etti.
Bosna’daki Başsavcılık Ofisi Perşembe günü yaptığı açıklamada, geçtiğimiz Aralık ayında ülkeye döndükten sonra, Suriye’deki DAEŞ saflarında savaşan Bosnalı Müslümanların terörle suçlandığı belirtildi. Büyük Sarayevo bölgesinden Armin Dzilko (30 yaşında), kendisini terörle mücadele koalisyonuna teslim ettiğinden bu yana gözaltında tutuluyor. Dzilko, geçen yılın sonlarında, çoğu kadın ve çocuktan oluşan bir grubun yanı sıra 25 eski savaşçıdan oluşan bir grubun parçası olarak ülkesine dönen ve tutuklanan yedi erkeğin arasında bulunuyor. Savcılığa göre, Dzilko, Suriye’deki DEAŞ saflarında geçirdiği yedi yıl boyunca terörist gruplar kurmuş, terörist faaliyetler gerçekleştirmiş ve birkaç kez yaralanmıştı.
Bosna mahkemelerinin geçtiğimiz yıllarda savaştan dönen 46 kişiyi mahkûm etmesi dikkati çekiyor. Bosna İstihbarat Servisi, 2012-2016 yılları arasında 241’i yetişkin, 80 tanesi çocuk olmak üzere toplam 321 kişinin Bosna’dan Suriye ve Irak’a gittiğini kaydediyor.



ABD'nin İran'a saldırısı, Tahran’ın nükleer silah edinme çabalarını güçlendirecek mi yoksa engelleyecek mi?

ABD Başkanı Donald Trump ve İran Dini Lideri Ali Hamaney (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump ve İran Dini Lideri Ali Hamaney (AFP)
TT

ABD'nin İran'a saldırısı, Tahran’ın nükleer silah edinme çabalarını güçlendirecek mi yoksa engelleyecek mi?

ABD Başkanı Donald Trump ve İran Dini Lideri Ali Hamaney (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump ve İran Dini Lideri Ali Hamaney (AFP)

Herhangi bir ülkenin nükleer silah sahibi devletler kulübüne girmesinin üzerinden neredeyse yirmi yıl geçti. ABD Başkanı Donald Trump, geçtiğimiz hafta sonu İran'ın üç nükleer tesisini bombalayarak bu kapıyı kapalı tutma sözü verdi.

Trump'ın önleyici saldırısının, özellikle de saldırıdan ve ardından gelen kırılgan ateşkesten bu kadar kısa bir süre sonra, ülkeleri nükleer silah edinmekten caydırmada başarılı olup olmayacağını tahmin etmek zor. Ancak İran ve diğer ülkelerin, Beyaz Saray'ın amaçladığından çok farklı bir sonuca varacaklarına dair endişeler artırıyor.

Nükleer bomba sahibi olan son ülke Kuzey Kore daha önce hiç böyle bir saldırıyla karşılaşmamıştı. Nükleer programını sökme taleplerine yıllarca karşı koyduktan sonra Kuzey Kore artık büyük ölçüde kabullenilmiş durumda. Trump, Kuzey Kore lideri Kim Jong-un ile dostane mesajlar paylaştı ve bir anlaşma müzakere etmek için onunla iki kez görüştü.

Eski ABD Başkanı Barack Obama döneminde İran'la müzakerelerde bulunan silah kontrol uzmanı Robert J. Einhorn New York Times'a verdiği demeçte, “İran'ın küçük bir nükleer cephaneliğe sahip olma riski geçen haftaki olaylardan önce olduğundan daha yüksek” dedi. Einhorn, İran'ın nükleer bomba üretmek için acele etse bile büyük engellerle karşılaşacağını, özellikle de ABD ve İsrail'in böyle bir hamleyi tespit etmeleri halinde tekrar saldıracaklarını bildiğini söyledi.

Yine de nükleer silah sahibi süper güçlerin (ABD, Rusya ve Çin) komşularına karşı giderek daha güvenilmez ve hatta saldırgan olduğu bir dünyada nükleer silahların yayılmasının mantığı büyük önem taşıyor. Analistler, nükleer silah sahibi olmayan devletlerin İran'ın durumunu izlediklerini ve bundan ne gibi dersler çıkarmaları gerektiğini hesapladıklarını söylüyorlar.

Kuzey Kore'yi nükleer programından vazgeçirmek için 2007 ve 2008 yıllarında Pyongyang'la uzun süren ve başarısızlıkla sonuçlanan görüşmeleri yürüten Christopher R. Hill, “Kuzey Kore kesinlikle nükleer silahlara sahip olduğu günden pişmanlık duymuyor” dedi.

Hill, nükleer bombanın cazibesinin ABD'nin müttefikleri için daha da güçlendiğini, ancak şimdi karşılarında ittifakları ‘Önce Amerika’ vizyonuyla uyumsuz gören Trump'ın olduğunu söylüyor. Demokrat ve Cumhuriyetçi başkanlar döneminde Güney Kore, Irak, Polonya ve Sırbistan'da ABD büyükelçisi olarak görev yapan Hill şu ifadeleri kullandı: “Amerikan nükleer şemsiyesini üstlenme konusunda çok temkinli olurdum. Japonya ve Güney Kore gibi ülkeler ABD'ye güvenip güvenemeyeceklerini sorguluyorlar.”

Yeni seçilen Devlet Başkanı Lee Jae-myung'un Kuzey Kore ile ilişkileri geliştirme sözü vermesine rağmen Güney Kore'de nükleer silahların geliştirilmesine yönelik destek arttı. Eski ABD Başkanı Joe Biden 2023 yılında, kısmen kendi nükleer silah yeteneklerini geliştirmek isteyen Güney Koreli siyasetçi ve bilim adamlarını engellemek amacıyla, Seul'ü ABD ile nükleer planlamaya daha fazla dahil etmek için bir anlaşma imzaladı.

vfbghjuk
İsfahan'daki bir nükleer tesis, 20 Kasım 2004 (Arşiv – AFP)

Japonya'da kamuoyu, ABD'nin 1945'te Hiroşima ve Nagazaki'ye attığı atom bombalarının bir mirası olarak uzun süredir nükleer silahsızlanmadan yana. Ancak Japonya, bazı NATO ülkelerinin yaptığı gibi, ABD'nin nükleer silahlarını kendi topraklarında depolamayı tartışmaya başladı. Eski Başbakan Şinzo Abe, Ukrayna'nın Sovyet döneminden kalma bombalarının bir kısmını saklamış olması halinde Rus işgalini önleyebileceğini söyledi.

Rusya-Ukrayna çatışmasının başlarında Devlet Başkanı Vladimir Putin'in taktik nükleer silah kullanma tehditleri, Biden yönetiminin Ukrayna ordusunu ne kadar agresif bir şekilde silahlandıracağı konusunda tereddüt etmesine yol açtı. Bu aynı zamanda diğer revizyonist güçlerin komşularını korkutmak için ‘nükleer şantaj’ kullanabileceklerine dair korkuları da derinleştirdi.

Ukrayna'dan çıkarılacak ders şu olabilir: “Eğer nükleer silahlarınız varsa, onları elinizde tutun. Henüz sahip değilseniz, özellikle de müttefikiniz olarak ABD gibi güçlü bir savunucunuz yoksa ve büyük bir ülkeyle savaşa yol açabilecek bir anlaşmazlığınız varsa, nükleer silah edinin.”

efrty6u
ABD saldırılarının ardından İran'ın orta kesimindeki İsfahan uranyum zenginleştirme tesisi (AFP)

Ancak bölgesel silahlanma yarışına dair tüm tahminlere rağmen bu henüz gerçekleşmedi. Uzmanlar bunun, nükleer silahların yayılmasını önleme politikalarının başarısının yanı sıra nükleer silah edinmeye çalışan devletlerin çalkantılı geçmişinin de bir kanıtı olduğunu ifade ediyor.

New York Times'a göre Irak, Suriye ve Libya'nın nükleer silah edinmeye yönelik programları diplomasi, yaptırımlar ya da askeri güç yoluyla ortadan kaldırıldı. Muammer Kaddafi, halk ayaklanmasının ardından NATO destekli bir askeri operasyonla hükümetinin devrilmesinden sekiz yıl sonra, 2003 yılında kitle imha silahlarından vazgeçti.

İran'ın bomba yapmaktan kaçınırken agresif bir şekilde uranyum zenginleştirme stratejisi de sonunda onu korumadı. Clinton ve Obama yönetimlerinde silah danışmanı olarak görev yapan ve Brandeis Üniversitesi'nde Crown Ortadoğu Çalışmaları Merkezi Direktörü olan Gary Samore şunları söyledi: “Her ne kadar insanlar İran'ı bir deneme tahtası olarak görse de, Trump stratejisinin askeri bir saldırıya karşı garanti olmadığını gösterdi… İsrail ve ABD'nin İran'a yönelik saldırılarının diğer ülkelerin hesaplarını nasıl etkileyeceğini belirlemek için henüz çok erken. Bu iş nasıl bitecek? Bir anlaşmayla mı sona erecek yoksa İran nükleer silah peşinde koşmaya devam mı edecek?”

Nükleer silahların yayılması uzmanları doğaları gereği endişeli. Ancak bazıları geçtiğimiz hafta yaşanan olaylarda bir umut ışığı bulmaya çalışıyor. Einhorn, Trump'ın nükleer silah sahibi bir İran'ı bombalama tehdidini hayata geçirerek, kendi nükleer kaygılarıyla yüzleşen ABD'nin müttefiklerine güven verici bir mesaj gönderdiğini söyledi. Einhorn, “Moskova, Pyongyang ve Pekin'de sadece ABD ordusunun erişim ve kabiliyetini değil, aynı zamanda Trump’ın bu kabiliyeti kullanma konusundaki istekliliğini de gördüler” şeklinde konuştu.

Diğer yandan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), ABD saldırısından sonraki ilk saatlerde ABD tarafından saldırıya uğrayan üç İran nükleer tesisinin dışındaki radyasyon seviyelerinde herhangi bir artış tespit etmediğini açıkladı.